مصاحبه شکریه حنیف با داکتر دستگیر رضایی رئیس انجمن دوستداران فرهنگ آریانا و مؤسس مجله فرهنگی نوروز در هالند پیرامون تخیریب مجسمه های (تندیسها) بامیان !
سؤال:- جناب رضایی طوریکه به شما معلوم است , چهار سال پیش بتاریخ 11 مارچ 2001 م بت های دوگانه بودا در افغانستان که بیش از 1600سال سابقه تاریخی داشت بنابر تعبیر غیر اسلامی بودن توسط گروه طالبان در هم شکست. به نظر شما ایا این تعبیر یگانه دلیل برای انهدام بت ها بود ویا انگیزه دیگری هم داشت ؟
جواب:- اول باید بگویم که به نظر من هیچ تعبیری نمیتواند توجه برای این عمل وحشیانه تلقی گردد. افغانستان کشوریست دارای تاریخ جندین هزارساله وفرهنگ غنی وباشندگان آن درزمانه های گوناگون دارای ادیان وباور های مختلف بوده اند وارزشهای هنری و فرهنگی گران قیمت وبی بدیل را بجا گذاشته اند ودین اسلام در افغانستان سابقه (حدود700سال را دارد وطی این زمان هیچ زمامداری بخود این حق را نداد تا بر ارزشهای دینی ,فرهنگی وتاریخی این سرزمین بی حرمتی نماید وتنها این گروه بی خبر طالبان بود که در پیش چشم مردم افغانستان وجهان با پلیدترین , یاوه ترین وارزش ستیز ترین عمل دست به ویرانگری دامنه دار ارزشهای فرهنگی افغانستان زدند وطی صدوری فتوا های سه گانه شورای رهبری,شورای روحانیون ودیوان عالی دادگاهای طالبان روز نهم ماه مارچ 2001م پس از ادای نماز جمعه نیروهای طالبان در حضور هیآت رسمی 15 نفری از جمله ملا ترابی وزیر عدلیه ( دادگستری) و ملا قدرت الله جمال وزیراطلاعات وفرهنگ با اتشباری سنگین در پی دو روز بت های دوگانه بودا ( خنگ بت 35 متری و سرخ بت 53 متری) را که درساختن پیکره های آن نزدیک 240 سال را دربر گرفته بود در هم شکستن.وننگین ترین نام را در تاریخ بنام خود به ثبت رسانیدن. بنآ ساده لوحانه است اگر ما دلیل اصلی چنین کار خطرناک و بی شرمانه را صرف غیراسلامی بودن آن قبول کنیم به تصور من تخریب بت ها بخشی از برنامه سیاسی از قبل طراحی شده تنی چند که اگاهانه درراستای تهی سازی کشور ازگذشته های شگوهمند اش و زدودن هویت تاریخی وفرهنگی میباشد.زیرا تقریبآ همه اثار موزیم کابل بوسیله کاوشها از خاک همین دیار بدست امده بود و بیچون وچرای ارزشهای کهن خودی بودند. افزون بر آن این اثار باستانی به گونه شگفتی زندگی یکصد هزار ساله کشور را از دور دستترین روزگار پیش از تاریخ تا اکنون برگ برگ به نمایش میگذاشت که به تباهی رسیدند.
سؤال:- بت های بامیان چه ارزشی برای مردم افغانستان داشت وغیابت آن چه تآثیری بالای مردم بجا گذاشته است؟
جواب:- بت های بامیان دارای ارزش فراوان بودند که مهمترین آن ازرش تاریخی ,هنری ومذهبی واقتصادی ان است. ساختن پیکره های بودا در بامیان در نیمه نخست سده دوم بفرمان شاه کنشکآ و موجودیت آن در مرکز کشور طی مدت بیشتر از1600سال حکایت ازتاریخ کهن این شهکار بشر در افغانستان است. کار هنری هنرمندان سازنده پیکره ها بودا که با هماهنگی شایسته یی,شیوه های شرقی وغربی را در هم امیختند تا اینهمه زیبایی را بمیان اورند از اهمیت ویژه برخوردار بود وخود بت ها از حیث بلندی ومحل جایگزینی استثآ بوده است وارزش مذهبی ان اشاره به یکی از ادیان قدیم مردمان این مرزبوم دارد وارزش اقتصادی ان را جاذبه توریستی وعواید حاصله از آن تشکیل میدهد.
وطبعییست که غیابت آن متناسب به ارزش واهمیت که داشت اثرات منفی بجا میگذارد.اولتر از همه اثرات سیکالوژیکی وروانی ان بالای مردم افغانستان وخاصتآ باشندگان بامیان که غیابت مجسمه های بودا خلا بزرگی را در شهر بامیان ایجاد کرده است.. شگاف های موجود دربدنه صخره که زمانی قرارگاه مجسمه ها بود خالی مانده وهمچون موجودی بی جان برشهر بامیان سایه افگنده است.
سؤال:- البته این بار نخست نبود که بت ها مورد غضب وتهدید قرار میگرفت ,قبل از آن نیز چندین بار مورد تهدید قرار گرفت اما با تحمل خسارات جان به سلامت برد .چرا این بار با وصف مخالفت مردم افغانستان و جامعه جهانی جلوی اینکار گرفته نشد ؟
جواب:- بلی حرف شما دقیق است پیش از طالبان مجسمه های تاریخی بودا در بامیان ضربه های فراوان دیده بودند,چنگیز خان مغول در سال 1222م,اورنگزیب در سال 1689 م وعبدالرحمن خان در سال 1892 م هرکدام به نوبه خود برای تخریب این دو مجسمه تلاش کردند وبرپیکر ان صدماتی وارد کردند,در زمان جنگهای داخلی مجاهدین نیز مجسمه ها بودا از اسیب مصؤن نماند.اما این بار طالبان برای تخریب بت ها استخدام شده بودند وطبق پلان وپروژه که ریشه بیرونی نیز داشت این ماموریت را انجام دادند و در این راه به هر گونه مخالفت ویا خواست مردم وقع نمی گذاشتن وفشار های بین المللی نیز همه جانبه ودلسوزانه نبود , انها در عیوض توصل به اقدامات باز دارنده و وارد کردن فشار بالای طراحان این پروژه بیشترین وقت را مصرف رایزنی وفرستادن نماینده ها به ادرس های غیر مؤثر نمودند ودراین میان از نقاط مختلف افغانستان , توپ, تانک, مسلسل ومواد منفجره به بامیان , شهر مجسمه های تاریخی منتقل میشد.تلاش های صورت گرفته چون فرستادن نماینده خاص سرمنشی ملل متحد به کابل وقندهار نزد سران طالبان , درخواست دبیرکل یونسکو از سازمان کشور های اسلامی تا طالبان را تشویق به انصراف از این کار کنند ویا خواست رئیس موزیم مترپولییتن نیویارک ,فروش این اثار فرهنگی وتاریخی به موزیم های کشور های مختلف بجای تخریب ان,وتظاهرات واعتراض علاقمندان و پیروان ایین بودایی در چند کشور اسیایی. نمیتوانست جلو این کار را بگیرد.
سؤال:- تا جاییکه در جریان هستیم تلاشهای از جانب دولت وجامعه بین المللی پیرامون بازسازی این بت ها صورت گرفته اما تا کنون کار عملی انجام نپذیرفته است. به نظر شما این اقدانات چقدر جدی وموفق بوده است وارزیابی شما چگونه است , لطفآ اگر توضح بدهید؟
جواب:بلی مقامات مسؤل در دولت افغانستان ونهاد های فرهنگی بین المللی از جمله یونسکو تلاش های را در زمینه ازسقطود رژیم طالبان ببعد انجام دادنددتا بتوانند نتنها بت های بامیان را بازسازی کنند بلکه اثار باقی مانده تاریخی را در فهرست اثار باستانی جهان به ثبت برسانند. ومساعی از همان روز های نخست حاکمیت جدید اغاز گردید. بتاریخ 19 قوس 1380 خ عبدالکریم خلیلی عضوی جبهه متحد ان وقت ومعاون کنونی ریاست جمهور ی افغانستان که بلافاصله بعد از شکست طالبان در بامیان کنترول بامیان را در دست داشت از جامعه جهانی خواست که در اعمار مجدد بتها کمک کنند زیرا هنوز اکثر قطعات وپارچه های ان موجود است وامکان بازسازی ان وجود دارد.
که یکماه بعد از ان تعداد از باستان شناسان افغان وخارجی از بقایای این مجسمه های ویران شده در محل دیدن نمودن وهر کدام نظریات وطرحهای پیشنهاد کردن وبدنبال ان کنفرانس سرنوشت مجسمه های بودا در بامیان در شهر مونیخ جرمنی در رابطه به طرحهای مربوط به تعمیر وتدارک بودجه لازم برای نخستین مرحله,مرمت بودا دایر شد.در این کنفرانس انتظار میرفت تا از یک استراتیژی درازمدت برای این ناحیه حمایت گردد.ولی با توجه به نیا زمندی های مهم انسانی افغانستان, بازسازی مجسمه ها یک اولویت تلقی نگردید و در عیوض احتمال اقدامات اولیه در ناحیه از جمله ماین روبی,وتحکیم صخره ای است که در مقابل جایگاه مجسمه ها قراردارد, توصیه گردید.درماه جون 2003م کنفرانس سه روزه پیرامون حفظ میراث فرهنگی افغانستان در مرکز یونسکو در شهر پاریس فرانسه به ابتکار مدیر کل ان اداره تشکیل شد که در ان علاوه بر کارشناسان ومحققین بریاست وزیر اطلاعات وفرهنگ افغانستان , کارشناسان از امریکا , کشور های اروپایی واسیایی شرکت داشتند. موضوع اصلی این کنفرانس حفظ میراث های فرهنکی باقیمانده بود.محافظت از انچه که در حال ویران شدن است. مانند منار جام,ترمیم موزیم کابل وکوشش در پرورش وتربیت افراد متخصص در امور باستاشناسی . همزمان به ان کشور چاپان با اعطای مبلغ 1800000دالر به یونسکو تلاش نمود تا از تخریب بیشتر محل مجسمه ها جلوگیری نماید.واخباری نیز بتاریخ 10 اگست 2003م از رایو های بین المللی نشرشد که بازسازی بتها حد اقل تا پنج سال اینده ممکن نخواهد بود .بهرحال طوریکه دیده میشود علی الرغم تلاشهای وسروصداها کار باز سازی بتها به دلایل گوناگون الی اکنون از مرحله اموزش وبررسی پیش نرفته است . یکی از .دلایل ان به نظر من عدم تلاشهای لازم وپیگیری سیستماتیک موضوع از جانب دولت میباشد .حتی از سالگرد های بخاک نشتن« سلسال» و« شمامه» از این رویداد شرم اور و ضایعه تاریخی وفرهنگی در رادیو وتلویزیون طورلازم یاد نمیکند ومطالبی را در محکومیت ونکوهش این جنایت فرهنکی به نشر نمیرساند.
سؤال:- با توجه به مشکلاتی که افغانستان دارد باز سازی دوباره بت ها در اینده چه اندازه ممکن وضرور است , اگر است از چه اهمیتی برخوردار خواهد بود؟
جواب:- به نظر من مشکلات جدی افغانستان را بازسازی اینکشور تشکیل میدهد که شامل بازسازی بتها نیز میگردد و درچوکات برنامه انکشافی وزارت اطلاعات فرهنگ ممکن میباشد مشروط بر اینکه دولت درک مردم فرهنگ دوست افغانستان وجامعه جهانی را از ارزش این اثار بی بدیل جدی بگیرد وبا طرح پلان دقیق قناعت واطمینان کشور های علاقمند به ارایه کمک را فراهم بسازد. قرار گزارشات وبررسیها هزینه کامل باز سازی این اثار حدود 30 تا50 ملیون دالر تخمین زده شده است که رقم زیاد به تناسب ارزش تارخی ,هنری این اثار ,علاقمندی وفرصت مناسب موجود در سطح بین المللی نمیباشد.به نظر من بازسازی بتها با توجه به اهمیتی تاریخی ,هنری ,واقتصادی که داشت و در اینده نیز میتواند داشته باشد , ضروری میباشد وبه دلایل اتی میتواند در اولویت قرار گیرد:
- وجود تعهدات جامعه بین المللی مبنی بر تآمین منابع مالی؛
-مهیا بودن متخصصین و در دسترس بودن قطعات وتکه های کافی بر جا مانده پس از تخریب واماده بودن مواد محلی؛
- وجود فشار روامی وتاثیرات منفی ناشی از غیابت مجسمه ها بالای مردم؛
- ضرورت احیآ غرور فرهنگی پایمال شده مردم وتثبیت غرور ملی مردم افغانستان در قدردانی وحراست از ارزشهای فرهنگی وتاریخی؛
- احیآ واعاده موقف عنعنوی جاذبه تورستی بامیان ورشد خدمات هوتل داری.
بالا
بازگشت