زن در پرتو تاریخ
انجنیر غ . سخی ارزگانی
( آلمان )
قسمت اول
تو ای زن ای تو معنی محبت تو ايثاری تو صبری تو شهامت
به داغ بردگی تا کی بسوزی تو تا کی مبتلای تيره روزی *
اگر در هر پديده ای از جهان بنگريم ، يک نوع تحول و تکامل وجود داشته و دارد که خواهی و نخواهی تابع قانونمندی تکامل بستر زمان خود بوده و حال نیز می باشد . چنانچه به اين گفتهء زيبا توجه نماییم که : « جهان در تغيير است و زمان نمی ايستد . »
پس جهان بشريت نيز از اين قانونمندی اسثتنا نبوده و نسبت به ديگر پديده ها بيشتر و شفاف تر در ميسر رشد و شکوفايي ژرف قرار گرفته و انسان با ذات و جوهر پویندهء خود طبيعت را به نيازمندی های روز افزون خويش مبدل نموده و باعث به وجود آوردن تمدن ها ، ارزشهای مادی و معنوی در تاريخ تکامل جهان بشريت گرديده است و بقاء والای انسان را نیز تضمين کرده است .
در قرآن شريف آمده است که : « سرنوشت مردم و قومی را تغییر نمی دهد ، مگر که خود آن مردم و آن قوم سرنوشتش را تغییر دهد . » ( 1 )
پس از این واضحا فهميده مي شود که اين انسان است که خود تعيين سرنوشت می کند و عامل همه زشتی ها و زیبایی ها ، خوشی ها و بد بختی ها و نظایر آن خود انسان در روابط اجتماعی اش است . يعنی آدم با انتخاب آزاد و بدون اجبار، تصميم و ارادهء خویش هم خود را تغيير می دهد و هم جهان طبيعت و شعور را . از همین جاست که انسان با بکاری گیری حرکت فرازمند خود عامل زایش و آفرینش ارزش های گوناگون در پرتو تاریخ جهان بشریت گردید و تداوم این نبردها با ظهور اندیشه و تفکر نوین در عصر ما بازهم در جریان تکامل فرا زایشی ارزش ها قرار دارد .
به قول سعدی که گفته است :
رسد آدمی بجايي که بجز خدا نبيند بنگر تا چه حدست مقام آدميت
آری ! ازهمين جاست که انسان با ماهیت جهنده و پویایی خویش سينه طبيعت را چاک کرد و خود را همراه با نيروهای طبيعی در مسير تحولات و ديگرگونی های عظيم و پايان ناپذير قرار داد . خیلی از رمزهای نهانی طبيعت را دريافت ، نسل بشر را مستدام بخشيد و خلاصه انسان با اراده ، تصمیم ، کار ، پیکار و آزمون های خود خالق و وارث همه ارزش های بشری گرديد. و اين جهش ، حرکت پويا و نبرد خلاق و زایشگر انسان باز هم به سوی شکوهمندی ، ارتقا و تکامل وقفه ناپذیر در بستر منطق و خواست زمان ادامه دارد . از همین لحاظ نیز گفته می توانیم که انسان نه تنها وارث اصلی زمین است ، بل حق حاکمیت و زمامداری زمین فقط و فقط از آن انسان می باشد تا خود انسان به میل و ارادهء خویش بر خود حکومت کند و عامل آفرینش ارزش های بی پایان دیگری گردد .
از کلام وحی الهی می دانيم که انسان با رشد ، تقوا ، پرهيزگاری ، شايسته گی ، تمدن پروری ، خدمت به انسان ، تحرک خرد گرایی موازی با تکامل قانونمندی زمان تا آنجا پيش ميرود که به مثابه نماينده ذات خداوندی به روی زمين کسب مقام و منزلت می کند . بدين معنی که نقش انسان در کليه امورات زندگی تعيين کننده و سرنوشت ساز است ، نه از مراجع آسمان ، نه از زیر زمین ، نه از قهر ابحار وغیره .
تاریخ شهادت می دهد که انسان ها در ابتداء در برابر نیروهای طبیعت خیلی ناتوان بودند و برای زنده بودن و تداوم حیات خویش با نیروهای طبیعت در چنگ و دندان بسر می بردند. مردان در کوه ها و صخره های پر خطر به شکار می رفتند و زنان بر علاوه مواظبت اطفال خويش در مبارزه با هرگونه ناهنجاريهای طبيعت و ناملايمات روزگار در تکاپو و به تدارک غذا می پرداختند . تا اينکه تدريجا قسمت از نيروهای طبيعيت را مهار نمودند و در بستر زمان ، اولين « نطفه ها » و « اساسات تمدن » را در تاريخ بشر گذاشتند که به عنوان خدايان و بانيان تمدن جوامع بشری در تاريخ ثبت گرديدند که اینک چند نمونهء از آن به صورت مؤجز ذیلا نام گذاری می گردد:
زن اساس زراعت را کشف کرد :
زن غرض ادامه حيات خود و اطفالش زمين را کاويد و تصادفا دانه های گندم را در يافت و آنرا قدری صرف خود و اطفال خويش کرد و باقی مانده را در زير زمين گذاشت تا اينکه در فصل ديگر نبات رسيد و دانه های گندم بدست آمد . بدين وسيله بود که اساس « زراعت » از سوی زن برای اولين بار کشف گرديد و غذای نسبتا ثابت برای ادامه حيات انسان های اوليه بدست آمد و رقم تلفات جانی هم از اين رهگذر کم گرديد .
زن و اختراع پوشاک :
در ابتداء به نسبت خشم و خصم طبيعت ، بيشتر از همه اطفال تلف می شدند و زن نمی دانست که چگونه اطفالش را از مرگ نجات بدهد. زن در جريان نبرد روزمره خود برای نخستين بار علف را تابيد و از آن ريسمان باريک ساخت و تدريجا از آن پارچه درست نمود و اطفال خود را بدان پوشاند . همان بود که آنها را از خطر سردی و گرمی نسبتا نجات بخشيد و بدين صورت زن « پوشاک » را کشف و در اختيار جامعه اولیه نیز گذاشت و انسان را در برابر سردی ، گرمی ، باد ، باران وغیره حفظ نمود .
زن بنيانگذار خانه و مسکن :
انسان اوليه در آغوش طبيعت همواره در معرض سردی ، گرمی ، خورش حيوانات درنده و عوارض طبیعی مواجه بود و قبل از همه نوزادگان و اطفال خرد شان آسيب پذير بودند . زن همواره سعی می نمود تا پناگاهی در زير درخت ، کنار سنگ ، جنگل و چقری زمين و... برای اطفال خويش تدارک دهد . بالاخيره با تلاش مداوم خويش غار را شناخت و از آن به عنوان پناگاه استفاده کرد و به ترتيب غار را گسترش داد تا اينکه تدریجا به ساختن « مسکن » مؤفق شد . بدين شيوه زن بنياد خانه و مسکن را گذاشت که نه تنها اطفال خود را حفاظت کرد ؛ بلکه جان خود و مرد را نيز از خطر ، غضب نيروهای تباه کنندهء طبيعت و درنده گان نجات بخشيد و خطر مرگ انسان نیز کاهش یافت .
کشف ابزار دفاع از خود و تولید :
انسان های ابتدایی بناء بر قوانین زیستن ، ادامه حیات در بستر تحرک و پویایی خویش در دامان طبیعت در حالت لولیدن ، جهش ، تلاش ، دیگرگونی و مبارزه تکاملی بودند . انسان با ابزار دست ها ، پاه ها ، چشم ها ، گوش ها ، هوش وغیره فزیکی خویش با نیروهای طبیعت دست و پنجه را نرم می کرد. تا اینکه تدریجا انسان آموخت که از سنگ ، چوب ، شاخ وغیره به مثابه ابزار دفاع از خود در برابر حیونات درنده کار گرفت. تداوم این کار انسان را تدریجا به کشف وسایل شکار ، آتش ، خوراک ، پوشاک ، مسکن ، زراعت ، صنعت ، هنر و امثالم نیز نایل گردانید که بدین وسیله آهسته آهسته « ابزار دفاع » از خود و بعدا تدریجا « ابزارتولید » کشف گردید که باز هم ابتکار و افتخار کلی آن به زن نسبت داده شده است .
ابداع واژگان و زبان :
زمانیکه انسان اولیه علی رغم داشتن پنج حواس و تن خویش که وسیله اولی زیستن و دفاع بود ، تدریجا به ابزار دفاع از خود و تولید نیز موفق گردید . در اینجاست که به خاطر شناسایی و کاربرد آن وسایل به مقاصد مشخص نیاز به « نشانی » کردن و « نام گذاری » ابزار داشت . دراین زمینه است که ابداع وسایل دفاع و تولید عنصر « اندیشه » و « مغز » را بیشتر به تحرک انداخته و انسان نیاز به نامگذاری اشیاء وغیره یافت و تدریجا برای هر قمست از بدن انسان ، ابزار ، نیروهای طبیعی وغیره کلمات ، واژه ها ، نام های مشخصی تدریجا در بستر تکامل زمان کشف گردید . بالاخیره تجمع ، تنظیم ، رشد تدریجی چنین واژگان منجر به کشف « زبان » گردید که باز هم چون زن بیشتر نسبت به مرد در مناسبات گروه انسانی ، طبیعت ، تحرک ، جمع آوری خوراکه ، اولاد داری ، امور منزل وغیره قرار داشت و از همیجاست که علما احتمال کشف « زبان » را به زن نسبت می دهند .
زن مهم ترين پاسدار طفل و تکثير نسل بشر :
در آغاز جامعه ابتدايي چون تک همسری موجود نبود. يک مرد چند زن و يا چندين مرد یک و یا تعدادی از زنان را حامله دار می ساختند و حتا پدر طفل و يا اطفال هم نامعلوم بود و مرد هم مسؤليت و پاسداری اطفال را به عهده نداشت . اين تنها زن بود که بار حامله داری را به دوش می کشيد و بعد مسؤليت پاسداری و مواظبت طفل را نيز ناگزير خود به عهده داشت . اگر زن ، طفل خود را نگهداری نمی کرد ، طفل از بين ميرفت و تکثير نسل نيز ناممکن می گرديد . از همين جاست که زن با تنهايي و جانثاری خود حفاظت طفل را به دوش خود می کشید . فلهذا ، به اين وسيله بود که زن اولين « بقاء و تکثير نسل بشر » را در تاريخ پر افتخار و تلاشهای قهرمانهء خود در آئینه تاریخ تکام تمدن انسان تضمين کرد .
زن نخستين مؤسس ازدواج و کانون خانواده :
زن در جريان مبارزه خويش اول مرد را تدریجا به تک همسری دعوت نمود و بعد با او اساس ازدواج را گذاشت و کانون خانواده را تشکيل داد . زن در اثر ازدواج خود با مرد ، باعث تکثير نسل نسبتا منظم انسان در جامعه گرديد . بدين صورت نظم خانواده هم با ابتکار و پا درمیانی زن ايجاد شد و گروه های اولیه انسان بسوی زندگانی نسبتا نوين گام گذاشت . با ترويج تک همسری ، تدريجا از تعدد زوجین و چند همسری کاسته شد . یعنی ازدواج های گروهی چند زنی و چند شوهری تدریجا به ازدواج یک زن با یک مرد منتهی گردید و کانون خانوادگی بر اساس ازدواج تشکیل گردید . و تک همسری يک مرد با يک زن آهسته آهسته در بين اجتماع نهادينه و قانونی گرديد و منبعد پدر طفل با ازدواج یک زن با یک مرد برای نخستین بار در تاریخ بشر هم مشخص شد. در اثرهمین ازدواج بود که مرد نه تنها علاقهء پیوسته نسبت به طفل اش پیدا نمود ، بلکه احساس مسؤلیت در قبال کانون خانوداده و طفل را نیز از زن آموخت . پس وقتی که زن انگیزهء اصلی تشکیل کانون خانواده گردید و همچنان عامل اصلی سلامت جامعه در نظام اجتماعی جامعه شد ، آیا نمی توان کانون خانواده را « ناب ترین و اساسی ترین » نهاد اجتماعی جهت تکامل و تداوم نسل بشر ، رشد حیثیت ، عقلانیت ، خردورزی و کرامت والای انسانی با منطق نیازمندی زمان در نظام اجتماعی جامعه لقب داد ؟ پس تجارب و تاریخ گواهی می دهد که زن خالق و بنیان گذار ازدواج و تشکیل کانون خانوادگی است .
زن اولین بنیان گذار جامعه :
زن در بستر تکامل زمان توانست برای نخستین بار کانون خانواده را تشکیل دهد و با این شاهکاری و کشف خود کانون خانوادگی را به صورت مسالمت آمیز و تدریجی جانشین همخوابی ها و ازدواج های جمعی در بین گروه های انسانی اولیه نمود . با ترویج و منظم شدن و عام گردیدن کانون خانواده ها میان گروه های انسانی آن سامان اساسی بود که زیربنای « جامعه » به میان آمد و بازهم در این راستا زن را بنیان گذار « جامعه » لقب می دهم . با ظهور و پیدایش « جامعه » بود که اساس و تکثیر نسل انسان رونق گرفت و جوامع انسانی پدید آمدند و انسان تدریجا از وحشت خارج شده و ابزارهای تولید مادی ، فرهنگی و اجتماعی وغیره را با نیروی پویایی خویش خلق کرد و تا اینکه انسان شامل « تاریخ » شد .
پس ازاین میدانیم که ازدواج اساس « خانواده » را پی ریزی نمود و همچنان خانواده بنیاد « جامعه » را تشکیل داد که بانی آن بازهم زن بود و اکنون نیز چنین می باشد .
زن ايجادگر عشق و باعث پيوند طفل با پدرش :
وقتيکه زن ، مرد را به تک همسری گرفت و به منزل آورد و هردو صاحب طفل شدند . در روند همين مناسبات شکوهمند خانوادگی بود که دل گرمی و عشق ميان زن و شوهر از يک طرف و طفل با والدين اش از سوی ديگر به وجود آمد که اين هم محصول ابتکار و مبارزه زن در جامعه بشری است . از همين جا گفته ميتوانيم که زن برای اولين بار نطفه های « محبت و عشق » را ميان پدر و طفل به ميان آورد . و طفل هم عضو رابطه « دوستی وعشق » پايدار فی مابين مادر و پدرش در گهواره تمدن انسان گرديد. پس وقتی که طفل از روز تولدش در آغوش نوازشگر و محبت انگیز مادر و پدر نمو کرده و به عنفوان بلوغ می رسد ، در واقع امر در اين رابطه دو عشق و محبت طبيعی در بين خانواده به زايش گرفته می شود : يک « عشق » اصلی فی مابين والدين و فرزندش از يک سو، و « عشق » ديگری ميان زن و شوهرش در کانون خانوادگی عرض اندام می کند که اين دو « عشق اساسی » تا ايام مرگ و حتی بعد از آن هم ماندگار اند .
مثلا زمانی که فرزند يک خانواده می ميرد ، بناء بر همين « عشق » نسبت به فرزند شان است که والدین اش بالای پیکر مرده فرزند شان از سوز دل مرثيهء می خوانند و قلبا گريه می کنند. و همچنان در مراسم عذاداری از والدين شان به خصوص از مادر فرزند میت شنيده می شود که : ای خدايا ! ای کاش در عوض فرزند نازنينم مرا می گرفتی ! یعنی این « محبت و عشق » بنیادین والدین نسبت به فرزند شان است که مرگ خود را از خدا می طلبند ، اما حاضر نیستند شاهد مرگ اولاد شان باشند . اگر گنهکار نگردم ، می توان همين « محبت و عشق » ميان والدين و فرزندش را طبيعی ترين ، ناب ترين ، شکست ناپذیر ترین و ماندگار ترین « عشق اصلی و نهايي » نام گذاری کرد .
فراموش نگردد که در روزگار ما اگر یک زن و شوهر طفل نداشته باشند ، پیوند و محبت در میان شان چندان پرنور و با نمک نیست . چون صمیمیت واقعی که از ناحیه طفل فی مابین زن و شوهر ایجاد می گردید ، با نداشتن طفل وجود ندارد . تنها دراین مورد بین زن و شوهر روابط بدون طفل ، صرفا مناسبات جنسی و همسر بودن کم رنگ وغیره آنهم به طور متزلزل مطرح است که در مرور زمان هم رشد یابنده نیستند و اهمیت و پویایی خود را از دست می دهند . اغلبا به مشاهده می رسد که اگر زن بناء بر معذرت بهداشتی خویش صاحب طفل نگردد یا از سوی شوهرش یکطرفه طلاق می گردد و یا این مرد با زن دومی ازدواج می کند تا صاحب طفل گردد . فلهذا ، این طفل است که « محبت و عشق » را میان پدر و مادرش ایجاد و ریشه دار نموده و آنرا گسترش می دهد و برای زن و شوهر این « مهر ، محبت ، عشق و صمیمیت » فرزند و یا فرزندانش تا لب گور باقی است . باز هم ثابت است که طفل ( یا اطفال ) عامل « اصلی عشق واقعی » دوامدار فی مابین مادر و پدرش در کانون خانوادگی نیز می باشد .
زن نخستين بانی صنعت :
زن در تلاش مداوم خويش ، بالاخيره تدريجا درک نمود که ابزاری برای رفع نيازمنديهای روزمره خويش داشته باشد . در همين راستا بود که زن با آزمونهای قبلی ناچيز خود تدریجا از گل ، چوب ، سنگ ، شاخ و استخوان حيوانات وغيره ، وسايل پخت و پز ، شکار ، صنعت دستی ، زراعتی ، آبياری و امثالهم را تدریجا ساخت . اين امر از يکسو بيانگر روابط نوین ميان انسان و ابزار جديد بوده و از طرفی هم اساسات « شیوهء تولید » ميان افراد جامعه اوليه به ميان آمد . و در همين بعد هم است که زن مؤجد و شاهکار بنیادهای هنر، صنعت ، آشپزی ، شیوهء تولید و ديگر ارزشها در کانون تمدن جامعه بشری بشمار می آيد. خلاصه نطفه های صنعت از همين جا ( و شايد هم قبلا ) آغاز شد و در تکامل بعدی خود ، همراه با پويايي زراعت و مالداری ؛ منجر به امور « تجارت » و تقسیم کار در جامعه گرديد . اين عامل هم از يک جانب در شکوهمندی « خرد » انسان کمک رساند و از جانبی هم دفاع انسان را در برابر نيروهای قهار و خشن طبيعت بيشتر بیمه و تقویت نمود .
زن و اهلی نمودن حيوانات :
در آغاز حيات انسانهای اوليه ، مرد تنها مصروف شکار حيوانات بود و گاهی هم نوزاد های حيوانات را اسير نموده ، با خود به منزل می آورد . و اين زن هم تعدادی از نوزادهای حيوانات وحشی را به خانه نگهداری می نمود و تا اينکه آهسته آهسته آنها را رام ساخت و حيوانات با ابتکار زن اهلی گرديد و در آينده از آنها « رمه » و « رمه داری » و « مالداری » را در بين گروه های جامعه آن سامان ، مروج کرد . با تربيت نمودن حيوانات خانگی بود که زمينه های استفاده از شير، پوست ، گوشت ، استخوان ، روده ، پشم ، شاخ وغيره نيز بدست آمد که از يک سو غذاي پروتينی و موادهای مفيد ديگر به صحت و رشد دماغی انسان کمک کرد و از سوی هم ، فرهنگ تبادله جنس به جنس و تجارت در ميان گروه های اجتماعی رونق گرفت. اين رويداد هم مناسبات گروه های ابتدايي انسان را از توحش و پراگندگی به بسوی « اجتماعی » شدن ، نظم و امثالهم گسترش داد و عقل انسان را به حرکت بيشتر به نفع پویایی گروه های جامعه به ارمغان آورد.
زن ، مرد را ادب آموخت :
وقتی که زن با تلاش ها و پیکارهای مداوم و تدریجی خود کشفيات و دست آوردهای را از دل نظام طبيعت و اجتماع نصيب شد ؛ محصول همه جان فشانی ها و ارزشهای مادی ، اجتماعی ، هنری وغيره خويش را به طور رايگان و مفت در اختيارمرد گذاشت و مرد را از امور شکار تصادفی ، بيابان گردی ، صحرا نشينی و توحش نجات داد . و مرد را از چند همسری به تک همسری ، از برهنه گی به لباس پوشیدن ، از بی خانگی به مسکن گزينی و نظام خانوادگی عزتمند دعوت کرد . در اين رابطه بود که مرد از صدقهء سر زن اولين بار با ابزار جديد تولید ، مناسبات تازه اجتماعی و تمدن آشنايي پيدا کرد . همين بود که مرد تدريجا از وحشيگری نجات يافت و درکنار زن و اطفال مؤدب گرديد . بدين صورت اين زن بود که مرد را ادب آموختاند و اورا در روابط اجتماعی ، توليدی ، فرهنگی ، هنری و امثالهم آشنا ساخت . ناگفته نماند که مرد در کانون خانواده در پهلوی زن و فرزند نه تنها آهسته آهسته صاحب عطوفت ، رحم ، محبت ، مسؤلیت ، تفکر نوین ، ادب وغیره گردید ، بل شامل روابط اجتماعی درجامعه شد و بدین ترتیب هسته و بافت توحش ، قساوت و خشونت مرد در آستانهء تضعیف شدن نیز قرار گرفت .
خوب ! آيا زن می دانست که بعد از اين به دام های اسارت و بردگی مرد گرفتار شده وکرامت انسانی اش نقض می گردد ؟ آيا مرد می فهميد که در آينده عامل هرگونه تظلم بر زن و طفل و بالای کل جامعه خواهد شد و خون انسان بيگناه را به خاطر رسيدن به قدرت ، شهوت ، سياست و خدايي بر جهان خواهد ريخت ؟ آیا چه کسی می فهمید که قابیل برادر خدا پرست ، انسان دوست ، عدالت پسند و حق شناس خود هابیل را بی رحمانه به قتل برساند و زن زیبای برادر خود را با اکراه و جبر در اسارت شهوانی خود قرار بدهد و با او به زور ازدواج کند ؟ پاسخ این گونه سوال ها همه و همه منفی می باشد.
مادر نخستین پرورش دهنده و آموزگار طفل :
مادر نه تنها طفلش را از نگاه بدنی پرورش می داد ، بلکه مادر هر آنچه چیزی را که خود می دانست آنرا به کودکش انتقال می داد. مثلا مادر روش های اخلاقی ، فکری ، نزاکت اجتماعی ، محبت و مساعدت میان خواهران و برادران ، دفاع در برابر نیروهای طبیعت منجمله از قبیل دفاع در برابر خطر حیوانات ، سردی و گرمی هوا و سایر ضرورت های حیاتی عصر و زمانش را به طفل می آموخت تا او هم تدریجا از مادر بی نیاز و مستقل به اتکای نیروی فزیکی و دماغی خود گردد و در آینده به صورت فعال شامل اجتماع شود و زندگانی خود را مستقلانه به پیش ببرد. پس بدین ترتیب مادر نه تنها پاسبان و پرورش دهندهء « جسمانی » طفل بوده ، بلکه آموزگار « اخلاقی ، روانی ، اجتماعی ، معنوی » طفل نیز بوده که حیات روزمره کانون خانوادگی معاصر نیز به این امر صحه می گذارد .
مادر زبان را به طفل آموخت :
این مادر بود به مجرد که طفل را به دنیا آورد ، با « لب خند روح افزا » ، « تبسم دل انگیزانه » و « زمزمه هنرمندانه » خود به روی طفلش آغاز نمود و زبان را بر لب گشود و با « للو للو » گفتن جهت خواباندن نوازدش شروع کرد . به همین ترتیب زن طفل را بالای زانوهای خویش قرار داده و با این گهواره طبیعی با تکان دادن و « للو للو گفتن نوازشگرش » طفل را می خواباند که این میراث تا کنون میان مادران نیز عام شده است . در ادامه این شاهکاری ، زن نخستین کسی بود که « حرف و کلام » را تدریجا در ذهن طفلش چکاند. یعنی « لب شرین و محبت انگیز » خود را بر « لب نازنین » نوزادش گذاشت و اورا « زبان » یاد داد . پس در قدم نخست این مادر بوده که طفل را « سخن گفتن » و « تفکر نمودن » آموختاند . و مادر علی الرغم اینکه طفلش را از نگاه جسمانی و بدنی پرورش داد ، بلکه از لحاظ معنوی نیز به عنوان نخستین « معلم » به او کمک نمود . پس معلوم است که زن نسبت به مرد در قدم اول به طفل اش مساعدت نمود که در روزگار ما نیز همین امر صدق می کند . یعنی مادر سازنده جسمانی ، معنوی ، اجتماعی وغیره طفل اش می باشد.
به قول حبیب الله « ربیع » خواجه عمری شاعر شهیر و بادرد افغانستان توجه گردد که بر نقش تعیین کنندهء مادر مهر تائید را آگاهانه و مسؤلانه حک می نماید:
ز پستان محبت شیر دادی همه را قوت جان هستی مادر
کسیکه یاد داد اول سخن را نخستین فرد بدوران هستی مادر
ظهور نظام مادر سالاری :
تا اينجا که زن با سعی و ابتکار خود ، بنياد نسبی و ابتدایی ارزشهای مادی ، اجتماعی وغيره زمانش را گذاشت ، طبعا موقف ممتاز و غالب در امور توليد و اجتماع نيز از آن زن بود و زن زمام امور اجتماعی را به عهده داشت . مرد تا قبل از اين صرفا به توليد شکار که جنبهء تصادفی و نقش خيلی ناچيز را در نظام اجتماعی آن سامان داشت ، بازی مي کرد و بس . لذا ، مرد بناء بر نقش کم رنگ خويش در توليد نعمات مادی بود که ناگزير از زن و نظام مادر سالاری و يا مادر شاهی اطاعت می ورزيد . البته این اطاعت مرد از زن و نظام مادر سالاری با ظلم ، تجاوز جنسی ، جبر ، استثمار ، بی عدالتی وغیره همراه نبود . زن که رول عمده و تعيين کننده را در توليد نعمات مادی ، امور منزل و اجتماع وغیره به دوش داشت ؛ واضحا مقام زن را به طور شايسته و طبيعی در اجتماع تثبيت می کرد و زن در رأس تمام امور جامعه آن روز قرار داشت که بنام « مادرسالاری » و يا « مادر شاهی » مسما گرديد . بدين صورت بود که نخستين « سازمان و نظام اجتماعی » در جامعه انسانی ظهور نمود که اولین بانی آن همین زن آزاده و خلاق بود .
زن اولين بنيانگذار قانون و عدالت :
وقتيکه زن در مسير نبرد پيگيرانهء خويش به صورت نسبی زيربنای مادی ، معنوی و اجتماعی را در عصر خود به وجود آورد و زمام امور جامعه را تحت اداره خويش قرار داد . يک نوع مقررات را ميان افراد جامعه اولیه بر قرار نمود تا افراد جامعه صاحب نظم گردند . مثلا سرپرستی کانون خانوادگی مشخص شد ، تقسيم غذا به ميان آمد ، کارهای توليدی رونق گرفت ، امورات گروهای اجتماعی سامان يافتند ، مسایل مالداری و چوپانی ایجاد شدند ، مناسبات گوناگون ديگر ميان افراد جامعه منظم شده ميرفتند و همچنان منشاء تقسیم کار در بستر جوانه زدن و بلوغ قرار می گرفت . از همين جاه منشاء « نظم » و « قانون » ابتدايي به وجود آمد و نظر به سطح تکامل و آگاهی آنوقت جايگاه انسان بين هم به صورت نسبی تنظيم يافت . و يک نوع « عدالت » در ميان افراد جامعه پايه گرفت که بانی آن زن بود. پس در همين رابطه گفته می توانيم که زن اولين بنيانگذار « قانون » و « عدالت » در تاريخ بشريت است که نباید کتمان گردد .
آيا کسی در آن سامان می دانست قانون و عدالتی را که بانی آن زن است ، در آينده نقض گردد و در عوض سنت های غیر خردمندانه و قوانین جنگل آنهم با وحشی ترين شکل از سوی جنس مذکر با به قدرت رسیدن مرد سالاران و تحقق نظام های استبداد اجتماعی- سیاسی بالای جوامع بشری در کل و بر زنان به صورت خاص جبرا تحمیل گردند ؟ باز هم جواب را منفی می یابیم .
زن اولين بار مرد را به تمدن آشنا ساخت :
آن زمانيکه زن ، مرد را به ازدواج دعوت کرد ، اورا در منزل خود جاه داد ، مرد را از کار شکار نجات داد ، امور زراعت و صنعت را به او آموخت ، مرد را در مناسبات اجتماعی شامل ساخت و زن ، مرد را ادب ياد داد . خلاصه اينکه زن ، مرد را در تمام امورات زير ساخت مادی ، معنوی ، اجتماعی ، هنری ، توليدی ، فرهنگی وغيره آن سامان آگاهی و معرفت داد ؛ تا اينکه به همين منوال مرد ، توسط زن صاحب تمدن و خرد اجتماعی جديد گرديد و تدريجا مرد در بستر و مسير تکامل تاريخ قرار گرفت و مرد تا آن حد پیش
رفت که حتی خود را توبه نعوذباالله « خدا » نیز معرفی نمود .
آيا زن درک کرده می توانست که سزايي نيکی ، بدی خواهد بود و در آينده از سوی مرد به غل و زنجير اسارت بسته خواهد شد ؟ آيا کسی می دانست که مرد ازعلم ، تمدن ، تکنالوژی وغيره عليه انسان استفاده نادرست کند ؟ آيا اين گناه زن بود که مرد را به تمدن و ترقی آشنا ساخت تا بلای جانش گردد ؟ آیا زن حدس زده می توانست که در آینده کرامت انسانی انسان در مجموع و به خصوص شأن ، کرامت و حقوق زنان از سوی مردان با خیره سری و تحجر ، نقض و غصب گردد ؟ باز هم جواب ها معلوم اند .
مؤخذ
و منابع :
(*) پامير به خون خفته ، مجموعه شعری شا بی بی ناله .
( 1 ) ( احیای هویت، مرکزفرهنگی نویسندگان افغانستان )
**********************************************************
قسمت دوم
نظام مرد سالاری و يا پدر شاهی :
از آنجائیکه مرد از نظر ساختار فیزیکی و جسمانی نسبت به زنان مشکلی نداشت و نیروی بدنی اش مانند زن به تخلیه هم نمی رسید . و همچنان مسؤلیت اولاد داری ، امور منزل وغیره را نیز مانند زن به دوش نداشت و نیروی جسانی اش هم بیشتر از زن باقی بود . فلهذا مرد ، با استفاده ازنتایج همچو دست آوردها و ارزش های زن ، خود را آماده پيکار کرد . او زود توانست که از عهده کارهای سنگين توليدی پيروزمند به در آيد . و از طرفی هم مرد همواره زن را بار دار می نمود و زن هم ناگزير به مسايل حامله داری و طفل داری و امور منزل مواجه ميشد و به خانه میخ کوب می گردید و به کارهای تولیدی رسیده نمی توانست . همين بود که زن تدريجا نقش خويش را در توليد از دست داده و گرفتار کانون خانواده شد که « اسارت » ، « حق تلفی » و « بيچارگی » اش از همين جا نطفه گرفت و روابط ظالم و مظلوم میان جنس مذکر و مؤنث در مناساب اجتماعی وغیره پدیدار گشت .
القصه اينکه مرد آهسته آهسته مسؤليت های توليدی و امور اجتماعی و ديگر را به عهده گرفت ؛ تا اينکه رفته رفته ، نقش مرد در توليد متبارز و برجسته گرديد و مقام غالب را بدست آورد . برعکس ، نقش زن در توليد کاهش يافت و اساس « زوال » نظام مادر سالاری ازهمين جا آغاز شد. یعنی با آغاز زوال مادر شاهی است که نطفه های اسارت زن تدریجا در تمام روابط اجتماعی پدیدار گشته و توسعه می یابد . و همچنان نمادهای اقتصادی ، فرهنگی ، اجتماعی ، سیاسی وغیره شیوه تولید و نظام برده داری تدریجا به جوانه زدن می آغازند تا اینک در بستر روند تکامل خویش به مثابه اولین « شیوهء مسلط تولید » استبدادی و استثمارگرانه در جامعه تثبیت شد.
بدين طريق تمام امورات توليدات مادی ، معنوی و اجتماعی در اختيار مرد قرار گرفت و نظام « مرد سالاری » و يا « پدر شاهی » ظالمانه جانشين نظام عادلانه مادر سالاری در جامعه گرديد . اين نظام مرد سالاری در روند تکاملی بعدی خود ، اولين نظام « بردگی » را به زايش و پیدایش گرفت . از اين به بعد جامعه به طبقات ظالم و مظلوم و استثمارگر و استثمار شونده تقسيم گرديد که تمام بی عدالتی ، خون ريزيها ، بي دادگريها ، تجاوزات ، جنگها ، حق تلفی زنان ، پايمال شد حقوق عوام الناس ، کشتارهای جمعی ، نابودی تمدنها ، کله منارها ، و امثالهم از همين نظام مرد سالاری و طبقاتی بردگی مايه گرفت و مرد توسط مرد نيز به بردگی گرفته شد و ذبح کردن انسان وکله منارها ، کشتارهای دسته جمعی جامعه نیزآغاز شد و زنان با وحشی ترین شیوه ذریعه مرد سالاران و مستبدین جنس مذکر به کنيزی و اسارت غمبار و حتا سنگسارشدن ها ، قتل ها و زنده به گورشدن های تاريخ تا امروز گير ماند.
یعنی با زوال « مادر سالاری » و ظهور « مرد سالاری » نه تنها نخستین اساسات « اسارت » زن از سوی مرد آغاز گردید ، بل بنیاد « کشتن » انسان ، « بردگی » زن و مرد ، « جنایت » و امثالهم توسط جنس مذکر ( نرینه ) ظالم ، خود سر ، وحشی ، ویرانگر در جامعه پایه و مایه گرفت .
پس اگر گنه کار هم شوم ، گفته می توانم که منبعد جنس مؤنث ( مادینه) در موقعیت هابیل صادق ، بیگناه ، مظلوم و محکوم ؛ و جنس مذکر ( نرینه) در مقام قابیل خودکامه ، تجاوزگر و قاتل در نظام اجتماعی- سیاسی جامعه عرض وجود نمود که ناخرسندی خداوند ناشی از چنین کردارهای ضد انسانی بشر نیزخوب قابل درک می باشد .
نخستين مرحله آغازين مظلوميت زن در تاریخ :
ما يک ضرب المثل داريم که می گويد :
« جزای نيکی ، بدی است . »
زن تمام دست آوردهای مادی ، اجتماعی و معنوی و هنری خويش را بدون عوض و به خاطر همسرداری و زندگی مشترک ، سرنوشت مشترک ، تکثیر و توسعه نسل بشر و ترقی تمدن در اختيار مرد گذاشت . به جای آنکه زن پاداش را از سوی مرد نصيب گردد ، از آغاز نظام طبقاتی ظالمانه تا اکنون به دام های گوناگون حق تلفی ، اسارت ، کنيزی وهزاران جنايت ديگر از طرف مرد سالاران متحجر و سنگ دل و آنهم در عصر کنونی بیشتر در جهان سوم و به خصوص در کشورهای اسلامی مواجه هستند .
همچنان زنان دراین عصر اتم و انترنت در ممالک پیشترفتهء صنعتی نیز به شکل نوینی زیر بار ستم مرد سالاران مدرن و مافیای بزرگ بین المللی قرار دارند که خیلی ها وحشت آور و فاجه آفرین نیزاست .
زن در تاریخ و حیات روزمرهء جامعه بشری به مثابهء یک واقعیت عینی کتمان ناپذیر وجود دارد که تحت ستم ها ، اسارت ها ، محرومیت ها ، اهانت ها و شکنجه های گوناگونانی دیگری در نظام اجتماعی قرار داشته و اکنون نیز در این عصر مدرن در زیر نام های « دین » ، « دموکراسی » و « مدرنیته » ظلم های مری و نامری بر زنان ادامه دارند که قلم از نوشتن و زبان از گفتار آن کامل عاجز اند .
نظام بردگی :
زن در نظام بردگی به حيث يک انسان شناخته نمی شد . زيرا سيستم نظام بردگی نخستين و خشن ترين نظام طبقاتی و مستبد در عصر باستان بود که از سوی مرد سالاران و صاحبان زور و زر اداره می شدند و نا انسانی ترين ظلم و تعدی در مورد زنان و حتی بالای بردگان مرد و کنيزان زن به شدت هرچه تمام تر اعمال می گرديدند .
زنان را مانند غلامان مرد ، چهارپايان جزء مالکيت خصوصی خويش می دانستند و مردسالاران هر وقت طبق دلخواه خويش ، زنان را مورد خريد و فروش وغیره قرار می دادند . زنان را به مردان ديگر به قرض و يا بطور هديه و کرايه می دادند . اگر کوچکترين خطای از زنان سر می زدند ، مردان برده دار ، زنان را به درخت می بستند و شلاق می زدند و حتی در موارد هم زنان و بردگان مرد را کشته و يا زنده دفن گورستان ها می کردند .
در عصر استبداد بردگی ، طاقت فرساترين و سنگين ترين کارها را هم به عهده زنان و بردگان مرد گذاشته می شدند که در اين راستا دو راه وجود داشت : يکی اينکه ، زنان در جريان دشوارترين کارهای اجباری برده داران و مرد سالاران ، جان های عزيز شانرا از دست می داند. و ديگری آن بود که زنان مظلوم ناگزير دست به خود کشی می بردند، تا در گورستان ها به صورت گویا « آزاد » و « آرام » بخوابند و تا هم بدون نام و هویت الی ابد بخوابند .
نمونه های چندی از مظلوميت زنان در تاريخ :
1- مظلوميت زن در استراليا :
در قاره استراليا ، زن حق نداشت که با شوهرش بالای سفره يکجا نان بخورد . زن بايد صبر می کرد که در ختم دسترخوان اگر پس مانده شوهرش باقی می ماند بعد زن اجازه داشت آنرا نوش جان کند . در ايام قحطی و گرسنگی مرد ، زن را می کشت و گوشت اورا می خورد و رفع گرسنگی می کرد. يعنی با خوردن گوشت زن ، مرد خود را از هلاکت و گرسنگی نجات می داد و ادامه حیات می نمود .
2- مظلوميت زن در يونان قديم و روم :
زنان در يونان و روم به عنوان کالای تجارتی و امتعه در بازار خريد و فروش می شدند . و يا جهت ارضاء شهوت مردان به بازار های تن فروشی ( فاحشه گری و یا روسپیگری ) به کار گرفته می شدند . در اين کشورها زنان شريک زندگی مردان به حساب نمی آمدند . علاوه بر آن شوهران ، زنان خويش را به دوستان خود بخشش می کردند و يا به قرض و يا به کرايه می دادند . حتی متفکرين آنوقت می گفتند که :
« زن دارای روح انسانی نيست ، و بدين جهت حق ندارد که بعد از وفات شوهرش زندگی کند . »
3- مظلوميت زن در جامعه يهودی :
در اين جامعه هم زن مانند بردگان ، الاغ ، زمين ، اجناس وغيره جزء مالکيت صاحبان قدرت و مردسالاران و برده داران به شمار می رفت . تولد دختر در يک خانواده موسوی غم و اندوه فراوان را در پی داشت . و برعکس ، تولد پسر باعث سرور و شادمانی اعم از زنان و مردان می گرديد و مرد سالاران نوزاد پسر را حتی سبب افتخار دين ، دنيا و آخيرت خودها نیز تلقی می نمودند .
4- مظلوميت زن در جامعه مسيحی :
جالب است که انجمن های مسيحی در ايتاليا و اسپانيا پس از تحقيقات زياد بدين نتيجه رسيدند که در ميان زنان ، تنها حضرت مريم مادر حضرت عیسی ( ع ) انسان بوده و دارای روح است . و ديگر زنان فاقد صفت انسانی اند و روح شان جاويد نيست ، و بلکه برزخی است ميان انسان و حيوان .
5- مظلوميت زن در شهر روم :
با تسلط نظام وحشيانه بردگی و مردسالاری بود که پدر در يک خانواده رومی ، نه تنها اختیار فروش دختر خويش را به خود اختصاص می داد ، بلکه اختیار کشتن دخترش را نيز داشت .
وقتيکه رئیس خانواده دخترش را به شوهر ميداد ، اين اختیار و ميراث مرد سالاری پدر دختر به داماد بطور ارثی واگذار و انتقال می يافت . يعنی قانون غير انسانی پدرسالاری را بعد از اين داماد مو به مو به مورد اجراء قرار میداد . و همين ميراث نسل اندر نسل ادامه پيدا کرد و اکنون نيز اين سنت و فرهنگ در جوامع عقب نگاه داشته شده و به خصوص ممالک اسلامی و از آنهم خاص تر در افغانستان متأسفانه عام گردیده و تطبیق می گردد .
6- مظلوميت زن در بابل :
زمانيکه در اين سرزمين دختر به عنفوان جوانی ميرسيد ، پدرش اورا مثل کالای تجارتی و حيوانات در بازار به معرض فروش قرار ميداد . و از پول فروش دخترش امرار معشيت و زنده گی می نمود .
7- مظلوميت زن در هندوستان :
در قانون اساسی هند قديم نفرت از زن را اين چنين بيان کرده است :
« مرض وبا ، مرگ ، دوزخ ، زهر ، افعی و آتش بهتر از زن است . »
در اين کشور وقتی که شوهر زن می مرد ، قانونا خانمش را زنده با جسد شوهرش يکجا می سوختاند ؛ تا روح شوهرش در قبر تنها نباشد . ماداميکه زن خود را زنده با جسد شوهرش به آتش می سوختاند ، اين گونه سوختن و ساختن جاهلانه زن علامت وفاداری ، عشق و عاشقی ناب و پاک نسبت به شوهرش قلم داد می شد. در اين مورد شعر « صايب » را ميخوانيم :
چون زن هندو کسی درعاشقی مردانه نيست سوختن بر شمع خفته کار هر پروانه نيست
وای بر اين « عشق » لعنتی که زن زنده به کام آتش فرو می رود تا گويا « وفا داری » زن به جسد شوهر مرده اش ثابت گردد ! خدايا ! مرز بی خردی و جهالت تا کجا است ؟
در ميان قبايل وحشی هندی ، هم دختران را به قتل می رساندند ؛ زيرا بودن آنها را مايه ننگ و نفرت برای قبايل خود می دانستند .
8- مظلوميت زن در عربستان :
قبل ازظهور دين اسلام ، نظام برده داری در عربستان حاکم بود. در میان برخی از قبایل وحشی زنان حتا حق حيات خويش را نداشتند و مردان ، زنان و دختران نوزاد را زنده به گور می کردند . در عربستان از يک جهت از ترس اينکه در جنگ با دشمنان ، دختران شان به اسارت بروند و برای دشمنان فرزندی به دنيا می آورند و بعد اين فرزندان را در جنگ عليه پدران دختران اسير در جنگ قرار داده و بر پدران غالب مي گردند . بناء بر اين قبل از اين حادثه پدران ، دختران خويش را زنده به دست خويش به قبرستان می سپردند و خود را راحت می پنداشتند . عده ای از قبايل ، دختران خويش را به فحشاء وادار می کردند و از اين راه پول بدست می آوردند تا امرار معاش کنند . و برخی ديگری ، دختران خويش را بناء بر فقر اقتصادی و گرسنگی می کشتند تا از حفاظت شان بی غم گردند . در اين میان برای برخی از قبایل وحشی جامعه هم داشتن دختر بدترين ننگ و نفرت به شمار ميرفت .
ضرب المثل های اهانت آميز نسبت به زنان :
در اين کلمات قصار که در قالب ضرب المثل های تخريش کنند و غم انگيز نسبت به زنان آمده ، بيانگر خصم و دشمنی مردسالاران متحجر و بی خرد بوده که حتی قلب يک انسان بی احساس را نيز مغموم و متأثر می سازد . از جمله برخی تعبيرها و ضرب المثل های ضد انسانی و ضد علمی بعضی از مرد سالاران کشورهای جهان را نسبت به زنان از نگارش عبدالکريم بی ازار شيرازی چنين می خوانيم :
ايرانيان : ( زن بلاست ولی هيچ خانه ای بدون بلا نباشد . ) ،
تايلنديها : ( به مار سمی و زن محبوب اعتماد مکن . ) ،
ارژانتی ها : ( زن بد و خوب ، هردو چوب نياز دارند . ) ،
هندوها : ( زن دروازهء اصلی جهنم است . ) ،
لاتنی ها : ( هر جا فتنه است ، زنی وجود دارد . ) ،
آلمانی ها : ( وقتی زنی بميرد ، فتنه ای از جهان کم می شود . ) ،
فرانسوی ها : ( زن صابون مرد است. ) ،
آيرلندی ها : ( زن شيطان را می فريبد . ) ،
روسها : ( نه جوجه را مرغ مید انند و نه زن را انسان ؛ قلب زن جنگل تاريک است . )
از چنين نگرش ها بر می آيد که آنها انگيزه های اصلی نافهمی و کاستی های فکری و اجتماعی زنان را در جامعه و کلا عوامل عقب مانی نظام اجتماعی- سیاسی جامعه را پي ريزی کرده نتوانستند و با عقده و بی خردی خودها همه کوزه و کاسه را بی رحمانه بر سر زنان کوفتند . و بدتر اينکه سرنوشت انسانی زنان را مجزاء از مردان تلقی کردند و مردان را « عاقل العقل » و زنان را « ناقصل العقل » پنداشتند . سوال در این است که جنس مرد منجمله مرد سالاران چرا کوچکترین نواقص ، جهالت ، جنایت ، خیره سری ، جباریت مردان مستبد و انسان کش را به صحنه نکشیدند و اکنون نیز نمی کنند ؟ زیرا طبقات حاکم و خودکامهء مرد سالاران قدرت را از مردم و جامعه با زور غصب نموده و بر جهان ادعای خدایی هم می کنند و حتا از کوچکترین اشتباه و جنایت خودها همواره سرباز می زنند و خودها را بیگناه تلقی می کنند .
نمونه چندی از ضرب المثل های تعصب انگیز نسبت به زنان افغانستان:
ضرب المثل های ذيل بيانگر ماهيت ضد انسانی و زن ستيزی مردان ( نه همه مردان ) بی خرد و ظالم مرد سالاران متحجر افغانستان اند که از بطن فرهنگ و شؤن نظام ملوک الطوايفی قد برافراشته و بيش از نصف پيکر لطيف جامعه را از تحرک و پویایی به سوی تمدن جدید باز داشته اند که مثال زنده آن کارنامه های ننگين و ضد انسانی و ضد اسلامی اخوانی های اسلام نما و طالبان و همفکران شان هم بودند که حتا جهان بشريت را خوب تکان دادند و دین خدا را در خدمت قدرت فردی ، سیاسی وغیره خودها قرار دادند .
آقای حاج کاظم يزدانی مورخ نامدار کشور ما ، رمز دشمنی مرد سالاران متحجر به خصوص جوهر اسلام نمایان سنتی و زن ستیز افغانستان را با ضرب المثل های شان نسبت به زنان چنين افشاء می دارد :
« زن ناقص العقل است ،
زن دام شيطان است با زن مشوره کن و لاکن برخلاف نظرش عمل کن ،
زن قبرغه کج است ،
زن را به زر بخر و با لگد بزن ،
جنگ را زن شروع می کند مرد تمامش می کند . » ( 1 )
پایان قسمت دوم
_________________________________________________________________________
پاورقی :
1 - ( فرهنگ عاميانه طوايف هزاره ، مولف یزدانی )
بالا
بازگشت