عظيم بابک
استراتيژی(راهبرد) منطقه يي ايران در رابطه با افغانستان
ترجمهء عظيم بابک از متن روسی تحليل سياسی
Региональная стратегия Ирана на афганском направлении
پس از پيروزی نيو کنسرواتورها (محافظه کاران نو)*در انتخابات رياست جمهوری ايران موازين بنيادی مشی سياسی خارجی ايران در در زمينهء حايز اهميت يعنی در رابطه با افغانستان ، در ماهيت خود تغير نکرد.اصول اساسی اين مناسبات را ميتوان بگونهء آتی بيان کرد: سياست ايران در رابطه با افغانستان معمولا مبتی بر تامين و تحکيم نفوذ آنکشور در افغانستان بوده است.ايرانيها هميشه به افغانستان به عنوان ساحهء تقابل منافع ايران با منافع ساير دول ايکه بنحوی از انحا درينجا حضور داشته اند، نگاه ميکنند. بنابرهمين ملحوظ ايرانيها در اوضاع و احوال معين شامل ايتلافها با کشورهای متنوع ميگردند.در دوران حضور نظامی شوروی در افغانستان ، در سالهای 1979 تا 1989 مشی آنها مبنی بر حمايت از مجاهدين دارای استقامت همگون با فعاليتهای پاکستان،ايالات متحده، ساير کشور های غرب و عربستان سعودی بود. پس از بقدرت رسيدت جنبش طالبان که از آغاز روحيهء ضد ايرانی خود را پنهان نميکرد، تهران به حمايت از نيروهايي پرداخت که بر عليه طالبان مبارزه ميکردند. بدينسان ايران در مسير همکاری با دول ديگر يعنی روسيه ،هند و تاجکستان گام گذاشت.اتخاذ سياست ضد طالبان بوسيلهء ايران پيامد فقطامناسبات خصمانهء فارغان مدارس وهابی با پيروان مذهب شيعيه نبود. طالبان که درسال 1998 جنرال قونسلی جمهوری اسلامی ايران در مزار شريف را اشغال وعده ای از ديپلوماتها و ژورناليستان ايرانی را به قتل رساندند، در حقيقت دست به تحريکات عليه ايران زدند. همچنان درين ميان، موجوديت متحدين سنتی ايران يعنی تاجکهای فارسی زبان وشيعيان هزاره در اردوگای ضد طالبان حايز نقش بود.
سياست کنونی ايران در رابطه با افغانستان از لحاظ تاکتيکی و هدف نهايي متکی بر انجام وظيفهء نيل به وفاق سياسی در جمهوری اسلامی افغانستان بر مبنای توازن منافع اقوام ، مناطق، مذاهب، گروهبنديهای سياسی- نظامی و همچنان هماهنگی منافع دول دارنده ء موضع درينکشور، است.ايران ا ازمساعی سازمان ملل متحد و جامعهء جهانی برای حل سياسی مسايل افغانستان در دورهء پس از منازعات حمايت کرد. ايرانيها به امر دستيابی به توافقات بن در دسمبر سال2001 مساعدت واز ايجاد حکومت موقت به رهبری حامد کرزی حمايت کردند. حامد کرزی بتاريخ 24-26 فبروری سال 2002 از تهران بازديد کرد.
در ايران بمنظور هماهنگ سازی فعاليتهای اداره های مختلف، ستاد يا قرارگای امور افغانستان ايجاد گرديد که در ترکيب آن نمايندگان دفتر رهبر انقلاب ، وزارت خارجه، وزارت دفاع ، وزارت داخله ، وزارت اطلاعات (امنيت)سپاه پاسداران اتقلاب شامل اند. نمايندگيهای اين قرارگاه در استانهای خراسان ، سِستان و بلوچستان ايجاد گرديدند.
تهران آماده گی خود را در زمينه سهمگيری درمساعی جهانی برای بازسازی اقتصادی افغانستان ابراز داشت. در کنفرانس توکيو در ماه جنوری سال 2002 ايرانيها اعلام داشتند که سهم کشور شان درين عرصه به 500 مليون دالر ميرسد. (بايد گفت که بخش اعظم اين مبلغ برای نيازمنديهای مربوط به بازگشت مهاجرين افغان در ايران اختصاص يافته بود. ) جلب فعال حلقات متشبث و سرمايه گذارايرانی به روند احيای تاسيسات زيربنايي اقتصادی و اجتماعی افغانستان(شبکه های ترانسپورت، مکاتب ، بيمارستانها ، کتابخانه ها، تصديهای آبياری و آبرسانی و خطوط برقرسانی ) جريان دارد. درآيندهء نزديک، در چاچوب انکشاف جريان انتقالات ترانزيتی از طريق جمهوری اسلامی ايران به افغانستان ، تهران در نطر دارد تا راه انتقالاتی بدون محصولات گمرگی را از بندر چهاربهار ايران (در خليج عمان) به شهر زرنج افغانستان افتتاح کند.
استقامت عمدهء سياست تهران "در رابطه با افغانستان" مرتبط با ضرورت مقابله با جريان قاچاق مواد مخدر از افغانستان به ايران و متعاقبا به بازارهای اروپايي است. در جريان 20 سال اخير در مرز ايران و افغانستان در مبارزه با قاچاقبران مواد مخدر بيش از 3300 کارمند نهادهای حراست نظم و قانون و مرزبانان ايرانی به قتل رسيده اند. بر اساس احصاييه ها 25 در صد مواد مخدر در جريان برخوردهای مسلحانه با قاچاقبران مصادره ميگردند. وضع جنايي در استانهای هم مرز ايران با افغانستان مانند خراسان ، کرمان ، سيستان و بلوچستان برای ارگانها ی حاکميت ايران جدا نگران کننده است. تاجران مواد مخدربرای تامين و پيشبرد قاچاق مواد مخدر درين استانها ازشيوه های ترورمنجمله اختتاف انسانها ودادن رشوه به افراد با صلاحيت در ادارات ايران، بگونهء فعال استفاده ميکنند .ايران گامهای جدی را در عرصه جلوگيری از ترافيک موادمخدراز خاک افغانستان بر ميدارد.، در بيش از 600 کيلومتردر امتداد مرز افغانستان با ايران، تجهيزات سد کنندهء انجنيری نصب گرديده است . اضافه بران 212 پستهء(قرارگاه) مرزی جابجا شده و بوسيلهء 22 واحد کنترول مرزی تقويت يافته است. ايران از برنامهء فعاليتهای منطقه يي مبارزه با تهديد مواد مخدر افغانی منجله ايجاد" نوار مبارزه با مخدرات" در اطراف افغانستان که بوسيلهء اعضای "گروه 6 + 2 " ، UNDCP. و کشور های کمک دهنده تدوين گرديده است ، حمايت ميکند.
طوريکه اقدامات نخست ادارهء احمدی نژاد نشان داد نبايد منتظر چرخشهای صريح درسياست ايران در رابطه با افغانستان بود. مشی پراگماتيک تحکيم اعتماد سياسی با تيم حامد کرزی و حراست منافع اقتصادی ايران از طريق پروژه های انتقال انرژی، صنعتی وزراعتی از اولويت برخوردار است. نتايج اولين سفررسمی منوچهرمتکی وزير خارجهء جديد ايران به افغانستان صحت اين بيان را تاييد ميکند. طرز و آجندای ملاقاتها و مذاکرات وزير خارجه ايران در کابل گوای آنست که جوانب به تحکيم روابط دو جانبه ارزش جدی قايل اند: متکی امکان آنرا داشت تا با رييس جمهورحامد کرزی مذاکره کند .اوبا احمد ضيا مسعود معاون اول رييس جمهور، يونس قانوني رييس ولسی جرگه( مجلس نمايندگان) و عبدالله وزير خارجه ملاقات نمود.
منوچهرمتکی در هنگام ملاقات با حامد کرزی ازسوی رييس جمهورمحمود احمدی نژاد از حامد کرزی برای ديدار از تهران، دعوت کرد.اين دعوت از جانب تحليلگران بمثابه اشارهء اشکار محافظه کاران نو ارزيابی ميگردد که بيانگر آمادگی برای تداوم همکاریها است. هردو جانب ازپيشرفت قابل ملاحظه در امر گسترش ديالوگ سياسی ابراز خرسندی کردند. حامد کرزی از تهران بخاطر مساعدتها و حمايت ايران در دورهء انتقالی صميمانه قدردانی کرد و با قاطعيت اعلام داشت که به هيچ كس اجازه نخواهد داد كه در روابط ديرينه فيمابين دو ملت مسلمان و همسايه خدشه‌اي وارد نمايد. رييس جمهور افغانستان از ابتکارات تهران پشتيبانی کرد و آرزومند پيشرفت ورفاه آنکشورگرديد.اودر مورد ارتقای سطح همکاريهای سودمند بين تهران و کابل در تمام عرصه ها، اظهار اميدواری کرد .او توسعهء تجارت بين دو کشور، افزايش سرمايه گذاريهای مشترک در عرصهء اقتصاد ، تقويت کنترول مرزی، تحکيم مراودات حقوقی و پارلمانی رابعنوان عرصه های آتی تعاون متقابل برشمرد.
منوچهرمتکی در جريان ملاقات با محمد يونس قانونی رييس مجلس نمايندگان مسايل مربوط به مراودات پارلمانی را مورد بحث قرار داد. وزير خارجه ايران روند تشکيل پارلمان جديد در افغانستان راعالی ارزيابی کرد و آنرا "صفحهء درخشان" تکامل کشور خواند. او همچنان دعوت حداد عادل رييس مجلس شوراي اسلامي ايران از يونس قانوني براي سفر وي به تهران را ابلاغ کرد. نمايندگان پارلمان افغانستان بنوبهء خود برای استفاده از تجارب غنی پارلمانی کشور همسايه ايران اظهار اميد کردند. بهمين منظور هيات پارلمانی افغانستان بزودی از ايران بازديد ميکند.)
مذاکرات وزير خارجهء ايران با
عبدالله همتای افغانی اودر فضای گرم و صمِمانه انجام پذيرفت. هردو طرف روی
جزئيات روابط دو جانه و مسايل منطقوی به بحث پرداختند.وزير خارجهء افغانستان
مناسبات دو جانبه بين دو کشور را "مثبت" و تهران را "پارتنر مهم
استراتيژیک"خواند.بنابر اظهارات وزير خارجهء افغانستان ، تعميق روابط متفابل با
جانب ايران از جملهء اولويتهای آجندای سياست خارجی حکومت حامد کرزی
است.ع.عبدالله از جوانب خواست تا مقدمات طرح دو موافقتنامهء ارزشمند اقتصادی
يعنی انصراف از استحصال دوگانهء ماليات و توسعهء سرمايه گزاريهای مشترک را
تکميل کنند. وزير خارجهء ايران از جانب خود بر اهميت توسعهء بازار های تجارتی
در مرز دو کشور، تاکيد کرد.(کميته های ايجاد شدهء فنی و حقوقی درين زمينه
مساعدت خواهند کرد.)اوهمچنا ن از سهمگيری ايران در پروژه های متعدد اقتصادی که
تحت سرپرستی نهاد های مالی بين المللی ، قبل از همه سازمان کنفرانس اسلامی
وبانک آسيايي انکشاف تحقق مييابند ، ياد آور گرديد. او خواستار افزايش دوران
تجارت دو جانبه که امروز به 500 مليون دالر امريکايي ميرسد ، گرديد.او از توسعه
ء همکاريها بين استانهای و ولايات افغانستان جانبداری کرد.
مذاکرات متکی با احمد ضيا مسعود معاون رييس جمهور، برادر
رهبر فقيد"شمال"در مقايسه با ساير ملاقاتها دارای خصلت تعاملی بود. درباره
محتوای مذاکرات کمتر اطلاعات در اختيار است.احمد ضيا مسعود بصورت کلی اعلام
داشت که تهران در افغانستان هميشه نقش سازنده ومثبت را ايفا کرده است. او بصورت
مشخص از از کمکهای رهبری اين کشور به مجاهدين در مبارزه برای کسب آزادی و
مقاومت با رژيم طالبان قدر دانی کرد.متکی بنوبه ء خود ازِين سياستمدارافغانی
دعوت
کر
دتا
از
تهران
بازديد
کند.
هدف عمدهءسفرمنوچهرمتکی به کابل تامين تفاهم بين ادارهء رييس جمهور جديد ايران و تيم کرزی، تحرک بخشيدن به استقامتهای بعدی همکاريهای متقابل بود.ايرانيها بدينسان به کابل زگنال دادند که سياست خارجی افغانی آنها از اولويت برخوردار است وبه افغانها تعهد دادند که اين مشی خدشه ناپذيرباقی ميماند.هدف ازسفر متکی اين بود تا به رهبری افغانها اين انديشه اساسی انتقال داده شود که تجديد نظر جدی در مناسبات تهران و کابل صورت نميگيرد. اين انديشه بوسيلهء عدهای از ضمايم ارزشمند که از جانب وزيرخارجهء ايران ارايه گرديد، تقويت يافت .آنچه برای جانب افغانی حايز اهميت اصولی ميباشد، تعهدات قبلی ايران بويژه اعطای کمکهای مالی برای بازسازی اقتصادی و اجتماعی افغانستان و اجرای برنامه ء سه جانبه (ايران ، سازمان ملل ، و افغانستان ) برگشت 2،5 مليون مهاجر افغان از خاک ايران است.
چيزيکه بيشتر عطف توجه ميکنداينست که وزير خارجهء ايران در جريان سفرخود به پارتنر های افغانی پيشنهاد کرد تا "برنامهء فراگيرهمکاری استراتيژيک " را که سنگبنای تعاون متقابل در عرصه های مختلف است، تدوين و تصويب کنند. اين پيشنهاد خيلی ارزشمند نبايد از نظرانداخته شود، زيرااين امربيانگر منافع طويل المدت و واقعا جدی قشر عالی سياسی ايران در افغانستان همسايه است و در مرحلهء نخست خروج نيروهای جهانی برهبری ايالات متحده بصورت واقعی متبارز ميگردد. نومحافظه کاران تاکنون بدين باورند که مناسبات بين تهران و کابل بايد بر بنياد تصاميم رهبران دو کشور استوار باشد و هيچ جانب"سومی"نبايد آنرا متاثر سازد.
منبع :انستيتوت شرقميانه (روسيه) و افغانستان. رو
_____________________________________
اين واژه را بصورت نو محافظه کاران نيز مينويسند.
بالا
بازگشت