ســید مقصـود برهان

 

داستان ترک گفتن و پا  گرفتن حکیم سنایی غزنویی از بار گاه سلطان محمود

تُرک جوشی کرده ام من نیم خام
از حکیم غزنوی بشنو تمام

 

بیا بار دگر تو قصه کــن ساز               ز فرهنگ کهن برگوی خوش راز

بیا ای جان غزنه لب بگشـــــایی               بگو حرفی ز محمود شــــهنشاهی

ز غزنین کهن حرفی به مــــــا                 هر آنچه در دلت هست بی ریا گوی

به دربار شه محــــمود دوران                 سخـــــنران بودی خیلی فراوان

زفرهنگ زمان  کن تو سخن ساز                    زخـــــیل شــــــــاعران نکته پرداز

گروه شاعران بود نکته سنجان                 قصیده ها نوشتی بهر سلطان

سرآغاز عنصری گفتی قصیده                   برای شاه چنان کس ناشنیده

بداد شاه صله ها از بـــــــــرایش                  کزان ساختی ظروف بر دوی خوانش

قصیده ها نوشتی بس فراوان                همه بود در صفات شاه شاهان

از جمله سنایی هم نوشتی                قصیده نی بلکه دُر بسفتی

فرخی آمدی با حله شعر                  بگفتی از ته دل جمله از مهر

قصیده ها سرودی بهر محمود              ستایش ها نمودی با نخ و پُود

بهریک شاه بداد صله فراوان               که تا فرهنگ ما  ماند فروزان

زمانی شاه که قصد هند را داشت                خیال لاهور و هم سند را داشت

به همراهش هزاران نیزه داران               همــــــه روئین تنان و پهلوانان

نه تنها پهلوانان همراهش بود               دگر سو خوش بیابان در برش بود

گروه شاعران و دُر فشانان              بُدی اندر رکــــاب  شاه شاهان

یکی گفتی شــــــعر تابداری               معـــــــطر همچو زلفان نگاری

مبادا شاه زجنگ دلتنگ گردد            ز لطف شعر هوایش رنگ گردد

بگفتی شاه سنایی هم بگوئید                به رفتن  میل و رأی و بجوئید

سنایی آنزمان حمـــــام بودی              به رفتن کار او اتمـــــام بودی
عجله داشت تا زود تر رود زود             رساند خویش را بر درگاه محمود

قریب درب حمام گلخنی بود             پُر از دود  و تعـــــفن مأمنی بود

زگلـــــخن یکصدا آمد به گوشش             برفت با این صدا فکرش و هوشش

بریز جامی به کوری چشم سلطان                 به کوری چشم این سلطان نادان

حریف دیگری گفتا حذر کن              خودت را اندکی هم با خبر کن

که شاه باشد یک مرد حسابی             کند از بهر حق کشور گشایی

به مردم مینماید راه دین را               خصوصاً بهر هندی های گمراه

بر آشفت لایخوار ا زحرف بیجا                 که کور باد تا ابد چشم چنین شاه
بباید شاه به فکر مردمان بود                نه در تدبیر و تسخیر جهان بود
بریزجامی و پُر کن پیک دیگر                به کوری سنایی گک شاعر
بنوشیم جرعه یی بهر سنایی                که ماند دایم از هر خود نمایی

بگوید او همی توصیف سلطان                که تا یابد نوایی هم لب نان

حریف گفتا مگو بد بر سنایی                که او با دانش است و نیک رایی

صدا از عارف لایخوار بودی               به حرف خویش در اصرار بودی

سنایی چون شنید این سخن را             چنین حرف کج و پُر از طعن را

سنایی نادم از دربار گردید               ز کــــــــار بد و با ادبار گردید

به دریا افگند دیوان خود را                 قصائد شعر و هم داستان خود را

برفت و کنج عزلت برگزید او                 به توصیف خداوند لب گشود او

نخواندی شعر دگر در محضر شاه              نـــــــرفت دیگر اندر راه بیراه

به خود گفتا بس است دربار رفتن             همه توصیف شاهی را بگفتن

دگر گویم مدح خالــــق پاک را                  که باشد زیر حکمش جمله افلاک

تـــمام کائینات اندر ید اوســــت                 بــــه ید او به ید  بیـــحد اوست

اگر خواهد کسی را شاد سازد            و یا خواهد کسی در چاه سازد

برفت و کنج عزلت برگزید او              همه دستور حق را می شنید او

تمام حرف و ذکرش از خداوند                بــــه او پیوند داشت پیوند دلبند

یکی مردی که او بود خاندانی                ارادت دشــــت با مجد سنایی

برادر زاده ســــــلطان بود او                ز دوری حکیم حیران بود او

بدید او را که از دربــــار بریده                 برفتـــــه و به عزلت آرمـــیده

نه در فکر زن و اعیال باشد              زهر چیز مرد  فارغبال باشد

نــــه او اندیشه از روزی دارد                 نه فکر جنگ و و یا پیروزی دارد

ورا نامش بهرام شاه بودی                به تاج و تخت شاه همراه بودی

بیآمد نزد پیر و مــــرشد ما               بگفــــتا خواهری دارم دل آرأ

اگر خواهی بسازم همســـــر تو               که باشد دختری  زیبا و خوشرو

از ین الطاف سپاس بیکران گفت              هر آنچه در دلش بودی عیان گفت

من نه مرد زن و زر جاهم               بخدا گر کنم و گــــر خواهم

ورتو تاجی نهی از احســانم               بـــه سر تو که هیچ نستانم

 

سنایی کرد تصوف پیشه خود               همه عرفان و زهد اندیشه خود

سلوک و زهد بگردیدی شعارش               هـــــــدایت رهنمایی بود کارش

بـــجای مدح کردی بردباری              به مـــــردم گفت راه رستـــگاری

ز دربا و زمدح شاه ببرید               طریق خویش سلوکی ها بگزید

همی کرد انتقاد از مبتذل ها                زآخـــــوند و ملاو بی عمل ها

حقایق را ز عرفان برگزیدی                ره عجز و نیاز را  نیک ستودی

همه آفاق پُر از شهرتش شد               همـــه شیدا و محو سیرتس شد

بشد شعرش طریق خاص و خاصان             همــــــه هــادی برای حق پرستان

از آنرو گفت مولانای بلخی:

تُرک جوشی کرده ام من نیم خام
از حکیم غزنوی بشنو تمام

او بشد هم رهنمایی مردمان              رهنمای سالکـــان  دلباختگان

نام او گردید حکیــــم غزنوی              استاد و رهنمای معـــــنوی

شرق تا غرب شد همی دلبسته اش            هم صفا کیشان  همی وابسته اش

درس عرفان و حقیقت کرده ام                 راه عرفان و خداجویی تمام

زان همه بودی یکی مولای روم               رهنمایی مرد و زن جمله عموم

زان بشد او رهرو و استاد مان               رهــــــنمای سالکان وعاشقان

هم جناب جامی آن شیخ زمان               برگرفت راه سنایی را اعیان

هم شدی سیراب از گفتار او                 سود ها جستی در کــــردار او

گفت جامی شیخ ما و شباب ما               هـــــــــم به باد جملگی آداب ما

او بگفتا و چنین ارشاد کـــــرد             تا هــــــــــویدا راه آن استاد کرد

عطار روح بود و سنایی دو چشم او           ما از پــــی سنایی وعطار آمدیم

چراغ مجد – مجدود سنایی

بود روشن تا عرش الهی


 

                         

 

 

 

---

بالا
 
بازگشت