م. نبی هیکل

سخنی با روشنفکر افغان

مقاله ای در سایت آریایی از جمشید پایمرد درهفته ای که گذشت   زیر عنوان (دیدگاه گفتمان ملی افغانستان) توجهم را  از جهاتی چند جلب نمود، زیرا این مقاله به نیاز عاجل توجه کرده است و بیشتر از توصیف  تکراری آنچه هست به اقدام فرا میخواند. مهمترین خصیصه دیگر آن درک ضرورت عاجل است. زیرا ما افغانها عادت داریم اگر (درخت هم سبزشود) منتظر ثمر آن مینشینیم .

در قسمتی از نوشته وی میخوانید که(ما با صدای بلند اعلام می داریم که فردا دیر است  !) اما در آن مقاله نمیخوانیم که این (ما) کیست.

اما مخاطبان جمشید پایمرد  تاحدی مشخص اند:

لازم است تا روشنفکران و فعالان سیاسی و مدنی داخل و خارج از افغانستان به دور اهداف سنجیده شده و مثمر، در چوکات این اندیشهٔ ملی و برنامهٔ عمل سیاسی اثر گذار بر اوضاع کشور متحد شوند!

برای  ادامه بحث  لازم است به مشخصات (اهداف سنجیده شده و مثمر،در چوکات اندیشه ملی و برنامه عمل  سیاسی اثر گذار بر اوضاع کشور) توجه داشت زیرا این مشخصات را باید در خطوط اساسی« دیدگاه گفتمان ملی» بازیابیم.

خواننده نمیداند که این خطوط اساسی گفتمان ملی فراورده تفکر آقای پایمرد بحیث یک  طرح است یا  طرحی از آن (ما) است که با( صدای بلند اعلام) داشته اند که(فردا دیر است!)

هم آقای پایمرد و هم (ما) ای که روشنفکران  افغان را در داخل و خارج مورد خطاب قرار میدهند از غیب سخن میگویند. به عبارت دیگر منبع پیام (ما) پنهان باقیمانده است. مهمتر اینکه معلوم نیست آن (ما) که دیگران را  به اقدام فرا میخواند چه اقدامی انجام داده است. بیایید به خطوط اساسی دیدگاه گفتمان ملی توجه نماییم:

خطوط اساسی « دیدگاه گفتمان ملی» عبارت اند از:

·                                        افغانستان یک کشور اسلامی، واحد وغیر قابل تجزیه مبتنی بر اساسات دموکراسی بوده، حاکمیت در آن به مردم تعلق داشته و از طریق نماینده گان شان که در یک پروسۀ ملی، آزاد و سراسری انتخاب شده باشند، تمثیل می گردد؛

·                    حراست از حاکمیت ملی، تمامیت ارضی و استقلال افغانستان از جمله مسوولیت های اساسی دولت و وظیفهٔ ملی هر شهروند افغانستان می باشد؛

•          قانون اساسی باید ازطرق متعارف توسط مردم ، طرف تائید قرار گرفته و کلیه حقوق شهروندان بدون هرگونه تبعیض در آن تسجیل گردد.

·                 افغانستان کشور چندین قومی و چندین زبانی است که هویت ملی آن تبلور مجموع فرهنگ های اجتماعی همه شهروندان باهم برابر کشور می باشد؛

·                    قانون اساسی بایست متضمنٔ وحدت ملی، حقوق و آزادی های مدنی، سیاسی اقتصادی اجتماعی و فرهنگی مردم بر مبنای میثاق های جهانی حقوق بشر، به خصوص حقوق تحصیل و کار برای زنان و تفکیک واستقلال قوای ثلاثه بوده، زمینهٔ سهمگیری اقشار مختلف جامعه را در ادارهٔ دولت از طریق تفویض صلاحیتها به ارگانهای محلی قدرت دولتی و شوراهای انتخابی فراهم سازد؛

·                    قوانین کشور بستر مساعدی را برای  ایجاد یک نظام اقتصاد ملی استوار بر اصول انکشاف و رشد متوازن، عمران مجدد کشور، بهبود سطح زندگی مردم فراهم آوری شرایط بهتر کار و کاریابی، محو فقر و تنگدستی، و تامین سرپناه، را مهیا نماید ؛

·                    سیاست خارجی کشور بر اصل بیطرفی فعال، دوستی متقابل با همه کشورها، عدم مداخله در امور داخلی یکدیگر، به خصوص کشورهای همسایه، واحترام متقابل تنظیم گردد ؛

·                    حکومت همه تعهداتش را در برابر ملل متحد رعایت و عملی نموده با این سازمان، سازمان همکاری کشورهای اسلامی و سایر سازمانهای جهانی ومنطقوی همکاری نزدیک برقرار کند؛

و درنهايت : دیدگاه و فکر ملی روشنفکران افغانستان متکی است بر استقرار دولت قانونمدار، برابري همه شهر وندان اعم از زن و مرد در برابر قانون، تأمین عدالت اجتماعي، احترام به کرامت انساني، رعايت حقوق بشر،  وحدت ملي مبتنی بر هویت شهروندی، ایجاد جامعۀ مرفه و انکشاف یافته؛ ارتقای سطح زنده گی مردم وانکشاف متوازن همه مناطق کشور بر بنیاد یک نظام اقتصادی استوار بر منافع ملی.

مقاله آقای پایمرد را  از  طریق رابطه آتی میتوان مطالعه کرد:

http://www.ariaye.com/dari19/siasi/paimard2.html

با یک نگاه میتوان دریافت که همه ی این اهداف  پسندیده در همه ی  قوانین اساسی کشور و در بسیاری از برنامه های احزاب  سیاسی وجود داشتند و دارند. تجربه نشان داده است که حکومتها و احزابی که به اهداف  یادشده ابراز تعهد کرده اند به دلایل مختلف  در کار تحقق آنها ناکام مانده اند. اکنون لازم است  علت ناکام در تعهدات را دریابیم ، تا  قبل از اینکه به تکرار تعهدات  تکراری بپردازیم.

آنجه نقل شد اهدان انتزاعی و تیوریتیکی بودند. پس از فهرست اهداف انتزاعی ، آقای پایمرد  به نکات عمده (برنامه عمل) میپردازد.

برنامه عمل برای تحقق اهداف دیدگاه ملی فوق عبارت است از:

•          ایجاد شورای هماهنگی برای تامین اتحاد وسیع دیاسپورای افغان متشکل از سازمان های سیاسی، فرهنگی، صنفی و غیره و شخصیت های غیر متشکل ملی.

·                    طرح و تنظیم اقدامات عملی و استراتیژی های لازم تبلیغاتی و تحرکات مدنی برای تحقق اهداف اندیشهٔ ملی انعکاس یافته در این دیدگاه و تبدیل و ارتقای این حرکت به مثابه انعکاس دهندهٔ خواست ها وسخنگوی روشنفکران در سطح ملی و بین المللی.

·                    همگامی و همکاری با حرکت های مشابه در داخل کشور.

·                    ثبت و راجستر شورای هماهنگی در مراجع رسمی داخل و خارج کشو ر.

آنچه زیر عنوان (برنامه عمل) ذکر گرزدیده در حقیقت اهداف اند. برنامه عمل باید طرزالعمل تحقق اهداف را بیان دارد. این خود یک اشتباه فکری  متداول است. هم اینجاد شورا یک هدف است و هم هدف  طرح و تنظیم این و آن.

واضح است که برای  سنجش و انجام کار مثمر ما به  (تفکر انتقادی) نیاز داریم.

هم در (خطوط اساسی  دیدگاه گفتمان ملی) و هم در (برنامه عمل) برخی از موضوعات نا آگاهانه تکرار شده اند که  نیاز به یادآوری آنها دیده نمیشود زیرا از یکسو آن نکات مورد بحث حاضر قرزار ندارند، و از سوی دیگرآنها اشتباهات متداول فکری  اند وقتی ما از یکسو از رعایت حقوق بشری سخن میگویم و باز از آنها در ماده دیگر نام میبریم.

نکات مهم  قابل دقت این اینها اند که:

۱. مشکلات و دشواریهای ما  نه در  ریتوریک سیاسی  وجود دارد نه در  برنامه های  سیاسی ما بلکه در  شیوه و نحوه دید و عملکرد ما قرار دارند. زیرا  اهداف و  برنامه ها را ما در عمل مدیریت و تطبیق مینماییم، و کار بسیج نیروها و مدیریت آنها نیز برعهده ما  قرار دارد. بنابرآن برنامه های  سیاسی  هر حزب  سیاسی حتی خاین ترین آن در هیچ موردی خود را بر  ضد مردم و  سرزمین قرار نداده و نخواهد داد. اما دهه های اخیر   در ضدیت کامل با آن برنامه ها و اهداف و لافهای سیاسی قرار داشته اند که در بر نامه ها، ریتور یک سیاسی  یا قوانین اساسی وجود داشتند. جای تاسف این است که هنوز  بار دیگر نیاموخته آن راه را دنبال مینماییم. طرح پایمرد گواه این حقیقت است.

۲. از آنجاییکه  قوانین اساسی ما در گذشته و حال  تا حد زیاد آنچه را پایمرد و  به اصطلاح (ما) وی طراحی کرده اند در خود دارند و این عیبی نیست که بر آن خرده گرفت. آنچه لازم است کود رفتاری برای خود ما است . به عبارت دیگر ما  اهداف و برنامه های خوبی در ذهن و در  اسناد  حزبی و ملی خود  داشته ایم و داریم، اما توانایی انطباقی آنها را در فراز و نشیبهای حیات سیاسی  داخلی و بین المللی  نداشته ایم.

۳. وقتی ما از دیگران ( سازمانها و شخصیتهای مستقل در داخل و خارج از کشور) توقع داریم به دور اهداف ملی متحد  گردند تا دیر نشده است؟! باید با آنها مشوره کرد و از آنها نیز شنید. موضعگیری کنونی روشنفکران افغان که  اغلب  از اتحاد سخن میگویند تعصب آمیز و  در راستای  تفکر گروپی (Group think)  قرار دارد. بحث های جاری در  سایت آٰیایی در مورد ۷ ثور و ۶ جدی، مباحثات عثمان نجیب و فیضی و، و دان  حماقتهای روشنفکرانه ای بیش نیستند که نتیجه تعصبات فکری و گروپی اند، و بدون شک به اتحاد روشنفکری زیان میرسانند. و تا زمانی که  پایمردان و امثالهم نحوه تفکر و عملکرد خود را که  از گذشته های دور متحجر و دگماتیک باقیمانده و متعصبتر از پیش  شده است، تغییر ندهند اتحاد روشنفکری -حتی  میان همسنگران قدیمی- نیز ممکن نخواهد شد.

 ما به یک کود رفتاری اشد نیاز داریم. این کود رفتاری را بار بار از  طریق   سایت آریا یی نشر کردم اما تعصب  فکری و گروپی  روشنفکران حتی مانع نقد آن کود رفتاری گردید که در ۱۹ ماده بیان شده بود.  زیرا در تعصب فکری و تفکر گروپی تنها تفکر و اندیشه ما بهترین و  سالم ترین است و هر  نظر  و  طرح دیگر نادیده  گرفته میشود. برای آشنایی با تفکر گروپی میتوانید به دو اثر آتی مراجعه نمایید:

هیکل، م. نبی(۱۳۹۱) مقدمه ای بر روابط بین المللی. ترجمه ی چاپ سوم.  کابل: مطبعه شبیر. صفحه ۳۲۹ .

Robert Jackson and George Sorensen(2007).Introductionto International Relations: Theories and Approaches. Oxford: Oxford University Press.p.234.

نتیجه:

 طرح پایمرد یا  آنچه وی (ما) نامیده است، بیان آنچه هایی است که آرمان روشنفکرانه را میسازند و در  قوانین اساسی و برنامه های سیاسی احزاب و ریتوریک های سیاسی به اصطلاح رهبران  سیاسی بار بار بیان شده اند. کمترین عیبی در آن اهداف میتوان  یافت. مگر بیشترین عیب و کاستی در کار انطباقی روشنفکران قرار داشته که  با تاسف هنوز هم با قوت وجود دارد. ما از درسهای تاریخ در گذشته و در تاریخ معاصر نیاموخته ایم تا نحوه اندیشه و عملکرد خود را تغییر دهیم. ما باید از تعصبات فکری- بخصوص (تفکر گروپی)، و تعصبات گروپی بپرهیزیم و برای اینکار به یک کود رفتاری نیازداریم که  صریح و  قابل پیمایش باشد، و اساس اندیشه و عملکرد فردی و جمعی جامعه روشنفکری را بسازد.

طرح چنین یک کود رفتاری را میتوان در  سایت آریایی از  طریق رابطه آتی مطالعه کرد.

http://www.ariaye.com/dari19/siasi/images/tafahumnama.pdf

پایان