انتخابات ونظام های انتخاباتی
عابد احمد
انتخابات چیست؟
انتخابات سلسله اقدامات وعملیات منسجم وپیوسته ای است که در یک محدوده جغرافیایی مشخص- وزمانی محدود ومعین صورت میگیرد ومنجر به برگذیده شدن فرد یا افراد ویا موضوع ومرام خاص از سوی اکثریت مردم میشود. اجرا وانجام این سلسله اقدامات وعملیات که منتج به این نتیجه میگردد- اصطلاحا" بنام برگذاری انتخابات نامیده میشود.
* * * *
* *
مقدمه:
دموکراسی نماینده ای حکومت است که در ان ملت،حاکمیت را بطور مستقیم از طرف خود ویا بطور غیر مستقیم توسط نمایندگان منتخب خود، اعمال واجرا میکند. اما مساله مهم این است که چطور اقشار مختلف از مردم وبا چه شرایطی در انتخاب زعیم دولتی ونمایندگان خود مشارکت کنند؟ انتخاب کنندگان وانتخاب شوندگان از لحاظ سن، جنس، تابعیت، صلاحیت معنوی واخلاقی ومیزان اگاهی سیاسی، باید دارای چه شرایط واوصافی باشند.... وبالاخره طرز انتخابات وتقسیم کشور به حوزه های انتخاباتی باید چگونه باشد؟ البته همه این امور مسایل پیچیده وفنی است که در نتایج انتخابات وهم صادقانه بودن ان نه تنها تاثیر دارد، بلکه در انتخاب نمودن یک زعیم منتخب ودر شکل گرفتن یک مجلس مقننه- که باید اینه ای تمام نمای افکار عمومی باشد وثبات سیاسی را در کشور تضمین کند- اثر میگذارد.
در قدم اول یکی از ممیزات مهم دموکراسی ، (حق رای) برای تمام افرادی یک جامعه است که میخواهند در تعین سرنوشت شان مستقیما" دخیل شوند.
حق رای:
پیشرفت تفکر دموکراتیک ،درطول گذشت زمان، همراه با توسعه (حق رای) بوده است. در قرن نوزدهم وبیستم، هدف عمده ای مبارزات سیاسی در کشور ها، بیشتر بخاطر گسترش دایره (حق رای) ومشارکت دادن گروه های وسیع از مردم در سیستم های انتخابات بوده است.
باید دانست در ابتدا، حق رای وانتخاب کردن منحصر به شمار معدودی از اعیان ، اشراف وافراد ممتازبود، ولی بعدها حق رای ،بر اثر اگاهی مردم وجنبش های دموکراتیک، مرحله به مرحله تعمیم یافت وشامل اقشار وسیع از جامعه گردید.
تاریخ تحولات وتکامل حق رای، به حسب کشور ها متفاوت است. حق رای همگانی در انگلستان،درسال 1918م و در فرانسه در سال 1945م با پذیرش زنان در انتخابات عمومی مستقر شد. در امریکا پذیرش حق رای عمومی از چندین دهه بیشتر نیست. قبل از این تاریخ، سیاهان از حق رای وهمچنان از حق انتخاب کردن به مجالس مقننه محروم بودند.
به طور کلی میتوان گفت که حق رای عمومی ، از دستاورد های تازه دموکراسی میباشد. امروز در دموکراسی های معاصر، حق رای، مبتنی بر وضع اجتماعی طبقات خاص، ثروت، مذهب، نژاد، اصل ومنشا وراثت نیست. دموکراتیک بودن انتخابات ایجاب میکند که همه افراد کشور، بطور برابر، از حق رای وانتخاب کردن، بهره مند باشند.
در گذشته در افغانستان، انتخاباتی وجود نداشت، واگر وجود داشت فقط وسیله بود برای در پوشش در اوردن وقانونی ساختن حاکمیت کسیکه بر اریکه قدرت تکیه میزد. اما در موافقت نامه بن برای اینده افغانستان، یک انتخابات( ازاد، عادلانه، عمومی ،سری ومستقیم) طرح ریزی شده است که اینک به توضیح هر کدام انها بصورت مختصر می پردازیم:
١- ازاد، یعنی هیچ کاندید یا رای دهنده مجبور به اشتراک در انتخابات نخواهد شد ویا از شرکت در انتخابات ممانعت نخواهد شد.
در واقعیت امر، امروز انتخابات ازاد به انتخاباتی گفته میشود که بدون هیچ گونه محدودیتهای از قبیل جنس، نژاد، ثروت وتمایز طبقاتی صورت گیرد وهیچ قیود وشروطیکه موجب محروم ساختن وکنارزدن گروهی از افراد وشهروندان از شرکت در انتخابات شود، وجود نداشته باشد.
٢- عمومی، یعنی هر شهروندی واجد شرایط رای دهی(زن ومرد) که سن هژده را پوره کرده باشد، میتواند که رای بدهد.
در این مورد باید گفت که ، بلند بودن سن انتخابات، در ترکیب وخصلت دموکراتیک بودن انتخابات، تاثیر مستقیمی دارد. جوانان ، بیشتر خواستار تغیر وتحول اند وبرعکس، سنین بالا محافظه کار! اما نباید که از این گفته برداشت منفی کرد، زیرا بعضا" ، مصلحت های جامعه ایجاب میکند که باید ، انتخاب کننده گان وانتخاب شونده گان ،از بلوغ سنی وسیاسی وقوه تشخیص در این قبیل امور برخوردار باشند.
٣- عادلانه ، یعنی به همه اشتراک کننده گان (رایدهندگان، کاندیدان واحزاب سیاسی) فرصت ودسترسی یکسان به منابع وتسهیلات داده خواهد شد.
٤- سری ، یعنی فقط خود شخص میداند که به چه کسی رای داده است. بدین مفهوم، که طرز العمل طوری ترتیب گردیده که رای دهنده در وقت رایدهی از دیگران پنهان میباشد.
اگر بصورت واضح بنویسیم ، ازادی انتخابات ایجاب می کند که دادن رای باید شخصا" توسط انتخاب کننده، بدون هیچ واسطه صورت گیرد، یعنی شخص، خود رای را بطور مخفی نوشته ومستقیما" در صندوق بیندازد. علنی بودن رای، باب فشار واعمال نفوذ را باز می گذارد وبه درستی انتخابات لطمه میزند.
٥- مستقیم ، یعنی همه ثبت نام کننده گان رای خود را، در صندوق رای دهی شخصا" می اندازند- بدون انکه کسی دیگری واسطه قرار گیرد.
اینکه رای باید مستقیم یا غیر مستقیم باشد- یا اینکه زعامت ، مستقیما" توسط رای دهنده انتخاب شود یا توسط نماینده گان منتخب او- این موضوع از دموکراتیک بودن انتخابات نمی کاهد. اما در این شکی نیست که، انتخابات مستقیم به دموکراسی نزدیکتر است تا انتخابات غیرمستقیم.
روش انتخاب کردن زعیم ونماینده گان ملت در اینده افغانستان ، بر اساس نظام اکثریت مطلق استوار است.
در اصل در جهان، نظام اکثریتی ان است که شخص کاندید در حوزه انتخابیه خود، بیشترین ارا را در انتخابات بدست بیاورد وان ممکن بدو شکل صورت گیرد:
* اگر برای انتخاب شدن ملاک ، تعداد ارا باشد- ولو یک رای بیشتر، انرا روش اکثریت نسبی یا اکثریت ساده می نامند
* اگر ملاک، داشتن اکثریت مخصوص مثلا" (نصف به اضافه یک رای) یا زیادتر باشد، انرا روش اکثریت مطلق خوانند..... که در قانون اساسی کشور، همین روش اکثریت مطلق ، روش تعین شده برای طرز انتخاب نمودن زعیم و نماینده گان قوه مقننه، تعین وبرگذیده شده است.
* * *
*
احزاب و تاثیر ان در انتخابات
اصلا"حزب یک تشکل سیاسی است که در ان ، گروهی از شهروندانی دارای اهداف ونظریات مشترک، گرد هم جمع شده ومشغول یک سلسله فعالیت ها میباشند، تا بتوانند حزب را به یک موقف قدرتمند برسانند.
هدف نهایی یک حزب سیاسی، بدست اوردن قدرت میباشد. هرگاه یک حزب در پارلمان یک یا بیشتر، نماینده داشته باشد، میتواند از طریق انها در مورد پیش نویس قانون، بودجه وپالیسی ملی، اعمال نفوذ کند.
هر سازمان سیاسی، نمی تواند که یک حزب سیاسی باشد. برای اینکه رسما" منحیث یک حزب سیاسی ، شناخته شود، باید با در نظر گرفتن معیارات تعین شده، در مراجع قانونی وعدلی کشور( در افغانستان وزارت عدلیه) ثبت وراجستر شود. این احزاب راجستر شده ، بعدا" باید مطابق مقررات، عمل کند، زیرا هیچ حزب سیاسی ، بالاتر از قانون نیست.
حزب راجستر شده در افغانستان، بعد از اخذ اعتبار نامه از دفتر مشترک تنظیم انتخابات، نه تنها وارد مبارزات وکمپاین وسیع تبلیغاتی خود میشود بلکه، میتواند برای انتخابات ریاست جمهوری وپارلمانی، طبق مقررات وضع شده، کاندید معرفی نماید.
اگر به اهمیت ونقش احزاب سیاسی، تشکل ها، اتحادیه ها وگروه های دیگر اجتماعی خوب دقیق شویم، میتوانیم انها را از جمله ای ان گروه های میانجی نام ببریم که، بین ملت ودولت فعالیت میکند. بنا بگفته یکی از دانشمندان علوم اجتماعی اقای مونتسکیو، ( این تشکلات وگروه های اجتماعی، در حکم سنگر های هستند که مانع سقوط حکومت میگردند. یعنی در صورت نبودن قوای میانجی( باز دارنده)، قدرت حاکمه، به رود بزرگی میماند که با امواج خروشان، همه چیزرا به کام خود می کشد. این نهاد های اجتماعی، از طغیان رود جلوگیری میکند واب را به ابراه ها، هدایت میکند).
پس حزب یکی از مظاهر ازادی اجتماعات است. وجود وتعداد انها، در عملیات انتخابات وپس از ان، در مرحله
عمل وکارکرد حکومت، تاثیر به سزای دارد. وجود حزب، موجب میشود که، فعالیتهای سیاسی از حالت محفلی
خارج شده، افراد در چارچوب قانون متشکل، ارا وافکار در قالب مرام ومسلک های سیاسی در می اید.
بعد از تذکر نقش واهمیت احزاب سیاسی در انتخابات، حالا بصورت فشرده میپردازیم به تشریح نظامهای تک حزبی و چند حزبی ومشخصات اینوع نظام ها:
نظام تک حزبی: سیستم حزب واحد ، از پدیده های قرن بیستم است که توسط بعضی از زمامداران مستبد وحاکم جهان در دوران خود، ابداع شد. در این نظام ، انتخابات مفهوم واقعی خود را ندارد. خصلت حزب واحد انست که انحصار طلب است واجازه فعالیت به سایر احزاب وگروه های سیاسی را نمیدهد. معمولا" این نوع احزاب ، خود را مظهر اراده ملت تلقی می کنند. برای خود،حقانیت کامل قایل بوده واحزاب وگروه های دیگر را باطل می پندارند وسعی میکنند که سلطه خود را،به تمام اجتماع وکشور گسترش دهند، که این طرز تفکر، هم در عملیات انتخابات وهم بعد از انتخابات، در ترکیب دولت وشیوه عملکرد ان تاثیر می گذارد.
ممکن است گاهی در کنار حزب حاکم ومسلط ، حزب وگروه های سیاسی دیگری وجود داشته باشد، ولی غالبا" این قبیل احزاب، متکی بر هیات حاکم هستند ودر واقع ، زیر نظارت او، نقش مخالف را بازی میکنند.
پس نظام تک حزبی موجب میشود که کل اختیارات ، در دست یک حزب متمرکز شود وتمام اهرم های سیاسی ومقامات کلیدی در مجلس مقننه تا حکومت، در اختیار یک حزب قرار گیرد.
نظام چند حزبی: در سیستم چند حزبی، رقابت بین احزاب، مانع از تمرکز قدرت در دست یک حزب است. در این نوع سیستم ، انتخابات مفهوم واقعی خود را دارد ، پدیده انحصار طلبی، از جامعه رخت برمی بندد... ودر نتیجه ،به یقین میتوان گفت که، تحقق دموکراسی در سیستم های چند حزبی، به مراتب بهتر میسر خواهد بود تا در سیستم های تک حزبی.
**********************
معرفی بخش ارتباطات عامه دفتر مشترک تنظیم انتخابات
قسمت اول
بخش تعلیمات مدنی یکی از بخشهای عمده دارلانشای دفتر مشترک تنظیم انتخابات است که هدف مهم ان اگاه ساختن همه مردم کشور از چگونگی پروسه های موجود مثل ثبت نام وانتخابات می باشد.
مسوولیتهای بخش ارتباطات عامه در شرایط فعلی:
* اگاه ساختن مردم از پروسه ثبت نام وانتخابات
* تشویق مردم خصوصا" زنان بخاطر اشتراک همه جانبه ووسیع در پروسه های ثبت نام وانتخابات
* بادایر نمودن مجالس ومیتنگها با اقشار مختلف از مردم ٫ ایجادیک تفاهم درباره پروسه ثبت نام وانتخابات.
* تشریح وتوضیح سیستم دموکراتیک به مردم
* متقاعد ساختن شهروندان در سهمگیری امورات عمومی کشور شان.
اګر بصورت کلی همه فعالیت های این بخش را جمعبندی نمایم میتوانیم اهداف کلی بخش ارتباطات عامه را تحت عنوان( هدف عمومی و هدف خصوصی) طوری ذیل چنین خلاصه کنیم:
هدف عمومی: هدف این بخش بطور عموم رشد وانکشاف قوه فکر کردن ومهارت تصمیم گیری مردم بوده تا قادر گردند که نظریات شانرا ابراز نموده وبطور واضح وازاد در موردانها بحث نمایند.
هدف خصوصی: هدف بخش ارتباطات عامه بطور خاص فهماندن مردم ورایدهندگان در مورد اهمیت رای انها در زمینه ایجاد ورشد دموکراسی در جامعه است.
* * *
فعا لیتهای بخش ارتباطات عامه در دفتر مرکزی:
مسوولین وتیم ارتباطات عامه قبل از همه روی پلان عمومی واستراتیژی فعالیت ها درسطوح مختلف کار میکنند. برای نیل به این هدف از کوچکترین مورد گرفته تا بزرگترین انرا از طریق مشوره باهمی-در پرتو تجربیات اندوخته شده همه کارکنان این بخش مورد بررسی قرار داده ودر نتیجه پلان کاری یک موضوع خاص را برای یک هدف خاص طرح ریزی مینمایند وبعدا" در مقطع های مختلف از زمان انرا در عمل پیاده می کنند.
همچنان بخش تعلیمات مدنی غرض حمایت وپیشبرد هرچه خوبتر فعالیتهای خود در ارتباط با مردم در بخش گرافیک ودیزاین به تولید مواد مختلف تبلیغاتی از قبیل فلیپ چارتها٫ پوستر ها٫ ليف ليتها٫ ستيکرها و... وغیره
مواد می پردازند که در هفته های بعدی به تشریح مختصر ان میپردازیم.
فعالیت عمده دیگراین بخش دایر نمودن تریننگ هاست که کارکنان دفتر مرکزی و حوزوی این بخش درباره توضیح مواد تولید شده ٫ ترینر های تعلیمات مدنی دفاتر ساحوی را بصورت وقفه یی تریننگ داده تا انها بعدا" خوبتر بتوانند در رابطه با مردم فعالیتهای شانرا پیش ببرند.
فعالیتهای ارتباطات عامه در ساحات:
هر دفتر ساحوی در ولایات دارای یک تیم تعلیمات مدنی با ترکیب زیر میباشد:
-- یک مامور بین المللی ارتباطات عامه .
دو نفر مامورین داخلی ارتباطات عامه (یک مرد و دیگری زن). –
گروهی از مبلغین عامه یا Educators که تعداد انها نظر به تعداد نفوس یک ولایت در نظر گرفته میشود. –
یک نفر مسوول اطلاعات عامه . –
این تیم در ارتباط با مسوولیتهای خود فعالیت های ذیل را انجام میدهند:
١- مجالس برای بسیج ساختن جامعه یا Community Mobilization events يا بصورت اختصار مجالس(CMs):
اغاز همه میتننگهای بعدی تیم تعلیمات مدنی بر این مجالس استوار است. این نوع مجالس توسط تیم لیدر یا مامورین خارجی یا داخلی تعلیمات مدنی- بعضا" با همکاری ناظم امور ساحوی و مسوول اطلاعات عامه دایر میشود. این نوع مجالس نظر به ساختمان مردمی یک جامعه- عموما"با بزرگان متنفذین واشخاص بانفوذ ان منطقه غرض براورده شدن اهداف زیر برگذار میگردد:
-- تشریح اهداف پروگرام وفعالیت ها
-- جلب حمایت وهمکاری سران وبزرگان جامعه
در حقیقت این نوع مجالس زمینه خوب ومساعد را برای فعالیتهای بعدی تیم تعلیمات مدنی فراهم میسازد وبطور یقین میتوان گفت که از جمله عوامل گوناگون در موفقیت فعالیتهای بعدی تعلیمات مدنی ٫ یکی ان٫ سازماندهی
وپیشبرد خوب این نوع مجالس است.
٢- مجالس روياروي ياميتننګهاي Face to Face:
این نوع مجالس را بخاطری مجالس رویاروی میگویند که یک مبلغ عامه مستقیما"با گروهی در حدود ٢٠تا٣٠ تن از مردم٫ غرض اګاه ساختن انها ازپروسه هاي جاری درکشور٫ روبرو است. یک مبلغ تعلیمات مدنی روزانه دو مجلس را برای دو گروه جداگانه از مردم(قبل از ظهر وبعدازظهر) برای مدت دودو ساعت دایر نموده ومطالب را به کمک فلیپ چارت های که در بخش تعلیمات مدنی دفتر مرکزی تهیه گردیده و هر ورق ان حاوی یک پیام است- تقديم مردم ميکند. مردم در خلال این میتننگها سوال میکنند ومبلغ عامه جواب میدهد واگر در جواب دادن کدام سوال دچار مشکلی شود درانصورت انرا به دفتر مرکزی انتقال داده وکارکنان بخش تعلیمات مدنی دفتر مرکزی جواب انرا تهیه کرده وبه ساحات میفرستد. هر مبلغ غرض معلومات مزید یک رساله کوچک معلوماتی با خود دارد که در ان هر ورق فلیپ چارت در ان مختصرا" تشریح شده است که انها انرا به نام (هند بوک) یاد می کنند.
نوت: (هند بوک) فلیپ چارت جدید را می توانید در نوشته من ببینید.
٣- فعاليت هاي فی المجلس یاOn the spot:
فعالیت های فی المجلس یک فعالیت متقابل است که توسط مبلغین عامه صورت گرفته وهدف ان تا حد امکان تحت پوشش قرار دادن کلیه افرادواجدشرایط رایدهی است که درنزدیک محلات ثبت نام قرار دارند. در این نوع فعالیت ها مبلغ عامه غرض توضیح هدف ثبت نام ومحل ثبت نام از لودسپیکر استفاده میکند. مواد راکه توزیع میکند اوراق اگاهی است که در خلال این نوع فعالیت ها توزیع میگردد. مبلغین عامه در این نوع فعالیت ها از فلیپ چارت ها استفاده نمیکند٫ بعداز جمع نمودن مردم در اطراف مرکز ثبت نام انها را بخاطر اشتراک در پروسه تشویق میکنندو ممکن سوالات را مردم مطرح ساخته ودر مورد ان با انها به جرو بحث بپردازد.
٤- اجتماعات بزرگ:
اجتماعات خودبخودی مردم مانندعروسی ها٫ محافل ٫ بزرګداشت روز هاي ملي وعنعنوي٫ مسابقات ورزشی و...همه وهمه اجتماعات است که گروهی زیاد از مردم در انجا جمع میشوند وتیم تعلیمات مدنی با استفاده از چنین فرصت به انجا رفته و با پخش پیام های شفاهی ویا پخش مواد تبلیغاتی ٫ مردم را در اشتراک در پروسه ثبت نام و انتخابات تشویق میکنند.
پایان بخش اول
بالا
بازگشت