محمد ادریس بقایی ( قطره )
افغانستان زاد گاه زبان دری : مردم عزیز کشور
دوست همسایه ما ( ایران ) به زبان ( دری) با لهجه ( فارسی) تکلم مینمایند
زبان دری که
ازپخته گی خاصی برخوردار است . صد ها سال قبل کشورهای دور و نواح افغانستان
بخصوص ایران و تاجکستان را تسخیر کرده و رفته رفته تا دورترین نقاط ( ممالک)
چهار سمت افغانستان رسیده بود. که حتی تا امروز اثراتش در زبان های ممالک خارجی
دیده میشود.
درین راستا جهت آگاهی بیشتر خواننده گان محترم قسمت از مقاله ای را که جناب
دوکتور سید مخدوم رهین وزیر اطلاعات و فرهنگ افغانستان درسال 1354 هجری شمسی
زمانی که دوکتورهای خویش را از امریکا به افغانستان آوردند . ایشان درجمع
روزنامه نگاران بیانیه ای را درمورد عظمت زبان دری ، زادگاه زبان دری و اثراتش
را بالای زبان های بیگانه ارائه کردند. که این مقاله را بنده از شماره 21 سال
1354 مجله ژوندون بدست آوردم.
قدیم ترین آثارواسناد زبان دری که یافت شده مربوط به قرن 8 میلادی و عبارت
ازبخش های از یک نام است که به خطرعبری و بزبان دری نوشته شده و در(ختن) بدست
آمده است . سابقه ترین نظم دری نیز همان سرود کرکوی است که گویا مقارن ظهور
اسلام سروده شده ... زبان دری تا نیمه قرن پنجم هجری فقط در خراسان (
افغانستان) که زادگاه انست متداول بود، پس از قدرت یافتن سلجوقیان و فتوحات
آنان در نواحی عراق عجم و آذربایجان و آسیای صغیر بتدریج زبان رسمی دری که در
آن روزگار از گستردگی و پختگی خاصی بر خور دارد گردیده بود و به عنوان زبان
رسمی و ادبی اندک اندک در آن نواحی رایج گشت. باوجود این تا قرن هشتم هجری هنوز
در نواحی عراق ، عجم پارس و آذر بایجان زبان دری به عنوان زبان کوچه و بازار
یعنی زبان مردم، متداول نبود و شاعران بزرگی که در آن نواحی ظهور کردند، زبان
دری را که از سر زمین ما به آنجا ها رفته بود ، نزد معلم یاد میگرفتند و به
همین سبب است که از آثار عین القضات همدانی تادیوان سعدی و کتاب فردوسی
المرشدیه قطعات و اشعاری هم به زبانهای اصلی نواحی مذکور که از زبان دری کاملا
متفاوت است می یابم. همچنان که سلجوقیان ، زبان دری را از افغانستان تا نواحی
صغیر و عراق عرب رسانیدند، غزنویان ، حامل آن به نواحی جنوب شرق گشتند. غوریان
و لودیان و سوریان و گورگانیان هند که همه فرزندان سرزمین ما بودند، دامنه نفوذ
زبان دری را تا به دور دست ترین نقاط هند رسانیدند. در قرن هشتم هجری یعنی 600
سال قبل از امروز این بطوطه ، سیاح و جهانگرد بزرگ مراکشی ، هنگامیکه به در بار
امپراطور چین میرسد از خوانندگان و خنیا گرانی که از حضور امپراطور به رامشگری
میپرداختند شعر دری میشنید و پیداست که در آن ایام نفوذ این زبان تا قلب چین
نیز رسیده بود. در دوره های بعد خلفای عثمانی که فرهنگ و زبان آنان خراسانی
بود، بر قسمتی از اروپا مسلط شدند و زبان دری پا بپای فاتحان مسلمان به اروپا
رسید و ماهنوز هم لغات و ترکیبات بی شمار دری را در زبانهای بلغاری،یوگوسلاوی،
پولندی و یونانی می یابیم.
تاثیر زبان دری به عنوان زبانیکه مورد پسند مردم واقع شده بود، به جزایر جاوا و
سنگاپور نیز رسیده ، سی سال پیش از ین در مال یاسنگ مزاری را کشف کردند که بر
روی آن نوشته شده بود:
بسیار سال های به سرخاک مارود که این آب چشمه آیدو و باد صبارود
کلمه دری همچنانکه میدانید منسوب به ( دره) است و چون این زبان در دره های
افغانستان متداول بود و از دل این وادی ها و دره ها به دربار ها نیز راه یافته
بود به چنین نامی مسمی شد و شواهد متعددی از قدیمترین شاعران و گویندگان زبان
دری موجود است که به این ( زبان دری ) گفته اند. کلمه ( فارسی) امروز به آن
لهجه از زبان دری اطلاق میشود که در کشور دوست همسایه ما ایران متداول است و
چنانکه عرض کردم زبان دری از آغاز دوره سلجوقیان بعد از افغانستان به آن دیار
رفته است.
Idrees_qhatra2000@yahoo.com
www.fakhriafghanha.persianblog.com
بالا
بازگشت