دکتر بصیر کامجو
دموکراسی سنخ نظام دلخواه مردم
اول ــ پیدایی مردمسالاری در تاریخ
دموکراسی از دید ما ، نهادینه سازی گوهرحق اختیار وآزادی انسان برای انتخاب قانون وقانون گذاری ، تقسیم دادگسترانه دارایی، مشارکتهمگانی درقدرت وحاکمیتسیاسی ودولتی است.
براساس روایات تاریخیاروپایی ها : ریشه های دموکراسی برای اولین بار در آتن باستان در قرن ششم(594 ــ 508 قبل از میلاد) به وجود آمد.بنمایه این دموکراسی اصلاحات سولون شاعر وسیاستمدار و کلیستنس سیاست مدار آتنی بود ، که نقش سازندۀ درگسترش دموکراسی در قلمروآتن داشت.
این اصلاحات به مردم ساده قدرت بیشتری داد و به ایجاد جامعه دادگرانه‌تروبرابرترکمک کرد. اندیشههاورویکرد های فکریایندوسیاست مدار، بنیاد واساسدموکراسی‌های پیشرفته درسراسرجهان راتشکیل می‌دهد.
اما تاریخ گواهی می دهد که شاهنشاهی هخامنشی ها ایران باستان (550 ــ 330 پیش از میلاد ) به رهبری کوروش بزرگ ، نیزدر قرن ششم ، موازی به روند اصلاحات یونانیان ، گونه ای ازنظام دادگسترانه را که تجسم جاگیری حاکمیت قانون ، حق آزادی انتخاب ، حق آزادی مذهب ، حق آزادی ملکیت وسایر آزادی های حقوق مدنی آن زمان را در بر می گرفت در حوزه تمدنی آسیا استقرار یافته بود ، مردم آن سرزمین ، درمساحت 8 میلیون کیلومترمربع بگونه مسالمت آمیز، پهلوی هم زندگی می نمودند .
ما دراین نوشته تقاضا وفراخواست نداریم که نظام سیاسی شاهنشاهی هخامنشیها را مبتنی بردموکراسی قلمداد کنیم . اما استوانه کوروش یا فرمان صلح کوروش بی پرده سند تاریخی ای ست که به عنوان نخستین اعلامیه حقوق بشر در جهان امروزی شناخته می شود. که درآن آزادی مذهب ، آزادی بیان ، آزادی اجتماعات ، حرمت گذاشتن به حقوق زنان ، ممنوعیت برده داری ، برقراری عدالت ، حفظ صلح وامنیت درآن شایسته بیان گردیده است. این فرمان نشان می‌دهد که کوروش پادشاه عادل و خردمند بوده که به حقوق بشر و کرامت انسانی احترام ژرف می‌گذاشته و نمادی از صلح ودادگستری بوده است .
اساس دستگاه قدرت سیاسی کوروش نتوانست در تاریخکهن ، دموکراسی ونظام مردمسالار را بنمایش گذارد.زیرا در رأس قدرت وحاکمیت سیاسی ، یک شاه غیر منتخب مردم قرار داشت .که گوهر حق اختیار ، انتخاب وآزادی انسان که رکن اساسی دموکراسی راتشکیل می دهد ، اسیر قدرت شاه بود. بدین اساس مامیتوانیم فراخواست داشته باشیم که کارکرد های کوروش ومتن استوانه صلح وی ، تنها بنیان ابتدایی ارزشهای مساوات وهمگرای وهمزیستی انسانی را دردوره قدیم به جهان بشریت تبیین کرده است.بگونه نمونه فرنوش رام ــاسرائیل می نویسد :
" در باب «عزرا» در تورات یا عهد عتیق آمده است که کوروش یهودیان را از سرزمین بندگی در بابِل که بزور به آنجا رانده شده بودند، نجات بخشید و آنها را با کاروانی از سپاهیان حکومت هخامنشی راهی سرزمین اجدادی خود در بیت المقدس یهود کرد."
اما قابل یاد آوری است که اساس قدرت ودولتی ای که کوروش بربنیاد آزادی ، انسانگرایی ومساوات گذاشت ، تداوم آن میتوانست جهان را دگرگون نماید. وآینده بشریت رابسوی رفاء وآسایش وهمزیستی رهنمون گردد . مگر باتأسف این اندیشه بشردوستانه درفرآیند زمان به سبب تهاجم پی در پی بیگانگان درسرزمین ایران بزرگ ، موجب شد که روند استقرار نظام مردمسالاری ازمسیراساسی خود تغییر جهت یابد .
ماآرزومندیم که آنروز رسیدنی خواهد بود وکشورهای همخون ای که از بدنه ایران باستان بریده شده اند ، بار دیگر در یک جغرافیایی فرهنگی ودرروشنایی ارزشهای سیاسی فرمان صلح کوروش وتجارب ارزندۀ دموکراسی غرب در کشورهای خویش ، نظام سیاسی ای را تشکیل نمایند که پایه های قانون اساسی مردمسالار آنها تجلیگاه صلح ، امنیت ، عدالت اجتماعی وآزادی واقعی باشد .
دموکراسی بمفهوم پایبندانی به : حق رای ، همترازی وهمسانی دربرابرقانون ،نگهداری امنیت ومصونیتوآزادی های فردی وگروهی مردم است . که درروند تاریخ خویش به فراز و نشیب‌های زیادی مواجه شده است. بویژه در قرن‌های 19 وبیستم وبیست ویکم، بارشد فناوری پیشرفته واستفاده بری ازآن در بخش کارهای حقوقی ، کسب وکار ، آموزش وپرورش ، سرگرمی ، پزشکی ، امنیت ، ایترنت ، موسیقی ، وبویژه گسترش نقش هوش مصنوعی (خودکارسازی ورباتیک ، تصمیم گیری ، تجزیه وریشه یابی ، شخصی سازی وخلاقیت ... ) به سراسر تمدن مااست. که زمینه سازبُروزساختار های قدرت وحاکمیت سیاسی زیر نام دموکراسی وجامعه مردمسالار،توانسته درسراسر جهان گسترش یابد ، تقویت وتکوینگردد .
دوم ــ بنیادراهبردی دموکراسی عبارت اند از:
انتخابات آزاد ودادگرانه : مردم حق انتخاب نمایندگان خود را درانتخابات آزاد و دادگرانه دارند.
حاکمیت قانون: همه افراددر برابر قانون برابر هستند و هیچ کس بالاتر از قانون نیست.
حاکمیت مردم: قدرت و حاکمیت در نهایت ازمردم وبرای مردم است .
مشارکت سیاسی: مردم حق دارند در تصمیم‌گیری‌های سیاسی و گردهمآییدر همه ساختار های نظام مشارکت کنند وسهیم باشند .
آزادی‌های مدنی: مردم حق آزادی انتخاب ، حق آزادی بیان، آزادی گردهمآیی و آزادی مذهبیوسایر آزادی های درخور شأن انسان را دارند.
سوم ــ گونه های مختلف دموکراسیدر جهان ، از جمله:
ــ دموکراسی مستقیم: در این گونه دموکراسی، مردم به قسم مستقیم در تصمیم‌گیری‌های سیاسی مشارکت می‌کنند.
ــ دموکراسی غیرمستقیم: در این گونه دموکراسی، مردم نمایندگانی را انتخاب می‌کنند تا به جای آنها در تصمیم‌گیری‌های سیاسی مشارکت کنند.
ــ دموکراسی پارلمانی: در این گونه دموکراسی، قدرت در دست پارلمان است که بوسیله مردم انتخاب می‌شود، مانند کشورفدرال آلمان .
ــ دموکراسی ریاستی: در این گونه دموکراسی، قدرت در دست رئیس جمهور است که بوسیله مردم انتخاب می‌شود ، مانند کشور اضلاع متحده آمریکا.
چهارم ــ دموکراسی مزایای بسیاری دارد، از جمله:
پایداری سیاسی: دموکراسی‌ها به گونه کلی از پایداری سیاسی بیشتری نسبت به سایر نظام‌های حکومتی برخوردارند.
رویش اقتصادی: دموکراسی‌ها بقسم کلی از رویش اقتصادی بیشتری نسبت به سایر نظام‌های حکومتی کامیاب اند .
دادگستری اجتماعی: دموکراسی‌ها به گونه کلی از دادگستری اجتماعی بیشتری نسبت به سایر نظام‌های حکومتی بهره مند اند.
تقویت دموکراسی:
آموزش: آموزش مردم در مورد حقوق و مسئولیت‌هایشان در یک دموکراسی بسیار مهم است.
مشارکت مدنی: تشویق مردم به مشارکت در فعالیت‌های مدنی، مانند رای دادن، تظاهرات و عضویت در احزاب سیاسی، می‌تواند به تقویت دموکراسی کمک کند.
اصلاحات سیاسی: اصلاحات سیاسی، مانند اصلاحات انتخاباتی، می‌تواند به تقویت دموکراسی کمک کند.
آینده دموکراسی:
آتیه دموکراسی به سازه های مختلفی، مانند پیدایی فناوری‌های جدید و جهانی شدن دانش بشری ، بستگی دارد.مهم است که از دموکراسی در برابر تهدیدات، مانند پوپولیسم و اقتدارگرایی، پاسداری کنیموجهان آزاداندیشی و مصونیت فردی وخانوادگی را درزندگی اجتماعی جاویدانه سازیم .
مــاه اپــریل 2024 میـلادی
بالا
بازگشت