جنگ بی دوام و ناپایدار طالبان علیه مواد مخدر
دکتر شانتی ماریت دسوزا، بنیانگذار و رئیس موسسه تحقیقات راهبردی مانترایای (Mantraya) هند است. وی در مطلب حاضر به تحلیل جریان اخیر از طرح ادعاهایی پیرامون ممنوعیت یک بارۀ کشت مواد مخدر در افغانستان پرداخته و این مسئله را امری غیرممکن و ناشدنی می داند. به باور وی بعید است که اقتصاد افیونی افغانستان به واسطۀ تصمیم گیری جهت پیشبردِ کارزاری به واقع عملی در مسیر اقدامی یکباره از معدوم سازیِ این محصولات کشاورزی در چند ولایت معدود، مختل و برچیده گردد. چراکه به گفتۀ نویسنده، تجارت گسترده در این عرصه توسط کارتل های منطقه ای و چند ملیتی با شبکه های غیرقانونی پیچیده و تو در تو در سراسر منطقه اداره شده و بدین ترتیب توقف این تجارت از سوی همه سهامداران و ذی نفعان آن، آنهم بدون هیچ نزاع و مناقشه ای، امری غیرقابل تصور است. مطلب حاضر توسط نازنین نظیفی برای سایت تحلیلی کلکین ترجمه شده است.
بر طبق گزارش های ارائه شدۀ متعدد از رسانه ها (درپی انتشارِ تحقیق و بررسیِ انستیتو صلح آمریکا)، واحدهای مبارزه با مواد مخدر طالبان به کاهشی جدی و موثر از کشت تریاک در افغانستان دست یافتند. چنانچه با یاری و همکاریِ سربازانِ مسلح طالب، این پرسنل مسلح از یک مزرعه کشت تریاک به سمت مزرعه ای دیگر راهی شده و محصولات موجود را در بسیاری از ولایات از بین می برند. بر اساس نظارت و بازبینی های صورت گرفته از سوی رسانه های بین المللی چنین عملیاتی می تواند به کاهش تقریبا ۸۰ درصدی کشت تریاک در سال جاری در کشور منجر گردد، جریانی که تا همین چندی پیش ۸۵ درصد تریاک جهان را به خود اختصاص می داد. علی رغمِ امید بر آنکه این جریان سبب ساز کاهشی قابل توجهی از موجودیت و دسترسی تریاک در بازار گردیده است، لیکن باید گفت سرعت و شتاب طالبان در اجرایی ساختن این اقدام می تواند در میان مدت و بلند مدت سخت و دشوار باشد.
در پیش گرفتن این دست عملیات به دنبال صدور فرمانِ هبت الله آخوند زاده رهبر عالی طالبان در ماه آوریل ۲۰۲۲ مبنی بر ممنوعیت کشت مواد مخدر، از جمله خشخاش، در سراسر افغانستان صورت گرفت. چنانچه وزارت داخله طالبان به منظور اعلام این دستور، کنفرانسی خبری در کابل ترتیب داده و بدین ترتیب هشدار داد که: «اگر کسی از حکم مذکور سرپیچی کند، محصول فوراً از بین رفته و با متخلف مطابق شرع رفتار می شود.»
بسیاری افراد در آن مقطع زمانی در صحت و صداقت طالبان برای اجرایی سازی این فرمان تردید داشتند، چراکه به واقع این رویه، ضربه ای به درآمدزایی خود گروه طالبان محسوب می شد. با این وجود، می توان گفت اجرایی سازیِ وسیع و بسیط این اقدام، نمود و نمایانگرِ سلطه و تفوق بی چون و چرای آخوند زاده و وزن سنگینی بوده که شورای قندهار در تصمیم گیری امارت اسلامی دارد. سایر جناح ها از جمله حقانی ها که کنترل وزارت کشور را در دست دارند، حداقل در حال حاضر در صف همراهی و سازگاری با سایرین قرار گرفته اند.
طالبان در رابطه با این جریان از ممنوعیت کشت مواد مخدر، قویا تظاهر به بیان مسائلی دارد که جامعه جهانی خواستار شنیدن آن بوده و یا انتظارش را دارند و در این مسیر نیز تمام تلاش خود را به کار بسته تا توانایی و ظرفیت لازم در کاهش سریع کشت خشخاش را نشان دهند؛ نه تنها به این دلیل که در اسلام غیرقابل قبول است، بلکه به دلیل مسئولیت حقیقی و عینی خود برای رسیدگی به اپیدمی اعتیاد به مواد مخدر در کشور است. تخمین زده می شود که افغانستان حداقل ۳٫۵ میلیون معتاد به مواد مخدر داشته باشد. اما با درنظر داشتن این مسئله که طالبان عمدتا از هر نظر در ادارۀ کشور ناکام بوده و اقدامات آنها همچنان ریشه در سیاست های وایس گرایانه ای علیه دختران و زنان داشته است، می توان گفت دلایل آنها در ممانعت از کشت مواد مخدر نیز عجیب، مضحک و نامانوس است.
اما سوال اصلی آنجاست که آیا این ممنوعیت در بلند مدت و در کشوری فقیر که تعداد فقرا از ۱۹ میلیون در سال ۲۰۲۰ به ۳۴ میلیون نفر در سال ۲۰۲۲ رسیده است و با در نظر داشتن این مسئله که هزاران کشاورز برای امرار معاش خود به کشت خشخاش وابسته هستند، امری پایدار و مستمر خواهند بود یا خیر. در همین راستا گزارشاتی از تظاهرات خشمگینانۀ کشاورزان علیه طالبان و کشته شدن حداقل یک نفر توسط سربازان طالبان وجود دارد. میلیون ها دلاری که جامعه بین الملل برای ریشه کن کردن کشت خشخاش در این کشور هزینه کرد، نهایتا با درماندگی و فضاحت شکست خورد؛ چراکه برنامه های معیشت جایگزین یا اجرایی نشد و یا از نظر کشاورزان سود بسیار کمتری داشت.
حال این سوال مطرح است، آیا سربازان چماق به دست و مسلح طالبان می توانند کاری که جامعه بین المللی قادر به انجام آن نبود را اجرایی سازند؟ برای شک در توانمندی و ظرفیت این گروه در پایبندیِ طولانی مدت به وعده خود، دلایلی واقعی وجود دارد.
اما به طور مشابه سوال دیگر آن است که، آیا طالبان می توانند اجرای شدن این فرمان را با همان حمیت و تعصب در ولایاتی دورتر نیز گسترش دهند؟ چراکه طبق مشاهدات و نظارت برخی روزنامه نگارانِ تعیین شده و مقرر، این عملیات ها در حال حاضر صرفا در ولایاتی قابل دسترسی مانند ننگرهار، قندهار و هلمند متمرکز شده اند. ولایاتی دیگر مانند بدخشان، تا کنون از چنین عملیاتی مبرا بوده اند.
مهمتر از آن می توان گفت تصوری ساده انگارانه و ساده لوحانه است که فک کنیم اقتصاد متکی بر مواد افیونی، که بر اساس گزارش دفتر مقابله با مواد مخدر و جرم سازمان ملل متحد (UNODC)، در سال ۲۰۲۱ بین ۱٫۸ تا ۲٫۷ میلیارد دلار تخمین زده می شود، به قدری شکننده و ضعیف باشد که با کمپینی از تخریب یکبارۀ این محصول در برخی ولایت ها از هم پاشیده و نابود شود. ارزش کل مواد افیونی، شامل مصرف داخلی و صادرات، بین ۹ تا ۱۴ درصد تولید ناخالص داخلی افغانستان بوده است؛ که از ارزش صادرات مجاز کالاها و خدمات رسمی ثبت شده آن بیشتر است (برآورد ۹ درصد تولید ناخالص داخلی در سال ۲۰۲۰).
تجارت گسترده در این عرصه توسط کارتل های منطقه ای و چند ملیتی با شبکه های غیرقانونی پیچیده و تو در تو در سراسر منطقه اداره می شود. سیاستمداران، کارکنان نیروهای امنیتی، و حتی طالبان بخشی از این پیوند به هم وابسته و هم زیستانه بوده اند و از مبالغ هنگفتی سود می برند. چنانچه می توان گفت در میانۀ تدابیر ضد کشت خشخاش از سوی طالبان، در ماه مه ۲۰۲۳، مقدار بی سابقه ای از مواد مخدر افغانستان که توسط کارتل های پاکستانی و ایرانی منتقل شده بود، تقریبا ۲۵۰۰ کیلوگرم متامفتامین، در هند کشف شد. همچنین شایان ذکر است جریان مواد مخدر همچنان از افغانستان به قاره آفریقا، سریلانکا، استرالیا و کشورهای اروپایی سرازیر است. بنابراین به سادگی می توان گفت توقف این تجارت از سوی همه ذی نفعان آن، آنهم بدون هیچ نزاع و مناقشه ای، امری غیرقابل تصور است.
طالبان که زمانی مشارکت کننده ای مشتاق و راغب در کل تجارت مواد مخدر بود، فاقد امکانات و توان لازم برای از بین بردن چنین شبکه عظیمی است. امارت اسلامی افغانستان برای موفقیت در این مسیر باید تلاش های خود را با جامعه منطقه ای و بین المللی هماهنگ کند، کاری که گویی هیچ قصدی برای انجام آن ندارد. باوجود آنکه طالبان در حال حاضر با تلاش برای نشان دادن توانایی اش در مسیر اداره کشور به نحوی مسئولانه و یا پاسخگویی به نگرانی های بین المللی در مورد مواد مخدر، در پی حفظ جایگاه و موضع خود بوده است، این دستاورد با در نظر داشتن چشم اندازی از احیای کامل کشت خشخاش در میان مدت و بلند مدت می تواند امری به راحتی زودگذر و موقتی باشد.
منبع: https://thediplomat.com
بالا
بازگشت