قصه هایی ا ز ا نتخا با ت ها،د ر ا فغا نستا ن
د ستگیر نا یل
د ر کشور های عقب ما نده که د ولتهای ا ستبدا دی وخود کا مه حکو مت می را نند، تا زما نیکه آ زا دی های دموکرا تیک و مد نی و دمو کرا سی و د یگر مقولا ت و ا صطلا حا ت حقوقی و مد نی بحیث یک ا رزش ، نها د ینه نشده ا ند، بسیا ر مشکل ا ست با ور کرد که د و لت ها د ر تطبیق ا ین ا رزشها که ا ز بیرون وا رد شده با شند ،راه درست و معقول را بپیما یند.بتاریخ 27 سنبله همین سا ل، ا نتخا با ت پا ر لما نی وشو را های ولا یتی در ا فغا نستان به ا جراء د ر آ مد. ر ییس جمهور کرزی، پس ا ز ختم ا نتخا با ت د ر یک مصا حبهء مطبو عا تی به خبر نگا را ن گفت که ا نتخا با ت بد و ن ا یجا د کدا م مشکل د ر فضای آ را م د ا یر شد و مو فقا نه به پا یا ن رسید. من، ا ین پیروزی را به مر د م ا فغا نستا ن تبریک میگویم.
گر دا ننده گان را دیو بی بی سی « عبد ا لله شا دا ن وظا هر طنین هم با د د ر گلو ا ندا خته پیوسته به ا طلاع رسا نید ند که برای ا ولین با ر د ر ا فغا نستا ن ، ا نتخا با ت با ا ین شر کت گستردهء مرد م مو فقا نه تجربه شد.اولین بار است که ا نتخا با ت ریا ست جمهوری... ا ولین با ر ا ست که د موکرا سی! د ر ا فغا نستا ن تجربه میشود؛ ا ولین بار است که لویه جرگه...و ا ینهمه ا ولین با ر ها!!!چنین بنظر می رسد که ا ین آ قا یا ن، تا ریخ معا صرا فغا نستا ن را نخوا نده ا ند ویا اینکه آ د مهای د یروزی نیستند وندیده ا ند که در دورا ن سلطنت محمد ظا هر، 13 دوره ا نتخا با ت پا رلما نی به اجراء در آ مد که دوره های 12 وسیزدهم را خود م شا هد آ ن بود م که ا ین ا ولین ها چه ا متیا زی ا ز گذشته دا رد! همینطور، سر منشی سا ز ما ن ملل متحد کوفی ا نا ن ، رییس جمهور بوش و ا تحا دیهء ا رو پا نیز به ر ییس جمهور کر زی و مر د م ا فغا نستا ن، ا نتخا با ت موفقیت آ میز پا ر لما نی را تبریک گفتند. خوب، ا ین برخورد ها ی د یپلو ما تیک رهبران جها ن به مسا له؛ یک ا مر عا د ی ومعمو لی ا ست و ا گر غیر دموکرا تیک هم میبود،آن را خوب میگفتند. (چنا نچه ا نتخا با ت ریا ست جمهوری را با همه تقلبا تش تا یید کرد ند.) چو ن خود شا ن سا زما ند هی کرده بو د ند ونبا ید آ ن را جد ی و مهم تلقی کرد.ا ین ا مریکا یی ها و کشور های متحد آ ن حق دا رند بگو یند که ا نتخا با ت پا ر لما نی د ر ا فغا نستا ن آ زا د و د مو کرا تیک و منصفا نه بود و با خیر و خیریت گذ شت و برگی ا ز درخت نجنبید. چون،خون فرزندا ن شا ن در جنگ ا فغا نستا ن،ریخته میشود و پول های گزا ف آ نها به جیب حا کما ن کا بل بنا م با ز سا زی ا فغا نستا ن ریخته میشود و منفعت های درا ز مد ت خود را د ر آ ن می بینند. د رغیر آ ن، چگونه مد عی شوند که د ر ا نتخا با ت تقلب صورت گرفت؟ کا رت های سفید در صند وق ها ریختا نده شد؛ بیش ا ز سی فیصد مر د م هم بنا بر د لا یل موجه ا شترا ک نکر د ند؟ مرد م، نا را ضی بودند! ا گر و ضع چنین بود، پس ا ین همه لشکر خا رجی و دا خلی که برای ا منیت ا نتخا با ت بکا ر گرفته شده بود، چه میکرد ند؟ که تخلف و تقلب بکا ر برده شد؟ ا ین همه شر منده گی را بکجا می بر د ند و جوا ب مردم د نیا را چه میدا د ند که برای چی به ا فغا نستا ن رفته ا ند و چی میکنند؟ لذا به آ نها با ید حق دا د که ا ز کا ر ها یی کرده ا ند، و پولی که به مصرف ر سا نیده ا ند، دفا ع کنند.و به مرد م خود و جها نیا ن نشا ن بد هند که د ر ا فغا نستا ن د مو کرا سی و ا منیت را عملی کرده ا ند.
د ر ا فغا نستا ن و کشور ها یی مثل آ ن و ضعیت همیشه چنین بوده ا ست و دولتها برای تطبیق ا هدا ف وسیا ست های خود، ا ز دموکرا سی و مذ هب و د ین، به عنوا ن یک ا فزا ر فشا رو وسیلهء زور پیوسته ا ستفاده کرده ا ست وا ین تجربه ها ا لبته کم نبوده ا ند که هر عمل ضد ملی و ضد د مو کرا تیک را هم، د مو کرا تیک و مردمی ، عنوا ن کرده ا ند.ا نتخا با ت دوره های سلطنت محمد ظا هر، ا لبته درسهای بزرگی برای مرد م ما و روشنفکرا ن ا ین کشور ا ست.د ر آ ن زما ن هم ما د ید یم که چگونه نما ینده گا ن ملا کا ن و متنفذ ین محلی که پا یه های ا صلی و حا میا ن سلطنت را تشکیل می دا د ند، به پا ر لما ن،ها، راه دا ده شد ند. من ا ینجا فقط چند نمونه ا ز دورهء سیزدهم شورا ی ملی را که شا هد عینی آ ن بود م ، می آ وروم.در ولا یت بغلان، محمد بشیر بغلا نی که نما یندهء روشنفکرا ن و ا ز فشر پا یین جامعه بود، سرکوب و دستگیر وطنیا ر،ا ز خوا نین منطقه به ولسی جرگه برده شد. در ولسوا لی پنجشیر، ها دی کریم و د ستگیر پنجشیری ا ز روشنفکرا ن چپ، به زندا ن رفتند و بجای ا و یک متنفذ محلی، وکیل ساخته شد. همین طور ا ز مرکز تخا ر، حبیب ا لرحمن به مجلس سنا و ا ربا ب محمد نظر به ولسی جرگه ا ز ولسوالی فرخار ا ربا ب طوره خا ن، ا ز ولسوا لی رستا ق حا جی محمد ا نور خا ن،ا ز ولسوا لی چا ه آ ب محمد عیسی خا ن، ا ز ولسوا لی ا شکمش محمد قیوم خا ن،ا ز ولسوا لی ا ند را ب،محمد فیوم خا ن ،ا ز ولسوا لی نهر ین میرزاحفیظ خا ن، ا ز ولسوا لی پلخمری سر دا ر عبد ا لرشید خا ن و بسیا ر د یگر ا ز همین کتگوری ا شخا ص به پا ر لما ن ا فغا نستا ن که دههء د یمو کرا سی ا ش میخوا ند ند، راه یا فتند. تنها چند نماینده ا ز احزا ب چپ بنا بر مصلحت ها که راه دا ده شد. ا ز جمله نورا حمد نورا ز قندها ر، محمد ظا هر یو نسی ا ز بلخ، حفیظ ا لله ا مین ا ز پغما ن،بیرک کارمل ودا کتر ا نا هیتا را تب زا د ا ز شهر کا بل وبر خی د یگر که ا سا می شا ن بیا د م نیست، را میتوا ن نا م برد.
محمد دا ود خا ن که طی یک کود تا ی سفید، نظا م سلطنتی را سر نگون کرد، و حکومت مطلق ا لعنا نی را بوجود آ ورد،نیز با یک ا کت د مو کرا تیک لو یه جرگه را د عو ت نمود که د ر آ ن هم قا نون ا سا سی جد ید را به تصویب جرگه رسا نید وهم مشرو عیت ریا ست جمهوری خود را مسجل سا خت.ا ما د یگر نها د های د موکرا تیک و مد نی مانند پا ر لما ن ، آ زا دی مطبو عا ت و ا حزا ب سیا سی را د ر گلو خفه کرد. جا لب ا ین بود که د ر هما ن لویه جرگه بجز ا ز سر دار محمد داود د یگر کسی کا ند ید ریا ست جمهوری نبود و دا ود خا ن هی فریا د می زد که من ز عا مت کشور را بعهده نمی گیرم مگر ا ینکه ملت ا را ده نما ید! ا ما ر ییس مجلس آ قای عزیر ا لله آ صفی ( وزیر زراعت ) حکومت دا ود خا ن گفت که ملت ا فغا نستا ن زعیمی مثل دا ود خا ن سراغ ندارد! و میخوا هد که ا و، ر ییس جمهور کشور با شد. و دا ود میگفت:« به یک شرط!!» وا ین بیت خوا جهء شیرا ز را زمزمه کرد: (همتم بدرفهء راه کن ا ی طا یر قد س که درا ز ا ست رهء مقصد و من، نو سفرم ) و ما د ید یم که جا معه و سر نوشت مرد م بکجا کشید وفرو پا شی و ا نا ر شی ا ز کجا شروع شد و فا جعهء جنگ، ا ز کدا م منبع، با رور شد.
د ر زما ن حا کمیت حزب د موکرا تیک خلق هم وضع بهتر ا ز ا ین نبود.حکوما ت ببرک کا ر مل ودکتور نجیب الله هم با تد ویر لویه جرگه ها و پا ر لما ن قلا بی و فرما یشی گذ شت. د ر ا نتخا با ت پا رلما نی دورا ن دوکتور نجیب الله (سا ل 1366 ) من ا ینجا چند نمونه ا ز ولا یت تخا ر می آ ورم. پروسهء ا نتخا با ت در مرکز تا لقا ن و ولسوا لی خوا جه غا ر که مخا لفا ن د و لت( سا زا وسفزا) نفوذ د ا شتند، با تشنج پیش میرفت. در ولسوا لی رستا ق هم که ا مکا ن برد مخا لفا ن دو لت بیشتر بود، حزب، وها ب شهیر، منشی کمیتهء شهری تا لقا ن را بحیث نمایندهء خود به رستا ق اعزا م نمود. تا در آ نجا خود را کا ند ید نما ید. دو روزا ز ا نتخا با ت گذ شته بود،و لی هنوز صند وق نما یندهء حزب خا لی بود. منشی کمیتهء ولا یتی( نذیر ا حمد میهن پور) میرزا رحیم ، یکی ا ز قوما ند ا نهای ملیشه ا ی رستا ق که با وها ب شهیر خویشا وندی د ا شت، را تهد ید کرد که ا گر وها ب شهیر وکیل نشود،کمک های د ولت را برایش قطع میکند. ا منیت دولتی هم آ نعده ا ز کا ندیدا نی را که رای بیشتر برده بو دند، مجبور به ا ستعفاء نمود. میرزا رحیم طی چند روز ا نتخا با ت با ا ندا ختن رای جعلی و فشا ر ، وها ب شهیر را وکیل سا ختند. به پا دا ش ا ین کمک، میرزا رحیم هم به حیث سنا تور ا نتسا بی ولا یت تخا ر معر فی گر د ید.
د ر منطقهء د شت قلعه، حکیم خا ن صد یقی کا ند ید و لسی جرگه ا عترا ض د ا شت که دو لت د ر آ نجا حوزهء ا نتخا با تی ندارد و موکلین ا و ا ز تهد ید سا زما ن سا زا به حوزهء ا نتخا با تی رفته نمی توا نند. نیرو های نظا می سازا و حکیم صد یقی د ر د و طرف جبهه، خط د فا عی سا خته بو دند وآ ما ده یک نبرد خو نین می شد ند. ا ز طرف کمیسیون ا نتخا با ت و ولا یت به بنده و عبد ا لله عثما نی رییس زرا عت و آ بیا ری که مصروف بر رسی کا ر ا نتخا بات در ولسوا لی خوا جه غا ر بو د یم، وظیفه سپرده شد تا بدشت قلعه رفته مسا له را بر رسی کنیم. شا م هما ن روز، به همکا ری ا حمد آ که یکی ا ز قو ما ندا نهای ملیشه ای به دشت قلعه رسید یم وشب به مهما ن خا نه ء حکیم صد یقی بود یم. صد یقی، ضمن ا نتقا د ا ز کار کرد ها و سیا ست چند جا نبهء د ولت وحزب، به ما د ونفر هشدا ر دا د که فرد ا هردوی شما را در چوک شهر د شت قلعه ، تیر با را ن میکنم. تا د و لت بدا ند که بی تو جهی به خوا ست ملت، یعنی چه؟! ما که مظلوما نه به یکد یگر می نگریستیم، ا ز بی صلا حیتی خود سخن زد یم و صد یقی را به نا جوا ن مردی وبر خورد نا شا یست به مهما ن که د ر خا نهء یک ا فغا ن آ مده ا یم ،ملا مت نمود یم. فردا صبح، منتظر حکم اعدا م خود بودیم. ا ما صد یقی ا زخشم خود نشسته بود و ما را ذریعه ء موتر به خوا جه غا ر فر ستا د. ما، مشکلا ت هردو جا نب را به و لا یت عرض کر د یم و دو لت مر کزی هم حوزهء ا نتخا با تی ولسوا لی خوا جه غا ر را با طل اعلا م کرد. در مرکز تا لقا ن هم نمایندهء « سا زا » عبد الاحد » در برا بر نما یندهء حزب،« د شتی» برنده شد.د شتی، با شنده ولسوا لی فر خا ر که ا ز مد ت طو لا نی د ر زندا ن پلچر خی به ا تها م عضو یت د ر « سا ما » و فعا لیت ها ی تروریستی و دهشت ا فگنی محبو س و محکوم به ا عدا م بود، بطور معجزه آ سا ا ز زندا ن پلچرخی آ زا د و به حیث کا ند ید در پا ر لما ن به ولا یت تخا ر اعزا م شد. ا ما با وصف حما یت دولت برنده نشد. پس ا ز ختم ا نتخا با ت، که نما یندهء حزب ا ز کمیته ئ مرکزی غرض بررسی کا ر ها به تا لقا ن آ مد، در جمع کثیری ا ز کار مندا ن د ولت و فعا لین حزب و قوای مسلح گفت:« من ا ز ا ینکه نماینده ء مخا لفین در ا نتخا با ت بخصوص د ر شهر تا لقا ن برنده پار لما ن شده ا ست، شگفتی زده نشده ا م؛ چون مبا رزه است و حق مسلم مردم ا ست ا ما تعجب من د را ینجا ست که مسوولین ا دعا دا رند در مرکز ولا یت بیش ا ز پنجهزار نفر ملکی ونظا می وجوا نا ن و زنا ن وسا ز ما نهای ا جتما عی وغیره دارند؛ ا ما نتوا نسته ا ند در ا نتخا با ت برنده شو ند! پس چنین نتیجه میشود که حزب، د ر میا ن مر د م، و حتی د ر میا ن فعا لین خود هم نفوذ و محبو بیت ند ا رد و بسیا ر زود ما شا هد سقوط حا کمیت درا ین ولا یت خوا هیم بود.ا لبته ا زا ین پیشبینی آ ن بزرک مرد سا لی نگذ شت که ولا یت تخا ر در تا بستا ن سا ل 1367 فا جعهء خو نین سقوط را تجربه کرد.
پس ا ز تصویب و ا نفا ذ قا نون ا رگانهای محلی قد رت و ا دا رهء د ولتی،تشکیل شورا های ولایتی وشهری بود که گویا نماینده گا ن مرد م در آ ن شر کت داشتند. چیزی که حا لا آ قای کرزی هم میخوا هد ا ز طریق ا نتخا با ت ایجاد نماید. یکی ا زشاهکا رها ی ا نتخا با ت شورا ی ولا یتی د ر ولا یت تخا ر، در حکومت دوکتور نجیب الله تقرر ا نعا م ا لد ین به حیث وا لی تخا ر بود. به ا سا س پیشنها د کمیتهء حزبی ولا یتی ، منظوری شورای وزیرا ن ومصوبهء د ار ا لشاء کمیتهء مرکزی حزب، مبنی بر تقرر موصوف بولا یت رسید. کمیتهء و لا یتی، موضوع را به شورای ولایتی و شهری تا لقا ن محول کرد.مسوول شعبهء تشکیلا ت د ر ا جلا سی که بهمین منا سبت در صا لون شهر داری تا لقا ن دایر شده بود، سوا نح وکا ر ها ی ا دا ری وا لی را بیا ن کرد. سپس، منشی کمیتهء ولا یتی « نظیر ا حمد میهن پور» ا ز شر کت کننده گا ن خوا ست نظریا ت خود را ا را یه کنند.یکی ا ز مو سفیدا ن شهر تا لقا ن« ا یشا ن سید طا لب»، بلند شد و گفت:« منشی صا حب! و قتیکه منظوری مرکز در مورد تقرر آ قای ا نعا م ا لدین بحیث وا لی آ مده با شد، ما چه کاره هستیم که آ ن را رد یا قبول کنیم. مهم آ ن بود که ا ول مشورهء ما مطا بق قا نو ن ا ر گا نها گرفته میشد، بعد منظوری صدا ر ت و کمیتهء مر کزی صورت میگرفت.ما، د ر برا بر یک عمل ا نجا م شده قرا ر د ا ریم لذا هیچ سخنی د ر ا ین با ره ندا ریم. ا حمد آ که، قو ما ندا ن ملیشه های ینگی قلعه گفت: ا نعا م ا لدین آ د م خوب و پدر کرده ا ست ما تر د ید ی ندا ریم. ولسوا ل ینگی قلعه هم سخنا ن ا و را تا یید کرد.ا ما معلم باقی که عضو شورای شهر بود، با قهر گفت:« ولا یت خود ا نعا م ا لد ین میکند، نه پد ر و خا نوا ده ا ش! ا نعا م ا لد ین، شا یستگی کتا بت راهم ندارد. وقتی و لسوا ل خوا جه غا ر بود، ما کا ر کرد ها یش را د یده بو د یم. همه ا عضا ی مجلس ا زسخنا ن آ ن معلم پشتیبا نی کرد ند. مگر تصمیم منشی کمیتهء ولا یتی بر همه مخا لفتها خط بطلا ن کشید.
حا لا هم ا گر آ قا ی کرزی و قتی نعیم کوچی را ا ز زندا ن « گوا نتا نا مو» و مولوی متوکل و قلم ا لد ین ومولوی ترا بی را ا ز زندا ن ا مریکا یی آ زا د کرده وا رد کا ر زا ر ا نتخا با ت ها و کا ند ید پا ر لما نی میسا زد، شگفتی آ ور نیست زیرا تر کیب حکو مت آ قا ی کرزی ا ز همین مجا هدا ن دیروزی و طا لبا ن ا ست که ستونها ی حکو مت ا و را بشا نه گرفته ا ند ویکجا به پیش می رو ند.ا ین کا ر، خیلی هم طبیعی بنظر میرسد.طوریکه د را خبا رو رسا نه ها می خوا نیم گفته میشود یکی ا ز همین رهبرا ن طا لبا ن د ر ولا یت هلمند بیشتر ا ز رقبا ی خو د را ی ا خذ کرده ا ست.
و رای شماری ا ز مرکز و ولا یا ت نشا ندهندهء آ نست که بسیا ری ا ز جنگ سا لا را ن ورهبرا ن جها د ی و فرما ن دها ن پر قد رت محلی( عبد ا لرب سیا ف، حا جی محمد محقق،، یو نس قا نونی کا ظمی وگلاب زوی و...) بیشترین آ راء در ا نتخا با ت پا رلما نی را بد ست آ ورده ا ند(رای نگرفته ا ند،بلکه به صندوق های شا ن ریختا نده شده ا ست.)
سید علی جا وید سخنگوی جبهه ء تفاهم ملی!!د ر مصا حبه ای گفت که ملت، مجا هدا ن را حرمت گذاشته ا ند که برای آنها رای دا ده ا ست. حا ل آنکه مردم بخا طر حضور همین ها د ر ا نتخا با ت کمتر شر کت نمو د ند که هرروز ا ز را دیو ها می شنویم.جبههء تفاهم ملی !! که یو نس قا نونی و د یگر ثروت مندا ن جها دی در آ ن عضویت دا رند وسا خته وپردا ختهء خود حکو مت د ر بر ا بر رو شنفکرا ن و د یگر ا ند یشا ن ا ست،معلوم ا ست که جا یگاه آ نها د ر پا رلما ن کشور حفظ شده ا ست تا بتوا نند مخا لفا ن ا صلی د و لت کرزی را عقب برا نند وچند سا ل د یگر هم بر عمر ننگین خود بیفزا یند.
مسلم ا ست وقتی آ د م حا میا ن خا رجی و پول و تفنگ دا شت، طبیعتا برنده ا ست.ا ما ا ینکه مقا ما ت می گو یند، دموکرا سی ا ست پا ی مصلحت ملی د ر میا ن ا ست، بگذا ر همه د ر پروسه ا نتخا با ت سهم بگیرند، تر فندی بیش نیست. ما میدا نیم که فقر، گلوی مرد م را گر فته و پو ل و زور و ثر و ت می توا ند هر عمل نا شد را، شد نی سا زد. این خود د و لت ا ست که زیر نا م د مو کرا سی حا میا ن خود را دوبا ره بر گردهءمرد م سوا ر میکند وشا هد خواهیم بود که همین رهبرا ن جها دی وطا لبان پا رلما ن کشور را غصب خوا هند کرد و تا ریخ همیشه تکرا ر خوا هد شد.
قول معرو ف ا ست که میگو یند:« حق، گرفته میشود. و دا ده نمیشود.» دو لت ها ییکه خود به د موکرا سی وآزادی های مد نی با ور ندا رند، وبه آ نها بحیث یک ا ر زش نگاه نمی کنند، چگونه میتوا ن تو قع د ا شت که حق مر د م را کف د ست شا ن بگذا رند. وقتی سخنگویا ن کمیسون تنظیم ا نتخابا ت ا ز حقا نیت و دموکرا تیک بود ن و ا شترا ک وسیع مرد م د را نتخا با ت سخن میگویند،ما،ا زد رد های شا ن می فهمیم
( ما که ا ز پشت ورق،روی ورق میخوا نیم ______به که قا نع به نقا ب، ا ز رخ د لدا ر شویم )
بنا بر آ نچه گفته آ مد، سا ده لو حا نه خوا هد بود که مرد م و جا معهء رو شنفکری ا فغا نی ا ز د و لت آ قای کرزی انتظا ر د ا شته با شند که ا نتخا با ت عا دلا نه و د مو کرا تیک و ملی براه بیندا زد و پا ر لما نی را تشکیل بد هد که فردا مشرو عیت حکو مت ا و را زیر سوا ل ببرد وبرای خروج نیرو های نظا می ا مریکا یی هردو پا را د ر یک موزه کنند. ا رو پا یی ها هم بخو بی میدا نند که بو جود آ مدن یک پا ر لما ن وا قعا ملی و مرد می، ا هدا ف ا سترا تژیک آ نها د ر تبا نی با ا مریکا را خوب در ک میکنند. لذا به تر کیب ا فرا د وا بسته، جنگ سا لا ر و جنا یت پیشه که ا زآ ینده ء خود نا ا مید شده ا ند، د ل بسته ا ند. که هم بنفع آ قا ی کر زی ا ست و هم به منفعت متحد ین خا رجی آ ن.
آ نچه ضروری و مبرم ا ست، آ گا هی ملی و بیدا ری مرد م ، د ر تعیین سر نوشت آ نا ن ا ست که ا ز ا ین تجربه ها بیا مو زند و ا ز تا ریخ، د ر س بگیرند.
______________________________( ها لند_ سپتمبر 2005 )
بالا
بازگشت