پوهاند محمد بشیر دودیال
د انګریز په وړاندې د ملی مبارزینو اتلولي او فولکورکې یې انځور
زموږ ولسي ادب؛ په تیره لنډیو،چاربیتو اود ولسی شاعرانو اود هغه وخت د نامدون- شفاهي ادب په رنګینه لمن کې د استعمار په وړاندې د ملی مبارزینو دسرښندنې بیلګې د افغانی - ملي حماسو ثبت شوې پاڼې دي. د پېړیو پېړیو په بهیر کې ویل شوې او سینه په سینه راپاتې لنډیو ویونکی معلوم نه دی، چاربیتې هم همداسې. په نکلونو کی د اتلانونومونه شته، خو راوایان یې هیر شوي، مګر دزیات شمیرولسي شاعرانو نومونه ترموږ پورې رارسیدلی دي. په دې کې یو هم شریف خان دی. شریف خان د لالپورې اوسیدونکی او د انګریز په وړاندې د ملی مبارزینو د سنګر یو سپاهی اود پېښو ثبت کوونکی دی. ده د غزواتو انځور په شاعرانه ژبه کړی دی. یوه بیلګه یې د افغان – انګلیس درېیمه غزا ده . ولسی شاعر شریف د چکنور د ملا صاحب(ملا امیرمحمد )، د هغه دملګرو(احمدخان، ګلبازی، نایب خان، سیدعثمان، خانجانو...) دسرښندنواو ختیزه جبهه کې د افغان- انګلیس د دوهمې جګړې انځور ایستلی دی. داپېښه د ارواښاد غبار د تاریخ په ۷۶۰ مخ کې هم راغلې ده. آرواښاد غبار په دغه څپرکي کې د ۱۹۱۴م. کال د مشرقی محاذ پېښې ښودلي دي، په مومندو کې د چکنورملاصاحب او ملی مبارزینوڅرګنده ونډه لرله، د دغې زمانې د چاربیتو د دغه ولسي شاعر د کلام بېلګه دا ده:
دخدایرحمتپهدېملاشه
ددهملګریپاکاللهشه
غزايېوکړهپهاختيارباندې
چپاويېوکړپهکفارباندې
***
دچکنورملااختياروکړ
دغزانیتپهتلواروکړ
کورپهکوروګرځېدمومندباندې
راځئغزاوکړوپهخوندباندې
زمونږپهدغېبسماللهشه
دخدایرحمتپهدېملاشه
داموسیخېلپهکېسرښکتهوينم
کندهاريدوینهبېغيرتهوينم
کهشياختهدخدایپهقارباندې
چپاويېوکړپهکفارباندې
***
ماذونانواړهپهیوڅنګلاړه
ملاصاحبځانلهپهجنګلاړه
پهبراقسورشولاړپهخيزباندې
چپاويېوکړپهانګرېزباندې
کوريېدمټېنهراغونډکړ
دمېچنۍنهيېورتهپنډکړ
ډېرۍلهراغیځانپهويرباندې
غوغاشوهګډهپهخنزيرباندې
چاترېټوپکچاترېسنګينراوړ
خونهخويېلورپهلورتالاشه
دخدایرحمتپهدېملاشه
ځوانانوتورېپهکېپڅېکړلې
دکافرانوکلېيېغوڅېکړلې
انګرېزشوخلاصبالاحصارباندې
چپاويېوکړپهکفارباندې
***
چاپهکیسوکېاورېدلینهدی
انګرېزدچانهتښتېدلینهدی
لکهپهدغهورځپهتنګراغی
خلقهپهدرېطرفهجنګراغی
جنګيېپهدرېطرفهکړووروره
داسلامداهنخوګوره
کافرپهغمکېمبتلاشه
دخدایرحمتپهدېملاشه
چېدټوپکويېدندوکارکړ
انګرېزيېمنځکېراایسارکړ
وهميېګډکړپهسرکارباندې
چپاويېوکړپهکفارباندې
***
تمامهورځمقدمهوشوله
لالپوروالوپرېنامهوشوله
پنځوسشوقتلافسرانپهکې
بېنرخهمړهشوکافرانپهکې
مسلمانانچېشهيدانشو
داسېتازهلکهګلانشو
څوکچېوومړددویپورهوهپهکې
دنظردارنګنغارهوهپهکې
و » خانجان « یوکوډاخېلوکې
خلقهدتورېپهلوانو
پهشهيدانوکېبالاشه
دخدایرحمتپهدېملاشه
لهدنياتېرشو » سيدعثمان « یو
هسېښایستهپهشهادتسېرشو
خاونددېموړکاخپلدیدارباندې
چپاويېوکړپهکفارباندې
***
شهيدشو » احمدخان « یولکړۍکې
شهيدشو » نايبخان « بلدلښکرکلي
یومزریداللهخېلو
پهاصلدیدخوږاخېلو
درېيېزامنشهيدشو » احمدنور « یو
شهيدشو » ګلبازی « بلپه شمشاد کې
خلکه » غلام « یوپهخويزوکېو
چېدخامبيکوريېمقامخلکه
ديارلسپهشمارخوشهيدانووپهکې
څهزياتوکمدولسزخميانووپهکې
داسلامهلتهټینګهملاشه
دخدایرحمتپهدېملاشه
چېداپهخپلهراتلهډېرووپهکې
چېلګېدلي و برڅیرووپهکې
پروايېنهوهپهپرهارباندې
چپاويېوکړپهکفارباندې
***
ملاصاحبپهکېافسرراغی
غزايېوکړهبهادرراغی
نامهيېپاتېشوهپيرنګباندې
ويلېرحمتدېشهپهجنګباندې
بيابهونهګورممومندوته
عالمهداسېسربلندوته
زمايېدارنګوارخطاکړ
عقليېټولرانهجداکړ
هرهپېرهمېداسېدلکاندي
چېغازيانجوړراکېغوبلکاندي
حورېغلمانيېمشغولاشه
دخدایرحمتپهدېملاشه
دټولاسلامصفتکوي » شريف «
الله پاک دې د افغان- انګلیس د درې ګونو غزاګانو ننګیالی وبخښي، چې موږ ته یې یو آزاد افغانستان په میراٍث پریښی دی، د غازی امان الله خان اروا دې ښاده وي چې استقلال یې ترلاسه او د افغانستان د مډرن کولو او دخپلو نیکونو؛ امیرشیرعلیخان، احمد شاه بابا، میرویس نیکه او شیرشاه سوري په شان یې د پرمختللی افغانستان په اړه فکراو عمل کاو، خدای دې اوسنیو ځوانانو د وطنپالنې، ځپلواکي ساتنې، پوهې ترلاسه کولو او ملی یووالی ساتلوتوفیق ورکړي.( آمین).
اخځ:
۱.عطایی. محمد ابراهیم.(۱۳۷۴)، د افغانستان لنډ تاریخ، سبا میوند خپرندویه ټولنه: پېښور.
۲.غبار، میرغلام محمد.(۱۳۴۶)، افغانستان درمسیر تاریخ، لومړی ټوک، دولتی مطبعه : کابل- افغانستان.
۳. ... وطن ادب( ویبپاڼه)، د افغانستان د معاصرو ادبیاتو دایرة المعارف.
بالا
بازگشت