بصیرهمت
ایران
جایگاه جیوپولیتیک ایران در خاور میانه
از کتاب : زندانیان جغرافیا
نوشته : تیم مارشال Tim Marshal
ایران ، کشور غول پیکر غیر عربی ،با اکثریت نفوس فارسی زبان است. مساحت آن از مجموع مساحت کشور های فرانسه ،انگلیس و المان بزرگ‌تر است و جمعیتش بالغ بر ۸۱ ملیون نفر است .ایران گرچه دارای سرزمین وسیع است ،مگر ساحه محدود ی برای سکونت دارد. زیرا دارای دشت های خشک و بیابان‌های بی آب و نمک زار است. دو سلسله کوه عظیم زاگرس و البرز در سراسر این کشور خود نمایی دارند.زاگرس از شمال در امتداد مرز های ایران با ترکیه و عراق تا تنگه هرمز ادامه دارد.البرز از شمال ،به امتداد مرز ایران با ارمنستان تا مرز های ترکمنستان و نزدیک به افغانستان امتداد دارد .عظمت سلسله کوه البرز را می‌توان با عبور از مرکز ،تهران ،که بجانب شمال خود نمایی می‌کند به خوبی تماشا نمود .ایران با داشتن این دوکوه ،در موقعیت جغرافیایی خوبی قرار گرفته و موقعیت کوهستانی و اراضی پیچیده اش این کشور را در موفقیت دفاعی خوبی در برابر کشور کشایان قرار داده است .
در سال ۱۹۸۰، زمانیکه جنگ ایران و عراق آغاز شد ،عراقی ها تلاش نمودند تا با استفاده از نیروی عظیم جنگی شان از شط العرب عبور نموده ولایت خوزستان ایران را تصرف و بخود ضمیمه نمایند ،مگر نتوانستند حتی از دشت های باتلاقی عبور نمایند ،چه رسد به اینکه وارد کوه پایه های کوه زاگروس شوند .جنگ هشت سال ادامه یافت و جان نزدیک به یک ملیون نفر را گرفت . موجودیت مناطق کوهستانی ایران ،رشد یک اقتصاد بهم پیوسته در این کشور را دشوار نموده است و این کشور از لحاظ ترکیب قومی دارای اقلیت های زیادی است که هرکدام در مناطق خاصی دارای ویژگی های مشخصی اند . ولایاتی چون خوزستان که اکثریت عرب اند ، کرد ها ،آذری ها ترکمن ها و گرجی ها اقوام ساکن در این کشور اند ، مگر حد اکثر نفوس این کشور فارسی زبان اند . دولت مرکزی با توجه به آسیب پذیری قومی و زبانی بطور سنتی قدرت را متمرکز نموده و از یک شبکه نیرومند اطلاعاتی برای حفظ ثبات داخلی استفاده می نماید .زیرا ایرانی ها میدانند که قدرت های متخاصم می‌توانند از وجود این اقلیت ها برای بی ثبات سازی این کشور استفاده نمایند .
ایران دارای صنعت هسته ای است که بسیاری از کشور ها ،بویژه اسراییل به این باور اند که ایران با استفاده از این دستگاه صنعتی برای تولید سلاح هستوی تلاش داردو با دستیابی ایران به سلاح هستوی ،منطقه بی ثبات میگردد.تنها اسراییل نگران نیست که ایران دارای سلاح هستوی شود ،بلکه در صورتیکه ایران دارای بم اتومی گردد،تعدادی دیگر از کشور های عربی نیز وحشت زده خواهند شد و در تلاش بدست آوردن تکنولوژی سلاح هستوی خواهند گردید .
سعودی ها ،بعنوان مثال،سال هاست از توسعه نفوذ ایران در خاور میانه در هراس اند،و بیشتر از آن نگران آن اند که در صورتیکه ایران به سلاح هستوی دست یابد نفوذش در خاور میانه را بیشتر خواهد ساخت و همه شیعیان را در خاور میانه تحت کنترول درخواهد آورد و حتی بر مکه و مدینه نیز تسلط پیدا خواهد نمود.سعودی ها در صورت هستوی شدن ایران ،در تلاش خواهند شد تا از پاکستان ( هردو کشو باهم زیاد نزدیک اند) تکنولوژی سلاح هستوی را خریداری نمایند .اگر چنین شود ترکیه و مصر نیزدر تلاش بدست آوردن سلاح هستوی خواهند گردید .
تهدید حمله اسراییل بر تاسیسات هستوی ایران یک تهدید دایمی است ، مگر عوامل بازدارنده زیادی بر سر راه اسراییل در مورد این حمله وجود داشته و دارد.اسراییل به تنهایی هیچگاهی نخواهد توانست بر تاسیسات هستوی ایران صدمه سنگینی وارد نماید، زیرا این تاسیساتکه عمدتا در اصفهان ،مرکز عمده تاسیسات هستوی ایران از جمله نطنز، اعمار گردیده اند ، در میان کوه ها و با عمق در حدود یکصد متر در زیر زمین اعمار گردیده که حتی بم های سنگر شکن ساخت امریکا که اخیرا برای تخریب تونل ها در غزه از جانب اسراییل استعمال گردید نخواهد توانست موفق به تخریب این تونل ها گردند.
فاصله ایران و اسراییل یکهزار مایل (۱۶۰۰کیلومتر ) است ،هواپیماهای اسراییل قبل از رسیدن به خاک ایران باید از فضای دو کشور دارای تمامی ارضی مستقل ،اردن و عراق ، عبور نمایند ، در صورت همکاری این کشور ها به ایران ،(گرچه اردن متحد اسراییل است)آنها می‌توانند اطلاع پیشگیرانه ای را به ایران بدهند .
البته هواپیماهای اسراییل در صورت عبوراز هر مسیری دیگر ی به سوختگیری در فضا نیازمنداند .
ایران ، درصورت درگیری یک جنگ دوامدار ،برگ برنده ای دیگری نیز دارد ، وان توانایی بستن تنگه هرمز در خلیج فارس است که از اهمیت تجارت جهانی برخوردار است و در حدود۲۰ در صد نفت مورد نیاز در سطح جهان از این تنگه عبور می نماید. این تنگه بیست و یک مایل عرض دارد و دارای اهمیت ستراتژیک است .
در سال‌های دهه ۲۰۰۰، ایرانی ها از محاصره امریکا هراس داشتند زیرا نیروی دریایی امریکا در خلیج فارس و سایر نیروهایش در عراق و افغانستان مستقر بود ،مگر با عقب نشینی نظامی امریکااز عراق و افغانستان،نگرانی ایرانی ها از این محاصره کمرنگ شد ه و اکنون ایران در یک موقعیت مناسب و مستقیم تماس با نیروهای متحد خود در منطقه قرار دارد .جنوب عراق همچنان پلی برای ایران جهت تامین ارتباط با متحدان علوی خود در دمشق است .و از آنجا با حزب الله لبنان در سواحل مدیترانه تامین ارتباط می نماید .
از قرن ششم تا قرن چهارم قبل از میلاد ،امپراطوری پارس ، از مصر تا هند را در بر داشت ، مگر امروز گرچه ایرانی ها چنین هدفی ندارند و در چنین موقعیتی نیستند ، مگر ،میخواهند نفوذ شان را در خاور میانه درمیان اقلیت های شیعه این کشور ها توسعه دهند. حمله امریکا بر عراق و ایجاد یک دولت اکثریت شیعه در عراق ، جای پای برای ایران باز نموده و این امر سعودی ها ی سنی را نگران نموده و به تقویت جنگ سرد در منطقه کمک نموده است که هسته اصلی این جنگ سرد ایران و عربستان سعودی است .
عربستان سعودی ممکنست از لحاظ وسعت بزرگ‌تر از ایران باشد و با داشتن صنعت پیشرفته نفت و گاز چند برابر ثروتمند تر از ایران .مگر دارای نفوس کمتر ( ۳۳ ملیوندر برابر ۸۱ ملیون) از ایران است و نیروی نظامی اش با چنان نیرومندی و اعتمادی نیست که در صورت درگیری یک جنگ رویا روی با ایران مقابله مستقیم نماید .هردو کشور ،سعودی ها و ایرانی ها ،میخواهند تا نیروی قدرتمند منطقه باشند .و هردو کشور خود را قهرمان دفاع از نسخه مربوط به اسلام میدانند .
زمانیکه عراق تحت تسلط صدام حسین بود ،عراق چون یک کشور حایل و نیرومند میان ایران وعربستان قرار داشت ،مگر با رفتن صدام ، اکنون هردو کشور در خاور میانه بر یکدیگر خیره خیره مینگرند و با جنگ های نیابتی ،بخصوص در یمن با هم در گیر اند .
جنگ یمن ، که در 2011 آغاز شد ، و چندین سال است ادامه دارد ، مطابق ارقام ارایه شده از جانب کمیسیون حقوق بشر سازمان ملل،تا سال ۲۰۱۹در حدود هفت هزار نفر از افراد ملکی جان خود را ازدست دادند که بیشترین تلف شدگان ،توسط حملات هوایی ایتلاف تحت رهبری عربستان سعودی بوده است ،گرچه ناظران رقم این تلفات را بیشتر از آن میدانند.و رقم بیجاشدگان به دهها هزار تن میرسد .در این جنگ ایران متهم به حمایت از حوثی ها و عربستان سعودی متهم به دفاع از دولت یمن است .
ایران ، گرچه با دشواری های سنگین اقتصادی ،اجتماعی و فشار های اپوزیسیون درونی و بیرونی روبرو است ،مگر توانسته است در فناوری جنگی ،تقویت نیروی رزمی و حمایت مالی و نظامی نیرو های نیابتی خویش در خاور میانه دست آورد های قابل محاسبه داشته و اکنون که از حمایت دو غول و ابرقدرت جهانی ،روسیه و چین ، برخوردار گردیده که بر نگرانی اسراییل و متحدین عربی اسراییل در خاورمیانه روز تا روز می افزاید .پایان
بالا
بازگشت