عتیق شاهد
مبارزه با اختناق و سرکوب طالبان به کمک کاریکاتور
اطلاعات روز : کاریکاتور های یک کاریکاتوریست افغان برای بیدار ساختن حس حق‌طلبی و ایستادگی در برابر حکومت، در زمانی که گروه طالبان برای خفقان رسانه‌ها و اعتراضات تلاش دارند.
عتیق شاهد، کاریکاتوریست افغان شبکه‌های اجتماعی را برای نشر آثار خود برگزیده است و روزانه با خلق کاریکاتور به‌دنبال سلاح متفاوت برای رسانیدن صدای مردم به جهانیان است. او در صحبت با روزنامه اطلاعات روز می‌گوید: «کاریکاتورهایی که به مسایل روز ربط دارد، مخاطب زیاد را جذب می‌کند. من تلاش می‌کنم تا سوژه اخبار روز جهان و افغانستان را کار کنم. فرقی نمی‌کند که طالب، پاكستانی، ايرانی، امريكايی، روسی و هرکه باشد، در مورد آن کاریکاتور می‌سازم.»
شاهد از سال ۱۹۸۲ با دیدن کارتون سیاسی در رسانه‌های خارجی به این هنر روی آورد و پس از آن تصمیم گرفت با بهره‌وری از فضای مجازی آثار خود را به نشر برساند.
او در سال ۱۳۹۳ به علت مشکلات سیاسی از کشور خارج شد و دور از کشور به خلق کاریکاتور ادامه داد.
با مرور صفحات کاربری شاهد در توییتر و فیس‌بوک دیده می‌شود که او با نشر کاریکاتور در تلاش برای اعتراض در برابر بازی‌های سیاسی، وضعیت زنان و موضع‌گیری‌های سازمان‌های بین‌المللی و دولت‌های خارجی در قبال آن است و می‌گوید: «فضای مجازی بستر نشر آثار من را فراهم می‌کند. مخاطبین من درد خود را در آثار من می‌بینند و آن درد را من به جهانیان نشان می‌دهم تا حداقل درد هم‌وطنانم تسکین یابد.»
خلق کاریکاتور
شاهد در دفتر کار خود برای خلق کاریکاتور به‌صورت دستی و با استفاده از کاغذ سفید و قلم و پنسل طرح اولیه را می‌سازد. او سوژه‌ی بستن مکاتب دخترانه را در ذهن خود مرور می‌کند و با دقت تلاش می‌کند تا طرح کارتونی را بسازد که بیانگر این روزهای دختران در افغانستان باشد.
شاهد برای خلق کاریکاتور بیست مرتبه این طراحی را تکرار می‌کند، تا در نهایت به آن چیزی که می‌خواهد برسد. بعد از این‌که طرح از همه جوانب تکمیل شد، این هنرمند تصمیم می‌گیرد تا با ابزار آب‌رنگ و یا ابزار دیجیتالی با استفاده از نرم‌افزارهای چون فتوشاپ اثر خود را رنگ‌آمیزی کند.
این کاریکاتورها برای ابراز ارادت حداکثر به حمایت از زنان در مقابل حکومتی که مدت‌ها است با شلیک‌های مستقیم پاسخ هر اعتراضی را با گلوله می‌دهد، نشر می‌شود.
در کاریکاتور اول، زنی به تصویر کشیده شده است که با قامت استوار، دهانی به فریاد باز و در دست داشتن کتاب با شعار برابری و آزادی به‌دنبال حق قانونی و عادی‌اش آماده است. در طرف مقابل قیافه‌ی مأمور طالب دیده می‌شود که با داشتن سلاح گرم و سرد در دست‌های آلوده به خون در تقابل با اعتراض خیابانی زنان تاب شنیدن اعتراض را ندارد و زود دست به سلاح می‌برد.
در کاریکاتور، خورشید به‌وسیله پرچم طالبان پوشانیده شده است و این مصداق چیره‌شدن تاریکی بر زندگی دانش‌آموزان است.
این کاریکاتورها برای ابراز ارادت حداکثر به حمایت از زنان در مقابل حکومتی که مدت‌ها است با شلیک‌های مستقیم پاسخ هر اعتراضی را با گلوله می‌دهد، نشر می‌شود. کاریکاتور: صفحه فیس‌بوک صدای افغان
در کاریکاتور دوم، قیافه مأمور طالب به تصویر کشیده شده است که با استفاده از رنگ سیاه در تلاش برای محو کبوتر صلح است. کاریکاتوریست در تشریح این اثر می‌نویسد: «تروریستان حاکم بدانند که برای بازگشای مکاتب حتا از چند خانواده کوچی و مردم افغانستان هم نمایندگی کرده نمی‌توانند.»
«تروریستان حاکم بدانند که برای بازگشای مکاتب حتا از چند خانواده کوچی و مردم افغانستان هم نمایندگی کرده نمی‌توانند.» کاریکاتور: صفحه فیس‌بوک صدای افغان
آقای شاهد در آثار خود به مسایل خارج از افغانستان نیز می‌پردازد. به‌گونه‌ی مثال، قتل مهسا امینی (ژیلا امینی)، دختر ۲۲ ساله‌ی ایرانی که به‌دلیل نحوه پوشش حجاب، بعد از بازداشت توسط نیروی گشت ارشاد جمهوری اسلامی ایران به مرکز نظامی نیروهای امنیتی و از آن‌جا با آمبولانس به شفاخانه منتقل شد و سپس به‌گفته مقامات ایرانی، به‌دلیل «ایست قلبی و مغزی» جان باخت.
مرگ مهسا امینی، معترضان در سراسر ایران را به خیابان‌ها آورده است و در جانب مقابل، پاسخ حکومت ایران در مقابل اعتراضات گلوله و شلیک‌های مستقیم بود/است.
این وضعیت با وضعیت در افغانستان یکسان است. زنان در افغانستان نیز با صدای حق‌خواهی بارها به خیابان‌ها برآمدند اما پاسخ اعتراضات خیابانی زنان با گلوله داده شد و در این مدت زنان زیادی بازداشت، مفقود و یا بدون افشای هویت کشته شدند.
حکومت در افغانستان و ایران براساس ایدئولوژی مذهبی بنا نهاده شده است. هر دو حکومت در واکنش به نحوه پوشش زنان و سرکوب اعتراضات اقدامات مشابه را انجام می‌دهند.
عتیق شاهد در بازتاب قتل مهسا امینی عکس ترکیبی از سر مهسا با تنه پرنده را به این کاریکاتور برگزیده است. او در توضیح کاریکاتور می‌نویسد: «مهسا امینی اولین و آخرین قربانی خشونت امر به معروف رژیم آخندی ایران نخواهد بود.»
هنر دورافتاده
سرگذشت کاریکاتور، سرگذشت واکنش به رویدادهای ریز و درشت اجتماعی و سیاسی است و هنرمندان این عرصه با دیدگاه نقادانه به هدف بهبود، وضعیت حاکم بر جامعه را مورد بررسی قرار می‌دهند.
عتیق شاهد، کاریکاتوریست افغان معتقد است که در سایر کشورها رسانه‌های داخلی بستر نشر آثار کاریکاتوریست‌ها را فراهم می‌کنند ولی رسانه‌ها در افغانستان تمایل برای نشر مطالب انتقادی علیه حکومت را ندارند. او می‌گوید: «در شرایط نامساعد کنونی هنر کاریکاتور به‌دلیل وابستگی نشرات داخلی به یک سمت و یا قوماندان‌سالاری، نه تنها که رشد نکرده بلکه خفه شده است.»
حکومت طالبان به تاریخ ۳۰ عقرب سال قبل در فرمان هشت‌ماده‌ای که از طریق وزارت امر به معروف و نهی از منکر به رسانه رسیده بود، رسانه‌ها را از پخش و نشر برنامه‌های تفریحی و انتقادی از شخصیت‌ها منع نموده است که بربنیاد این دستور رسانه‌ها زیر بار فشار طالبان با تغییر سیاست نشراتی، نشر مطالب اعتراضی را هر روز محدود و محدودتر می‌کنند.
اثربخشی
عتیق شاهد، صراحت بیان نهفته در کاریکاتور را دلیلی برای جذب مخاطبان می‌داند. او معتقد است که آثارش با سوژه اجتماعی و سیاسی توانایی تأثیرگذاری بیشتر از مقالات تند اجتماعی و سیاسی دارند. او می‌گوید: «هرچند یک مقاله بعد از آن‌که درک شد می‌تواند گسترش یابد و در فضاهای مختلف پخش شود اما کاریکاتور در لحظه تأثیر خود را به مخاطب می‌گذارد.»
شاهد چهره‌های مشهور افغان و جهان را برای نقد در سوژه‌های کاریکاتور انتخاب می‌کند. او هدف‌‌اش از نشر کاریکاتور را فارغ از موضوعات قومی، لسانی و سمتی، افشای چهره‌های بدنام کشور می‌گوید. «من كارتون را قبل از آمدن طالبان و مجاهدين آغاز كردم و با كسی دشمنی ندارم. فقط هدفم افشای چهره‌های بدنام کشور است.» صفحه توییتر عتیق شاهد نزدیک به ۱۲ هزار دنبال‌کننده دارد و همه‌روزه به این میزان افزوده می‌شود. او که قبلا تجربه بلاک‌شدن صفحه‌اش را دارد. با تمجید از افزایش دنبال‌کننده‌ها نگران است که صفحه فعلی‌اش به سرنوشت حساب قبلی‌اش گرفتار نشود. «مخاطبان در صفحه قبلی من سه سال قبل تا ۷۶ هزار نفر رسیده بود. متأسفانه آن صفحه را بلاک و بستند. هرچه تلاش كردم باز نشد. بعد از آن با نام صدای افغان دوباره آغاز كردم.»
http://www.ariaye.com/dari19/cartoon/cartoons.html
http://www.ariaye.com/dari14/cartoon/shahed.pdf
بالا
بازگشت