افغانستان و جریانِ حملات انتحاری
گیریراج باتاچارجی از پورتال تروریسم جنوب آسیا
گیریراج باتاچارجی همکار پژوهشی موسسه مدیریت تعارض است. پورتال تروریسم جنوب آسیا (SATP) به انتشار مطالبی در راستایِ بازبینی و بررسیِ اطلاعاتی از مقولات مرتبط با حوزۀ جنوب آسیا پرداخته و محصول موسسۀ مدیریت تعارض است؛ انجمنی غیرانتفاعی که در سال ۱۹۹۷ در دهلی نو تأسیس شده و به ارزیابی و حل مستمر مشکلات امنیت داخلی در جنوب آسیا متعهد است. نویسنده در مطلب تحقیقی حاضر به تبیین خط مشی متکی بر حملات انتحاری از سوی گروه تروریستی داعش ولایت خراسان، همچنین کاربستِ این حربه برای مقابله با طالبان و برجسته ساختنِ آنچه ناکارآمدی و ضعفِ این گروه حاکم بر افغانستان می خواند، برآمده است. مطلب حاضر توسط نازنین نظیفی برای سایت تحلیلی کلکین ترجمه شده است.
چندی پیش در ۵ اکتبر ۲۰۲۲، حمله ای انتحاری به مسجدی حوالیِ وزارت داخله طالبان در کابل رخ داد که در پی این حادثه حداقل چهار نمازگزار کشته و ۲۵ نفر مجروح شدند. هیچ گروهی بلافاصله مسئولیت این حادثه را بر عهده نگرفت. اما نکتۀ قابل توجه اینجاست که این حادثه همزمان با گزارش اوضاعی رو به وخامت از روابط فی مابین تحریک طالبان پاکستان (تی.تی.پی) و شبکه حقانی به رهبری سراج الدین حقانی، وزیر داخلۀ افغانستان بوده است، شخصیتی که میانجیگریِ مذاکراتی بین تحریک طالبان پاکستان و دولت این کشور را برعهده داشت.
اما روز پیش از آن، یعنی در ۴ اکتبر ۲۰۲۲، بلال سروری، خبرنگار مستقل افغان مقیم کانادا، پیامی ضبط شده از مفتی نور سید محسود، فرمانده ارشد تحریک طالبان پاکستان را با این مضمون توییت کرد؛ «چنانچه طالبان دست از تعدی و تخطی بر ندارند، مفتی نور ولی [محسود] امیر و سرکردۀ تحریک طالبان پاکستان آغاز جنگی تمام عیار علیه طالبان را فرمان داده است.» باید گفت مواردی از این دست “تخلفات و تخطی های” صورت گرفته از سوی طالبان، در برگیرندۀ اتفاقاتی چون محاصره و تفتیش منزل فرمانده ارشدِ تحریگ طالبان پاکستان، مولوی عبدالله باجوری و اخراج ۲۵ خانواده از گروه تحریک طالبان پاکستان از ننگرهار بوده است. هر چند روایاتِ مطروحه از رسانه های اجتمایِ حامیِ تحریک طالبان پاکستان براین باور بوده اند که مسئلۀ مذکور به اختلافات ناچیزی برمی گردد و اکنون از طریق مذاکره حل و فصل شده است.
به هرروی، در حال حاضر وسعت و گستردگی شکاف مابین بخشی از تحریک طالبان پاکستان و شبکه حقانی از امارت اسلامی طالبان، با حدس و گمان یا عدم قطعیت همراه است. اما باید گفت وزارت کشور پاکستان در سپتامبر ۲۰۲۲ و در بحبوحه مذاکرات متوقف شده و جناح گرایی درون گروه تحریک طالبان پاکستان، “هشداری سراسری” صادر کرده و نسبت به ترک و پناهنده شدنِ زیرگروه های وابسته به تحریک طالبانِ پاکستان به سمت شبه نظامیان دولت اسلامی ولایت خراسان هشدار داد، و {گسیلِ} چندین گروه ناراضی که حملات خشونت باری را در کابل صورت داده تا حقانیت سراج الدین حقانی را تضعیف کنند، نیز نمی توان رد کرد.
گذشته از حملات انتحاریِ مطرح شد، ضمنا باید اشاره کرد که اخیرا، افغانستان چندین حمله انتحاری برجسته را نیز به ثبت رسانده است:
چنانچه در ۳۰ سپتامبر ۲۰۲۲ با حمله ای انتحاری به مؤسسه آموزشی کاج واقع در منطقه هزاره نشینِ دشت برچی در حوزه ۱۳ امنیتی کابل، ۵۳ نفر جان باختند. هنوز مسئولیت این حمله را گروهی به عهده نگرفته است.
همچنین در جریان حمله ای انتحاری به تاریخ ۵ سپتامبر ۲۰۲۲ و مقابل سفارت روسیه در کابل، ۲۶ نفر از جمله دو روس و چهار غیرنظامی کشته شدند. مسئولیت این حمله را داعش ولایت خراسان بر عهده گرفت.
یا در حمله ای انتحاری به تاریخ ۱۷ آگوست ۲۰۲۲ و در مسجد جامع صدیقیه در محله خیرخانه واقع در منطقه ۱۷ شهر کابل، حداقل ۲۱ غیرنظامی شامل یک روحانی برجسته صوفی ملا امیرمحمد کابلی کشته و حداقل ۲۷ نفر زخمی شدند. هیچ گروهی مسئولیت آن را بر عهده نگرفته است، اما داعش ولایت خراسان قویا مظنون در این ماجراست.
از دیگر سو در ۱۱ اوت ۲۰۲۲ نیز شاهد کشته شدن روحانی برجسته و حامی طالبان، شیخ رحیم الله حقانی با دو غیرنظامی در حمله ای انتحاری داخل مدرسه ای در کابل بودیم که داعش ولایت خراسان مسئولیت این حمله را بر عهده گرفت.
بر اساس اطلاعات ناتمامِ گردآوری شده توسط پورتال تروریسم جنوب آسیا، حداقل ۶۴۱ نفر (۵۷۱ غیرنظامی، ۱۳ نیروی امنیتی، ۱۵ تروریست و ۳۸ مورد نامشخص) در ۱۵ حمله انتحاری در سراسر افغانستان از ۱۵ اوت ۲۰۲۱ کشته شده اند (داده ها تا ۹ اکتبر ۲۰۲۲ می باشد). ۲۴۴ مورد (۸۵ غیرنظامی، ۴۳ نیروی امنیتی، ۳۶ تروریست و ۸۰ مورد نامشخص) نیز در ۲۶ حمله از این دست حملات در دوره مشابه قبل (۲۳ ژوئیه ۲۰۲۰ تا ۱۵ اوت ۲۰۲۱) جان خود را از دست دادند.
داعش ولایت خراسان مسئول اکثریت این حملات انتحاری از ۱۵ اوت ۲۰۲۱ تاکنون بوده است.
بر اساس اطلاعات پورتال تروریسم جنوب آسیا، هشت حادثه سازماندهی شده توسط داعش ولایت خراسان، به کشته شدن ۴۷۸ نفر (شامل ۴۱۵ غیرنظامی، ۱۳ پرسنل نیروی امنیتی، ۱۲ تروریست، و ۳۸ مورد نامشخص) منجر شد. در میان قربانیان غیرنظامی، شیعیان تعداد بسیاری از تلفات را تشکیل می دهند. در طول دوره مشابه قبل نیز، بیشتر حملات بدون ادعای گروهی برای پذیرش مسئولیت بود. با این حال، ۵۱ درصد (۴۳ از مجموع ۸۵) تلفات غیرنظامیان با ادعای پذیرش مسئولیت از سوی داعش ولایت خراسان بوده است.
عبدالسید محقق برجسته منطقه اف-پاک در ۷ اکتبر ۲۰۲۲ در حساب توییتر خود دررابطه با حملاتِ بلاتکلیف (حملاتی بدونِ ادعای پذیرش مسئولیت از سمت فرد یا گروهی) نوشت: امکان دارد داعش ولایت خراسان تعمداً مدعیِ حملات متعددی که توسط این گروه تداوم یافته است نشده باشد، همان گونه که گروهِ رسانه ایِ العظیم، زیر پرچم بخش تبلیغاتی رسمی از گروهِ داعش ولایت خراسان، اخیراً کتابی دررابطه با جهاد منتشر کرده که استثنائات خاصی را در بین کافران ذکر می کند مبنی براین که نمی توان این استثنائات را اعدام کرد. بدین ترتیب اشاره می شود که «اسلام کشتن هشت کافر را نهی کرده است؛ کودکان، زنان، افراد مسن، معلولان، مجنونان، راهبان و کارگران». این در حالیست که بسیاری از حملات انتحاری به کشته شدن تعداد قابل توجهی از زنان و کودکان منجر شده اند، به ویژه حملاتی که مؤسسات آموزشی را هدف قرار می دهند.
بهتر است نگاهی به گذشته انداخت. نخستین بمب گذاریِ انتحاری افغانستان، در تاریخِ ۹ سپتامبر ۲۰۰۱ و طی نخستین رژیم طالبان (۱۹۹۶-۲۰۰۱) ثبت شد؛ یعنی زمانی که اصلی و برجسته ترین شخصیت مخالف طاالبان، فرمانده ائتلاف شمال احمد شاه مسعود، توسط دو بمب گذار انتحاری عرب (از تونس) القاعده که خود را به عنوان روزنامه نگار اهل بلژیک جازده بودند، در ولسوالی خواجه بهاء الدین ولایت تخار ترور شد. بدین ترتیب به نحوی این رویداد پیش درآمد حملات ۱۱ سپتامبر در ایالات متحده محسوب می شود.
بنابراین در پی این جریان، عملیاتِ آزادی پایدار به رهبری ایالات متحده در اکتبر ۲۰۰۱ کلید خورده، با فرار رهبران ارشد طالبان به مناطق قبیله ای پاکستان، کانونی که آنها شورش پیگیر و مداومی را به راه انداختند، طالبان نیز نهایتا از قدرت کنار زده شد. پس از آن، دو مورد از حملات انتحاری با هدف قرار دادن نیروهای بین المللی کمک به امنیت (آیساف) و نیروهای افغان در سال ۲۰۰۳ ثبت شدند و بدین ترتیب پس از آن بمب گذاری انتحاری به یک الگوی منظم از حملات تبدیل شد.
برخی از حملات اولیۀ برجسته شامل حادثه ۹ ژوئن ۲۰۰۳ بود؛ یعنی زمانی که عاملِ مظنون القاعده وسیله نقلیه ای مملو از مواد منفجره را به سمت اتوبوس حامل نیروهای آلمانی آیساف هدایت کرد؛ که این حادثه به کشته شدن چهار سرباز و یک تبعۀ افغان منجر شد. همچنین در تاریخ ۲۸ دسامبر ۲۰۰۳، پنج پرسنل نیروی امنیتی افغانستان در یک انفجار انتحاری در نزدیکی میدان هوایی کابل کشته شدند.
بر اساس اطلاعات ناتمامِ گردآوری شده توسط موسسه مدیریت تعارض (ICM)، افغانستان حداقل ۴۲۱ مورد حمله انتحاری را بین ۹ سپتامبر ۲۰۰۱ تا ۳۱ دسامبر ۲۰۰۸ به ثبت رسانده که این حملات به کشته شدن ۱۲۳۱ نفر منجر شده اند. اما پس از آن بین ۱ ژانویه ۲۰۰۹ تا ۳۰ ژوئن ۲۰۲۱، دفتر معاونت سازمان ملل در افغانستان (یوناما) بیش از ۶۵۴ حمله انتحاری را به ثبت رسانده که به ۱۹۹۷۳ تلفات (۴۶۹۷ کشته و ۱۵۲۶۷ مجروح) منجر شد.
گزارش یوناما پیرامون”حفاظت از غیر نظامیان در درگیری های مسلحانه”، ۲۰۰۹-۲۰۲۱، ** تا ۳۰ ژوئن ۲۰۲۱
اما مقایسه ای برروی داده های قبل و بعد از ۱۵ اوت ۲۰۲۱ به وضوع حاکی از شرایطی رو به وخامت از تکرار و تاثیر حملاتِ انتحاری پس از خروج نیروهای آمریکایی در ۳۱ اوت ۲۰۲۱ و در نتیجه ای از آشفتگی پیش آمده توسط داعش ولایت خراسان بوده است.
به هرروی باید گفت بازیگر اصلی و مسئول روندی فزاینده از حملات انتحاری، داعش ولایت خراسان بوده است؛ چراکه این گروه همواره با نمایش ضعفِ طالبان به جهان اسلام، اعم از حامیان و مخالفان این گروه، خواهان مشروعیت زدایی از طالبان آنهم به لحاظ ایدئولوژیک و نظامی و همچنین خواستار جایگزینی سلطۀ خود با طالبان، آنهم به عنوان قطب اصلی قدرت “اسلامی” در افغانستان است. از دیگر سو باید گفت حملات هدفمند به علمای حامی طالبان مانند شیخ رحیم الله حقانی نیز می تواند حامل پیامی دلسرد کننده برای روحانیون باشد، پیامی مبنی بر اینکه زین پس اتخاذِ مواضعی طرفدار طالبان و ضد داعش ولایت خراسان را پیش نگیرند. همچنین داعش ولایت خراسان احتمالاً به منظورِ بازدارندگی قدرت های منطقه ای (روسیه، ایران و هند) از همکاری با طالبان؛ روس ها و یا اقلیت های هزاره شیعه، سیک ها و هندوها را نیز هدف قرار می دهد.
عناصر استدلالیِ فوق به واسطۀ مطالب تبلیغاتی انتشار یافته از سوی داعش ولایت خراسان تایید شده است:
مطلب منتشر شدۀ داعش ولایت خراسان در جلد پانزدهم از مجلۀ انگلیسی زبان خود؛ “صدای خراسان”، تحت عنوان «هندوتوا، راشتریه سوایمسیوک سنگ یا (RSS) و دولت اسلام هراسی»، هند را یک دولت “اسلام هراس” و نه “سکولار” معرفی می کند. علاوه بر این، از سازمان «راشتریه سوایمسیوک سنگ» انتقاد کرده و استدلال می کند که “مقصودِ آن تنها هدف قرار دادن و بدنام کردن مسلمانان و در نهایت محو اسلام است”.
همچنین در جلد سیزدهم مجلۀ صدای خراسان و ذیلِ ستونی با عنوان «پروژۀ آمریکایی»، داعش ولایت خراسان اعلام کرد که «پس از یک سال، ایالات متحده هنوز در پی چاره جویی و تجدید نیروست» و چنین استدلال می کند که:
‘ طالبان موجودیتی «ناسیونالیست» و اجیر شده از سوی ایالات متحده است. طالبان به یکباره در موضعِ تحقیر قرار نگرفتند، بلکه سال ها بردگی و تعلیم و تعلمِ تحقیر آمیز لازم بود تا رهبران خود را به تابعان، وابستگان و مرتدینی خالص با ذهنیت ناسیونالیستی تبدیل کنند…‘
در همین جلد از صدای خراسان چنین مشاهده می شود که: ‘جنبش طالبان دارای عقاید فاسد و کثیف بسیاری است، اما یکی از عقایدی که در آن با تمام کفار جهان موافق و مشترک می باشد، ناسیونالیسم (ملی گرایی) است. طبق همین عقیده، دست اخوت و برادری خود را به سوی هر مرتد و کافر افغان، مانند روافض (رافضی های) افغان [«طردشدگان»، اشاره به شیعیان]، سیک ها و هندوهای افغان، سکولارهای افغان دراز کرد، تا آنجا که بر اساس عقاید یکسان، امنیت را برای همه تضمین کردند [ناسیونالیسم]…‘
پیش از این نیز داعش ولایت خراسان در جلد هشتم مجلۀ صدای خراسان و در ستونی با عنوانِ «پروژۀ آمریکایی»، ادعا کرده بود که طالبان پروژه ای از سوی سازمان اطلاعات آمریکا (سیا) و سازمان اطلاعات پاکستان (آی.اس.آی) است:
‘ طالبانِ مرتد (از دین برگشته) از همان ابتدای امر، یعنی زمانی که پایه های آن توسط آی اس آی و سیا گذاشته شد، خوار و حقیر شد؛ بدین ترتیب ناسخانِ اسلام از همان ابتدا بر این گروه سازگار و مسلط بودند.‘
همچنین پس از بمب گذاری ۵ سپتامبر ۲۰۲۲ در خارج از سفارت روسیه؛ داعش ولایت خراسان در حالی که مسئولیت این حادثه را بر عهده گرفت، ابرازِ اطمینان های مکرر طالبان به جامعه بین المللی، از جمله روسیه پیرامونِ “عدم نگرانی در رابطه با مسئلۀ تهدید داعش ولایت خراسان” را به سخره گرفت.
در کل باید گفت، با توجه به جهت گیری و جاه طلبی های داعش ولایت خراسان جهت استفاده از روش های سابق طالبان علیه خود، انتظار آن می رود که اوضاع در افغانستان رو به وخامت رود؛ چراکه طالبان و داعش ولایت خراسان از جریان رقابتی برای توفق و برتری در این ماجرا بیرون خواهند آمد. بدین ترتیب باید گفت عملا در فضایی ملتهب از این رویاروییِ خشونت آمیز، غیرنظامیان متحمل لطماتی ناشی از شوک اقتصادی، فقر و گرسنگی خواهند شد؛ چراکه داعش ولایت خراسان این روند از به کارگیری جریانی از بمب گذاری های انتحاری را برای جلب توجهات جهانی به سمت هدف خود، ادامه داده و به کارخواهد بست.
منبع: وب سایت www.eurasiareview.com
بالا
بازگشت