سید احمد شاه دولتی فاریابی
نظری به پيشينه تاريخ مرزبندی محيط جغرافيائی افغانستان
****************************
به شواهد تارپخی افغانستان اززمان به قد رت رسيدن امير دوست محمدخان درسال ۱۸۳۴ميلادی وابسته به استعمار انگليس بوده است ۰دوست محمدخان كه د رتاريخ بنام مؤسس امارت قبيلهُ خاندان محمد زئی ها ياد گرديده د رزمان امارتش كشور را بين پسران خود تقيسمات كرده بود ، شايد د رنظر داشت افغانستان را مطابق به سيستم ادارهُ انگلیس د رهند كه به راجه هاونواب هاكه بصفت گورنرد ر ولایات مستقلا نه كار میكردصلاحیت اجرائی داده باحكو مت مر كزی هند كه وایسرا نامیده میشد وابسته ساخته ، تا بع امر ونهی اوگردانیده بود ،اداره نمايد، اميردوست محمدخان نسبت وابسته گی به انگليس ها كه نميخواستند او بحيث اميرد رمحور حاكمان ولايات كه همه ازجملهُ پسران خودش بود قرار داشته باتامين رابطه های مستحكم با اقوام وقبايل ساكن د ركشورهمبسته گی ملی بوجود بيا ورد ود رآينده ها با تكيه به قوت مردم د رمقابل امپراتوری انگلیس مزاحمت ايجاد نمايد وازتحت كنترول خارج گردد، ازهمين سبب بوده كه امير دوست محمد خان را ازحملات احتمالی امپراتوری تزاری برحذرد ا شته اورا تحت الحمايهُ خود قرار داده بود ۰د رآنزمان كه قانون جنگل حكمفرما بود ه زور كمزور را می بلعيد ،امیردوست محمدخان خاموش ومطیع بودن را پيشه كرده بود زیرا درآ نزمانه ها ضرب المثلهای پسيفـيستی مثل مشت ودروش برابر نیست ، شوله ئيته بخور پرده ئيته بكن وامثال آ ن وجود داشت كه خصلت های پسيفيزم و تسليم طلبی را د رنهاد افراد ملايم طينتی چون امير دوست محمدخان تقويه مينمود ، استعمار گران انگليس باد رك ضعيف النفسی امير، افغانستان راتقريبآ زپر فرمان خود احساس مينمود و آن رابمثابه منطقهُ حايل بين امپراتوی تزاری وانگليسی می پنداشت وبارها اعلام نموده بود كه افغانستان د روازهُ ورودی روسيه به داخل هند برتانوی بشمار ميرود ، ازهمين لحاظ انگليس ها د رطول تاريخ مداخلاتش د رامور افغانستان به فكر منسدد نگهداشتن راه های سوق الجيشی قشون روسها بسوی هند برتانوی بوده است مخصوصآ د رزمان امير دوست محمدخان كه تازه جای پائی برای خود د رافغانستان تدارك ديده بود افغانستان راتقريبآ جزء قلمرو خويش محسوب مينمود چناچه طبق نوشته های تاريخی د رحقيقت التواريخ و افغانستان د رمسيرتاريخ ، انگليس ها بتاريخ ۱۷اوكتوبر سال ۱۸۷۲ميلادی بيدون اينكه به امير وقعی قايل شده باشد ازطرف وزارت خارجهُ انگليس سرحدات افغانستان با روسیه به شرح ذیل تعین وتثبيت گرديده ياد داشتی د راين زمينه منتشر گرديده بود :
اول ـ بدخشان باواخان ازسر قول تامحل اتصال رود كوكچه ، د ريای آمو ياد ريای پنجده ) اگرچه دريای ٱمود رسا ل ۱۷۸۰ميلادی بين پاد شاه بخارا و تيمور شاه ، سرحد بين افغانستان وٱسيای ميانه تعين گرديده بود ، تيمورشاه د رسال ۱۷۷۲پس از د رگذشت پدرش احمدشاه بابا زمام اموررا بدست گرفته بود) ۰
دوم ـ سرحد شمالی افغانستان ازمناطق قندز ، خلم وبلخ ازمنطقهُ اتصال كوكچه تابندر خواجه صالح ۰
سوم ـ مناطق آقچه ، سرپل ، ميمنه ، شبرغان ، واندخوی كه آخرين انتهای سرحدشمالی افغانستان وماورای آن به قبايل آزاد توزكان قراردارد ) توزكان بمعنی معدن نمك است كه بين ولسوالی های اندخوی ودولت آباد فاریاب قراردارد .
چهارم ـ سرحد غربی افغانستان بين مناطق هرات ومنطقه خراسان واضح بوده حاجت تذكار ندارد ۰ يك يادآوری لازمی : ايران تا سال ۱۹۵۷ميلادی گاهی بنام فارس وگاهی بنام خراسان يادميگرديد ، د رسال۱۳۳۶خورشيدی مطابق ۱۹۵۷ ميلادی رضا پهلوی پادشاه ايران به سازمان ملل متحد مكتوبی پیشنهاد ارايه نمود كه د رآ ن منظوری تغير نام فارس به ايران تقاضاگرديده بود ، ملل متحد باملاحظه سوابق تاريخی كه سرزمين ايران ، افغانستان وقسمتی ازآسيای ميانه د رگذشته های دور بنام های ( ايريا ، ايريانا ، آريا نا) ياد ميشد موضوع را به حكومت شاهی افغانستان نوشت وتصريح نمود كه دراين خصوص ابراز نظرنمايد ، رژپم شاهی ونويسنده گان د ربا راو به اهميت تاريخی اين موضوع ارجی قايل نگرديده به آن ابراز موافقه نمود ند ، بعدآ هيئتی نیز ازافغانستان به مراسم نام گذ اری وتعديل نام فارس به ايران ، دعوت شد ۰ داكتراكرم عثمان نويسنده معروف افغانستان نيزكه فعلا د رسويدن د رلباس پناهنده سياسی امرارحيات مينمايد د رآن وقت د ردانشگاه زبان واد بيات د رتهران محصل بود ه باسايرين د راين مراسم شركت نموده بود ، پس ازتعديل نام فارس به ايران د ريك هجوم فرهنگی دانشمند ان ومؤرخين ايران جديد آنچه د رسرزمين آريانا د رطول قرن ها وسده ها اتفاق افتاده قدامت تاريخی كشوررا به اثبات ميرسانيد باشاهد كشيدن كتيبه ها واثار باستانی آريائی ها كه اكنون ايرانی هاخود را سلاله آريائی وميراث خور آن قلمد اد میكرد ند بيدون احساس مسؤليت بنام ايران وايرانی ها نوشتند ، مدارك ومستندات خويشرا باتزوير روشن بزعم خود قويتر ساختند كه به اذ هان افرادكم معلومات بگونه حقيقت جلوه گرشده باگذشت سده ها وقرون ممكن است آ نهارا به اهداف ناسيوناليستی شان قرين سازد ، د رافغانستان نيز تعدادی از روشنفكران آنچه حقيقت بود د رمقابل نوشته های ايرانی ها نوشتند اماازطرف كميسيون سانسورنشراتی رژیم شاهی افغانستان بنام خلاف پاليسی ودلايل نابخردانه ديگر اقبال چاپ نيافت وعرصه برای تاخت تاز ايرانيها همچنان مساعد باقيماند ۰
به شواهد تاريخی زمانيكه د رسال ۱۸۹۳سرحد ات جنوب افغانستان توسط مارتيمورديورند وزير خارجه هند بر تانوی تعين گرديد زمزمه های واكنش جدی د رمقابل آن د رميان قبایل دوسوی سرحد، انگليس هارا مشوش ساخته بود ، بقول مرحوم غبار سردار شيريند ل خان والی پكتيا به امير عبد الرحمن خان نوشته بود : سران قبايل ما ورای سرحدبه نماينده گی از قبایلی ها ميگويند ما اتباع افغانستان بوديم وهستيم ، مارا ازقلمرو انگليس ها جدا وبه افغانستان منضم نمائيد ۰۰۰۰ اميرعبد الرحمن خان جواب داده بود : امير محمد يعقوب خان علاقه كرم ) kurm ( رابه دولت انگليس گذاشته است من نميتوانم باانگليس طرف شوم ، شماخود ميتوانید جدائی خود را ازانگليس بدست بياوريد همچنان د رسال ۱۸۹۰میلادی باشنيدن شايعات جداسازی قبايلی ها با كشيدن خط مرزی۱۴۶نفرنماينده گان قبايل افريدی به كابل آمده د رباره حمله بر قشله های عسكری سرحدی انگليس ازعبدالرحمن خان رهنمائی خواسته بود ند مگر امير ازصحبت د راين باب خود داری نموده بود ۰ طبق مستند ا ت تاريخی نوروزخان رئيس قبيله بلوچ تا سال ۱۸۹۳به علامت وابسته گی به حكومت افغانستان همه ساله يكتعداد شتر همراه با دوشاب به د ربار كابل ميفرستاد اما امير عبدالرحمن خان ازحمايت آنها رسمآ خود داری ميكرد واين بدان معنی بود كه قبايلی ها مجبوربه اطاعت ازانگليسهاشوند ۰ د رمنعكسات افغانستان د رمسیر تاريخ آمده است :انگيسها ازچند نفر بی وطن ، چند قطعه خط ونوشته را بطور اسناد وقباله بدست آورده بنام سند حمايت ازطرح پلان ونقشه مرزبندی جنوب افغانستان برای مارتيموردپورند رئيس هيئت مرزبندی انگليس كه درعين حال وزيرخارجه هند برتانوی نيزبود داده بود ند كه آنرا، مار تيمور د يورند اسناد اطاعت سران قبا يل بونير، صوات ، باجور ، وزيری وغيره به اميرعبد الرحمن خان داده بود تا د رصورت طرف اعتراض واقع شدن ، آنرا به معترضين نشان داده اززيربار مسؤليت خود رابكشد ۰ اينگونه همكاريهای متقابل بين انگليس ها واميرافغانستان نمونه های بارزوابسته گی عبدالرحمن خان بابزرگان انگليس رانشان ميدهد ۰ مارتيمور ديورند كه د ررآس يك هيئت با۳۲۴نفر عمله وفعله به كابل آمده مدت چهل روز به بهانه مذاكره د رباره مرزبندی جنوب افغانستان د رقصر چهل ستون كه د رآن زمان حيثيت هوتل انتركانتينينتال راداشت اقامت گزيده بود۰ پس ازتوافقات احتمالا سری بين اميرعبد الرحمن ودورند هيئت انگليس نقشه وپلان خودرا پيش كشيد وبه خاطر فرونشا ند ن واكنشهای احتمالی مردم افغانستان وقبايلی ها بالهجه تهد يد آميز مغاير اخلاق ديپلوماتيك اظهار داشت :سواد عهد نامه ونقشه مرزجنوب افغانستان راماترتيب دا ده ئيم بايست به آن موافقه وامضاگذاشته شود د رغير اين صورت ، مناسبات د ولتين انگليس وافغانستان قطع خواهد گرديد ۰احتملاهمه خا موش بودند ويارای اظهار نظر رانداشتند زيرا مجال سخن گفتن د رآغاز صحبت ازحاضرین گرفته شده بود ۰يگانه شخصيكه نخست جنبيد امير عبدالرحمن خان بود كه سواد عهد نامه ونقشه تهيه شده ازسوی انگليسهارا باپيشانی بازامضانمود ۰تمديد اين خط سياه را برای جداسازی قبايلی ها كه دارای زبان ونژاد مشترك بودند مجازشمرد وآتش نفاق را باكبريت انگليس د رمنطقه بيباكانه روشن نمود ، بعد ازامضای اين سند محكوميت تاريخی اش، اميرعبدالرحمن خان كه د رحقیقت به خط ديورند صبغه رسميت ومشروعيت بخشيده بود عده يی از اشراف واعيان د ربا ر را جمع كرد وبيانيه داد واز تعين گر ديدن حدود مرزی بين قلمرو افغانستان و هند بر تانوی باخور سندی ياد آوری نمود اماهيچوقت ازطرف مردم افغانستان وقبايلی ها پذ يرفته نشد واين خط مرزی را نسبت دخيل نبودن اراده مردم كشور وقبايلی ها بنا خط ديورند ياد نمود ند كه هنوز به همين اسم ياد ميگردد كه مبين تحميلی وغيرقابل قبول بودن آنرا مير ساند ، اذهمان آغاز تا شروع جهاد عليه شوروی هاد رسال۱۹۸۰ ميلادی برهبری امريكا ومتحد ين غربی او صدها نفرازباشنده گان دوطرف اين خط ، قربانی آرزوهای همبستگی قومی شد ند ۰ ازسال ۱۹۸۰تا سقوط رژيم نامطلوب طالبان نسبت تداوم جنگ د رافغانستان مسئله چگونگی خط ديورند زيرپرده تشنجات سياسی نظامی د رحالت استـتـار بود كه مجال زبان كشودن روی مسئله خط ديورند رانيافته بود ند پس ازرويكارگرديدن حكومت به همكاری بين الـملـلی د رافغانستان د رماه دسامبر سال ۲۰۰۱ميلادی، د رپهلوی شگفتن آرزوها د رمورد ختم جنگ ورسيدن به بهزيستی د رحد يقه قلوب مردم د رافغانستان و قبايل دوسوی خط ديورند نيزگلهای آرزوهای ديرينه آزاد زيستن به شگوفه نشست این اميد واری ها بارويكار شدن رئيس جمهورانتخابی باآنكه باتقلب وتخلف همراه بود ريشه گرفت ود رآستانه تشكيل پارالمان انتخابی مردم افغانستان ، قبايلی ها به اميد به ثمر نشستن آرزوهايشان د رپايان بخشيدن به منازعه خط ديورند نشسته اند وهنوزچشم اميد بسوی بزرگان وتصميم گيرنده گان د رمجلس نماينده گان دوخته اند ۰ برخی از شخصيت های افغان مثل رفيع وديگران د رجريان مصاحبه های شان بارسانه هاد رگذشته بارها گفته اند كه حل قضيهُ خط ديورند مربوط به پارالمان كشوراست ، امابيدون اخذموافقهُ مقامات ذ ينفع در اين قضيه هر گونه فيصله پارالمان افغانستان مانند فيصله های پيشين عقيم خواهد ماند وبه ثمر نخواهد نشست ۰
پيشنهاد مشخص من برای خاتمه بخشيدن به مسئله منازعه بار، خط ديورند اين است كه بايست يك اجلاس مشتر ك باسهم گيری نماينده ملل متحد ، افغانستان ، پاكستان ، اتحاديه اروپا، ايا لات متحده امريكا ، وهمچنان نماينده هائی به عنوان ناظر ازكشور های روسيه ، چين ، هند ، ايران ، تاجيكستان ، اوزبيكستان و توركمنستان منحيث كشورهای همسايه ومنطقه تدارك ديده شود ۰ تمام اسناد ومدارك مربوط به قضيه مرزبندی جنوب افغانستان مطالعه وبررسی گردد ،از مجموع اسناد طرفين ذ يد خل در اين قضيه كه طبعآ افغانستان وپاكستا ن خواهد بود ،مؤثقترين ، قابل قبولترين شجرات جانبين جمع بندی وتصاميم لازم بصورت مشخص وقاطع اتخاذ وفيصله د رمورد حدبخشی ومرزبندی بين پاكستان وافغانستان صاد ر گردد ، علاوه بركاپی های اين فيصله كه ازنظر افغانستان وپاكستان بسيار مهم خواهد بود يك كاپی اين سند تاريخی وجغرافيا ئی بمثابه اسناد بين الـملـلی د رآرشيفگاه ملل متحد نيز حفظ گردد ، تابه اين مسئله منا زعه زا ، برای هميش نقطهُ پایان گذاشته شود ۰
پايان ( ۲۳ / ۱۰ / ۲۰۰۵ ميلادی ۰
Email : sasdolati@hotmail.com
بالا
بازگشت