عارف عرفان
بازی شطرنج روسیه در افغانستان
افغانستان در امتداد چهار دهه بحران مهندسی شده و خونین وارد جدیدترین فصل یخبندان سیاسی میگردد.صیدتیرخوردهٔطلایی که با هزاران زخم خونین در شکارگاه صیادان بین المللی ومنطقوی به سختی نفس میکشد،حال باید،هست وبودش میان این بازیگران تقسیم شده تالاجرم آنها در ازای زرع تخم جنایت خود درین وادی،خرمنی را ازین کشتزارمرگ که نام اش افغانستان است، بردارند.
در درازنای بازیهای پیچیدهٔ چند پهلوی استخباراتی در افغانستان،لاجرم پاکستان قادر شد تاباهزاران روش ابلیسانه سیمای اصلی طالبان را صیقل بخشیده وآنها را به حیث حافظ و سپاهیان منافع بیگانگان مطرح نمودههکذاحمایتبرخی کشورهارادرراستای استقرار امارت اسلامی در افغانستان برانگیزد.طالبان حاضر اند تا در برابر اعطای تاج وتخت،افغانستان را به طور کُل به حراج گذاشته وصلح مردگان را بران چیره سازد.
احتمالا دایرهٔ توافقات پشت پرده بازیگران اصلی در راستای تاراج منابع سرشارطبیعی از جمله ذخایرقیمتی و زیرزمینی افغانستان که رقم آن به تریلیون ها دار سرمیکشد،بسیاروسیع و گسترده خواهد بود،اما به برخی راهبردهای میتوان ملتفت شد که بالگد گذاشتن بالای اراده ملی افغانستان،مقدرات سیاسی کشور را در غیاب مردم افغانستان رقم زده وبا ترفندهای فریبنده ووعده های کاذب،سیاه ترین نیروی افراطی تاریخ را درچهرهٔ نظام بربرمنشانه برسریر قدرت مینشانند. فروپاشی وواگذاری سریع ولسوالیها،وسکوت وبیتفاوتی رژیم در قبال آن نشان داد که ستون پنجم در داخل نظام در پیوند بادسیسه گران ماورای افغانستان همدست بوده و یکجا برای تحقق این سناریو در تلاش اند.
فضای مرگباروبحرانزای کنونی آژیر خطر را به صدا درآورده و مستلزم ،رستاخیزملی،خانه تکانی نظام سیاسی افغانستان ،سرکوب ستون پنجم و همبستگی سراسری ملی بوده تا برای نجات کشورباید راهکارهای اساسی وپرگماتیک را جستجوکرد.در افغانستان پتانسیل بزرگ دفاعی موجود است،باید با خلاقیت آنراجستجوکرد ومتهورانه آنرا برای نجات کشور بکار برد.
یکی از بازیگران مهم سیاسی در بحران افغانستان روسیه است.گمانه های وجود دارد که روسیه و آمریکا با ارجحیت طرح "تقسیم منافع"سناریوی معین سیاسی را در راستای اهداف استراتژیک شان در افغانستان طرح نموده و بدینگونه بازی سیاسی راتحت سایه مذاکرات صلح دنبال می‌نمایند.
اخیرا ًوبگاه معتبر «ونوالرد»به قلم نویسنده وتحلیلگر معروف آمریکایی مقیم مسکو بنام آندریوکوریبکو، سناریوی سیاسی روسیه را تحت عنوان "بازی شطرنج خود توصیف شده روسیه در افغانستان چیست؟" مورد کنکاش قرار داده است.هکذا بنا بر اهمیت سیاسی این مقاله بخش های اساسی و مهم آنرابرگردان نموده ودر خدمت خوانندگان عزیز قرار میدهم]:۱[
بازی "شطرنج "روسیه در افغانستان شامل ترویج راه حل سیاسی در اسرع وقت، با اتکا به "طالبان" برای محافظت از منافع منطقه ای ضد تروریسم کشور و تطبیق منافع قانونی ایالات متحده و هند (به ویژه منافع اقتصادی ومالی) است. تا این دو بازیگر خارج منطقه ای ،پس از خروج ارتش آمریکا ،به منفعت گران مسئولیت پذیر در افغانستان تبدیل شوند.
"شطرنج" روسی
-------------------
ضمیرکابلوف،فرستاده ویژه ریاست جمهوری روسیه در افغانستان،هنگام سخنرانی در یک کنفرانس آنلاین به میزبانی باشگاه معتبر « والدای » رویکرد کشورش در قبال افغانستان را "شطرنج" توصیف کرد. در رویدادی تحت عنوان "افغانستان پس از خروج آمریکا: خلا امنیتی برای همیشه ؟" نکات زیر را گزارش کرد:
روسیه باهردو طرف منازعه بدون اینکه خود را به طرف یی تحمیل نماید، گفتگو مینماید.
- طالبان هیچ علاقه ای به تهدید جمهوری های آسیای میانه ندارند.
- گروه های تروریستی کوچک و متوسط ممکن است تحت لوای داعش متحد شوند، اماطالبان دشمن قسم خورده آنها است ، به احتمال زیاد با آنها میجنگند و بنا براین یک عامل مثبت برای امنیت روسیه خواهد بود.
مزید برآن،تاس گزارش داد:
-اگرپیشرفت واقعی در مذاکرات داخل افغانستان حاصل نشود، مکن است طالبان برافغانستان مسلط گردند.
- این سناریومیتواند باعث فروپاشی افغانستان در امتداد خطوط قومی و سیاسی شود و باعث ایجاد تروریسم بیشترگردد
- در اختیارداشتن مدارکی از روسیه برای اثبات هم اهنگی ایالات متحده با تروریستهای داعش در داخل افغانستان.
-هند میتواند با توسعه تروئیکا به آن بپیوندد، اما تنها در صورت برقراری روابط با طالبان .
با قرار دادن همه این نکات ،بازی "شطرنج" روسیه در افغانستان بسیار واضح ترمی شود. این به دلایل سیاست عملگرایانه ایست که روسیه تحت نام صلح باهردو طرف جنگ در یک سطح بطوربرابربرخورد میکند. روسیه ازجانب طالبان احساس خطر نمیکند اما در واقع ممکن است آنها را ضامن منافع ضد تروریستی خود در افغانستان بداند. باید در اسرع وقت به یک راه حل سیاسی رسید و مسکو معتقد است که دهلی نو میتواند در این زمینه نقش مهمی ایفا کند (شاید با آهستگی باتکا ندادن کابل در آن مسیر) اما ابتدا باید با طالبان ارتباط برقرارکند. سرانجام، پس از پایان جنگ.
جهان باید از افغانستان به لحاظ اقتصادی و مالی حمایت کند.
نکتهٔ آخر توسط آقای کابلوف شرح داده نشد. جدا از اظهارات وی در مورد چگونگی تعهدات ایالات متحده و متحدانش در قبال کشور [افغانستان-م]که مسئول تخریب آن هستند.
بااین وجود،حوادث اخیرمیتواند ابعادی ناگفتهٔ از بازی "شطرنج"روسیه را روشن کند. تایید مشتاقانه وزیرامور خارجه سرگئی لاوروف از اتصال آسیای میانه و جنوب آسیا در طی یک کنفرانس موضعی درهفته گذشته در تاشکند، به شدت حاکی از حمایت از دهلیزگاه خط آهن بنام« PAKAFUZ» است که بطور سه جانبه میان پاکستان،افغانستان وازبکستان امتداد یافته که عملاً به عنوان پروژه برجسته ای برای تحقق این امر خدمت میکند.
"چهارگانه جدید"
-------------------
این به نوبه خود به عنوان وسیله اصلی گسترش مشارکت اوراسیای بزرگترروسیه باپاکستان و از آن به بعد آسیای جنوبی که سرانجام از آنجا میتواند به منطقه اقیانوس هند جایکه قرن ها آرزوی روس ها بود،امتدادیابد. از جهت معکوس،چارچوب چهارجانبه ٔتازه تاسیس بین ایالات متحده ، پاکستان،افغانستان و ازبکستان به ایالات متحده امکان میدهد تا به منظور گسترش نفوذ اقتصادی خود در آسیای میانه و در کشورجنگ زده که نظامیان اش از آنجا خارج شده است ، بهره برداری کند واین میتواند به انجام مسئولیتهای اقتصادی و مالی آن در قبال افغانستان کمک کند.
انعطاف پذیری هند
-----------------------
با توجه به هند،این تنها بازیگر مهم است که جدا از برخی از جناح های دردسرسازدر بوروکراسی های دائمی نظامی ، اطلاعاتی و دیپلماتیک ایالات متحده ("دولت پنهان") قادر به تغییر اوضاع افغانستان است. اگرچه احتمال موفقیت آن کم است، اما این بدان معنا نیست که اگر به اندازه کافی نا امید شود، هنوزنمیتواند تلاش کند. برای جلوگیری از این سناریو،
روسیه آرزو دارد هند را در تروئیکا شامل سازد تا بااطمینان بیشتری ازمنافع اقتصادی خود درافغانستان بدون اینکه به عملیات مخفی پایدار باهدف دامن زدن به آتش جنگ نیابتی علیه طالبان روی آورد، دفاع کند.
میانجیگری مسکو
-------------------
به همین دلیل است که آقای کابلوف در آخرین کنفرانس مجازی باشگاه والدای چنین پیشنهادی را ارائه داده است. روسیه میخواهد هند در اسرع وقت با طالبان گفتگوکند و اگردهلی نودرخواست این کار را بکند احتمالاً این تعامل را تسهیل میبخشد. زیرااخیراً روابط عالی سیاسی بااین گروه برقرار کرده است با وجود اینکه هنوز آنها را رسماً تروریست معرفی میکند. هدف از انجام این کارجلوگیری از ناامید شدن هند برای محافظت از منافع اقتصادی خود است که به طور جدی به فکر ادامه جنگ نیابتی ضد طالبان است.
این بدترین سناریو میتواند به طرز غیر منتظره ای کلیداصلی برنامه های استراتژیک روسیه برای افغانستان باشد.
اما از یکی از طرح های واضح که اقای کابلوف از بیان آن طفره رفت، عبارت از طرح پایگاههای "مشترک" ضد تروریست یروسیه و آمریکااست .گزارش روزنامه معتبر تجاری کومرسانت روسیه حاکیست که رئیس جمهور پوتین به همتای آمریکایی خود پیشنهاد استفاده مشترک از پایگاه های آسیای میانه کشورش را برای به دست آوردن ضد اطلاعات تروریستی در مورد افغانستان نموده است.اما سخنگوی ریاست جمهوری دیمیتری پسکوف از تایید این خبرخودداری کرد.
همسازکردن منافع مشترک آمریکا
-----------------------------------------
بااین فرض که احتمالاً بر اساس واکنش عمومی،اظهارات آقای پسکوف درست باشد ، این بدان معناست که روسیه مایل است از نظر عملی منافع مشترک آمریکا را در منطقه تأمین کند. اگرچه معامله پایگاه مشترک گزارش شده شامل اطلاعات ضدتروریستی مشتمل برفعالیت هواپیماهای بدون سرنشین در مورد افغانستان است ، اما این روحیه همکاری همچنین به منافع اقتصادی و مالی آنها مربوط به بازسازی افغانستان پس از جنگ است که از طریق پتانسیل اتصال خط اهن میان ازبکستان ،افغانستان وپاکستان تامین میگردد.ازآنجا که پاکستان وازبکستان مجریان این پروژه هستند،این مشاهدات نشان میدهد که این شکایا ستراتژیک جدید از اهمیت یکسانی برای منافع روسیه و ایالات متحده برخوردارند.
ادغام هند در روند صلح
-----------------------------
هند احتمالاً تاکنون این را نیزفهمیده است ،که احتمالاً باپدیداری ترس نوظهورازبی ربط بودن آن در شکل گیری وقایع در محور کشور افغانستان که به طور استراتژیک در وسط فضای آسیای میانه و آسیای جنوبی قرار دارد، کمک میکند. دهلی نو باپشت به دیوار،میتواند به تنهایی در جنگ نیابتی ضد طالبان بطور دو برابر عمل نماید .علی رغم اینکه احتمال موفقیت آن بسیارکم است و احتمال بیشتری دارد که شرکای آمریکا و روسیه را علیه خود تحریک کند ویاسرانجام میتواند طبق برنامه آقای کابلوف (و شاید با میانجیگری مسکو) برای بازگرداندن روابط اش با طالبان نایل گردد.
با احترام
عارف عرفان
لندن،جولای۲۰۲۱
منابع:
One World, What's Russia's Self-Described Chess Game in Afghanistan, July 22,2021
------------------------------------------------------------------------------
بالا
بازگشت