عارف عرفان
خروج آمریکا وتداوم سایهٔ استعمار برافغانستان
آمریکابیست سال قبل وبه سلسله دودهه جنگ مخفی ومداخلات سیاسی ونظامی،تشکیل تحریک طالبان وبه دنبال معمای فروپاشی آسمان خراش‌های نیویارک،افغانستان راتحت بهانه "جنگ باتروریسم"به اشغال دراورد.
آگاهان سیاسی عمده ترین انگیزه لشکرکشی آمریکا در افغانستان رانه در جنگ باتروریسم،بل مربوط به موقعیت ژئوپولتیک،ژئواستراتیژیک وژئواکونومیک افغانستان میدانند.
طی دو دههٔ حضور ارتش آمریکا،ناتو وایساف،وبا هزینهٔ دو تریلیون دالر،بطرز شگفت انگیزسایهٔ تروریسم در سیمای جنگ نیابتی در کسوت القاعده، طالب وداعش در افغانستان گسترش یافت ودر بیش ازشصت درصد قلمرو افغانستان چیره گردید.
یعنی طی این دوران ،در پهنای وسیع ،دانه های تروریسم در سرزمین افغانستان بطرزگسترده زرع گردید،در تحت حمایت چشمگیر آمریکا وپاکستان جوانه زدوامروز در پناه درامه های صلح از سکوی اقتدار سیاسی سرمیکشد.
بطرز نمونه در یک رویکرد دراماتیک، روزنامه آمریکایی واشنگتن پست نوشت: اسناد طبقه بندی شده و منتشر شده دستگاه نظامی آمریکا فاش کرده است، رهبرکنونی داعش زندانی قبلی و جاسوس نیروهای آمریکایی است.
طی دوران اشفال،تولیدات خشخاش از ۱۸۵ تن سالانه،نزدیک به ۹هزار تن افزایش یافت وبیش از۱.۵ تریلیون دالر واردچرخ تجارت جهانی هیروئن ویا "طلای سفید" گردید .منابع معدنی کشور بویژه اورانیم ولتیم تحت قلمرو دولت های فاسد و نیابتی آمریکا تاراج شدوموازی به آن ده ها هزار شهروند غیر نظامی و ده ها هزارنیرو های نظامی قربانی اهداف راهبردی وغارتگرانه آمریکا گردیدند.طی این دوران،بطرز مهندسی شده توسط زمامداران دولت های پوشالی،بطرز بیسابقه آتش نزاع های قومی در کشور به اوج رسانیده شد.
آمریکا در یک سناریوی مبهم ودر تبانی با پاکستان،در مذاکرات نمایشی بانیروهای نیابتی یعنی طالبان پس از انعقادمعاهده صلح با آنهادر فبروری ۲۰۲۰متعهد به خروج نظامیان اش مطابق به اول ماه ۲۰۲۱ می از افغانستان گردید.
در دامنهٔ طرح خروج احتمالی ورسمی، یکی از پرسش های مهم نتیجه جنگ وسوال پیروزی وشکست آمریکا در نبرد بیست ساله مطرح بحث است.آیا آمریکا درین جنگ پیروز شد ویا شکست خورد؟
نخست باید پنداشت که خروج احتمالی آمریکا به معنایی زدایش سایهٔ استعماری وپایان اهداف سیاسی وغارتگرانه آمریکا درافغانستان نیست.آمریکا حتی پس از خروج در یک سیمای تازه وسازه های استخباراتی ونیروهای نیابتی چه درقالب ساختمان دولت های پوشالی وچه بیرون از ان در رخداد های افغانستان نقش خواهد داشت.دوم، هرگاه به طرز ژرف اندیشانه به اهداف راهبردی امریکادر افغانستان نگاه شود،بخشی اعظم برنامه های آمریکا در افغانستان تحقق یافت.آمریکا ضمن دست یابی به اهداف اقتصادی اش پروژه طالبانی وتروریستی ومدارس تربیتی بنیادگرایی خود را در افغانستان دوباره پالایش داد ودر پهلوی آن،افغانستان را به مرکزتروریسم منطقه در آورد واساسات نامرئ را هم در وجود دولت نیابتی وهم گروه های تروریستی وطالبان تامین کرد تا وظایف ناتمام امریکا رادر یک خط راهبردی به انجام برساند.
در ماموریت امریکا،پروسه دولت سازی ،ملت سازی،انکشاف ،استقرار دموکراسی ،نظام مردم سالاری وتامین صلح برنامه ریزی نشده بود تادر تحقق آن آمریکا شکست سیاسی ونظامی را متحمل شده باشد.
از قراین معلوم است که درآستانه خروج احتمالی ارتش امریکا،وجود چالش های نهایت پیچیده وچند لایهٔ منطقوی وکاربرد هنر بالای مانور استخبارات پاکستان به مثابه کلیدی ترین عنصر بحران افغانستان، سناریوی مذاکرات صلح با طالبان احتمالآدرهم شکسته شده است وحتی در تداوم این برنامه،رویکرد های جایگزین شکل گیری قدرت پیاده خواهد شد.در آستانه خروج احتمالی آمریکا،میراث انکشور عبارت است ازیک جامعه فقیروزخم آلود،دولت فاسد و شکننده،لشکریان سرگردان وبیکار وگسترهٔ عظیم خشونت وبی امنیتی ووحشت بزرگ در افغانستان.
در بساط دولت و جامعه هزاران بمب های ساعتی اساس گذاشته شده است وریموت آن برای یک انفجار بزرگ روی دست آمریکا وپاکستان قرار دارد.
در همین راستا پایگاه نشراتی آسیا تایمز در مقاله تحت عنوان"هشدارهای بزرگ برای خروج آمریکا از افغانستان"چگونگی رویکرد تداوم حضور آمریکا در افغانستان را مورد تحلیل قرار داده خاطر نشان می سازد:[1]"
به نظر می رسد فرماندهان پنتاگون و آژانس اطلاعات مرکزی آمریکا،سیا میخواهندتصمیم بایدن برای عقب نشینی تا ماه سپتامبر را پیچیده سازند.
ایالات متحده و ناتو در حال حاضرکه بایدکار آمادگی عقب نشینی نیروهای خود را از افغانستان آغاز نمایند،امابرعکس چشم آنها به افق که بعد از پایان رسمی"جنگ ابدی" رخ میدهد،معطوف گردیده است.
استراتژی خروج آمریكا در افغانستان ظاهرأطور خودسرانه و
تصادفی وبه نوع یك قرعه كشی برمیتابد،البته مواردی که در جنگ عراق در سال ۲۰۱۱ اتفاق افتید اما بی نتیجه تمام شد.
با این حال، شواهدی در دست است که اظهارات جو بایدن رئیس جمهور ایالات متحده در۱۴ اپریل در مورد خروج کل نیروهای نظامی تا۱۱ سپتامبر ممکن است آخرین حرف در مورد این موضوع نباشد. به نظر می رسد فرماندهان پنتاگون و آژانس اطلاعات مرکزی این تصمیم را" پیچیده "بسازند.
روز بعد از صحبت های بایدن، نیویورک تایمز گزارش داد که "پنتاگون ،آژانس های جاسوسی آمریکا و متحدان غربی در حال پالایش برنامه های خود برای استقرار یک نیروی کمتر قابل مشاهده اما قدرتمند در منطقه هستند تا مانع تبدیل شدن مجدد این کشور [افغانستان] به یک پایگاه تروریستی شود. پنتاگون در حال گفتگو با متحدان است که نیروهای خود را دوباره در کجا مستقر کنن.... "
در این گزارش آمده است که اگرچه نیروهای ناتو به طور رسمی عقب نشینی می کنند،اماترکیه عضو این پیمان، نیروهای خود را باقی می گذارد که می توانند به سیا در جمع آوری اطلاعات کمک کنند." علاوه بر این، برخی از پیمانکاران (مزدوران) پنتاگون که شامل ۶۰۰۰پرسنل آمریکایی هستند نیز می توانند دوباره اعزام شوند.
پنتاگون حتی ممکن است پس از مهلت عزیمت ۱۱سپتامبر ، این نیروهای مخفی را به افغانستان اعزام نماید."
بر بنیاد این نبشته،همان روزی که گزارش تایمز ظاهر شد ، وزیر امور خارجه آنتونی بلینکن ، که از کابل صحبت می کرد ، پس از گفتگو با مقامات دولت افغانستان،برای رسانه ها تأیید کرد که "حتی وقتی نیروهای ما به خانه بیایند، مشارکت ما با افغانستان ادامه خواهد یافت. مشارکت امنیتی ما پایدار خواهد بود. [در واشنگتن] پشتیبانی هردو حزب بطور شدیدی از این تعهد به نیروهای امنیتی افغانستان وجود دارد. "
برقول نوبسنده بلینکن از مقیاس هرگونه حضور آینده سیا در افغانستان طفره رفت،اما مسکو معما را حل کرد.سخنگوی وزارت امور خارجه روسیه،ماریا زاخاروا ادعا کرد که "گزارش های مداوم وجود دارد که ایالات متحده خود از گروه های تروریستی،از جمله داعش، در افغانستان حمایت می کند،و واشنگتن قصد دارد پس از خروج از افغانستان حضور اطلاعاتی خود را تقویت کند.
زاخارووا گفت: "این شرایط باعث نگرانی جدی نه تنها در روسیه بلکه در سایر کشورهای منطقه نیز می شود. ما،مشتاقانه منتظر دریافت توضیحاتی از طرف آمریکا هستیم.
پیش از این،در ماه جنوری، مقامات سازمان همکاری شانگهای نیز به دلیل ابراز نگرانی از "افزایش" تعداد جنگجویان داعش از سوریه و عراق به افغانستان ابراز نگرانی کردند.
کافی است بگویم، حتی در شرایطی که ایالات متحده و سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) به طور رسمی برای عقب نشینی نیروها از افغانستان آماده می شوند،پنتاگون و سیا عملیات آینده خود را در این کشور به سنجش می‌گیرند ، به ظاهر برای کمک به نیروهای امنیتی افغانستان اما در واقع ، در پیگیری منافع بزرگتر منطقه ای واشنگتن ،که عمدتا محدود به روسیه و چین است،نگاه میکنند"
درین نبشته گفته میشود:"ساختار دولت افغانستان در حال نابودی است و نیروهای ویژه ایالات متحده و عوامل سیا از آزادی کامل عملیاتی برای انجام آنچه می خواهند برخوردارند.
جالب است که،پس از بازگشت از افغانستان،بلینکن "کمک غیرنظامی اضافی" به ارزش ۳۰۰میلیون دلار به رژیم کابل "به عنوان بخشی از تعهد آمریکا برای سرمایه گذاری و حمایت از مردم افغانستان" اعلام کرد.
این خنده دار است،زیرا چنین چیزی در یک مقطع، زمانی رخ می دهد،همانطور که اخیراً واشنگتن پست از کابل گزارش داد ، "تلاش برای صلح در افغانستان باعث شکستن رهبری سیاسی کابل و تضعیف دولت مورد حمایت ایالات متحده میگردد"
آیابلینکن با ناامیدی به وضعیت کابل گرفتار نیست؟
به نظر می رسد که در واقع این هدیه واشنگتن به دلالان قدرت در نهاد امنیتی افغانستان است.
در بخشی دیگری دیدگاه نویسنده در مورد تداوم بازیهای آمریکا در افغانستان چنین بازتاب یافته است:" اهداف نهای« سی آی ای »اینست تا از افغانستان به حیث تخته خیز استفاده نموده و برای ایجاد بی ثباتی در روسیه ایران و چین بپردازد.
از طرف دیگر، به تعویق انداختن کنفرانس سطح بالا در استانبول ازتاریخ ۲۴ اپریل به تاریخ ۴ ماه می به معنای منحرف شدن روند صلح است و مهلت پیمان دوحه در اول ماه مه زدوده شده است"
در جای دیگری این نگارش تلاشهای کاخ سفید برای ادامه حضور امریکا در افغانستان بازتاب روشن یافته اذعان مگردد:"روز سه شنبه در جلسه استماع در کمیته خدمات نظامی مجلس در واشنگتن ، فرمانده فرماندهی مرکزی ایالات متحده ، جنرال کنت مک کنزی جونیور،گفت که برای انجام عملیات آینده در افغانستان ، ایالات متحده "ابتدا به پشتیبانی اطلاعاتی سنگین"نیاز دارد و دیپلمات ها اکنون "برای یافتن مکان های جدید در منطقه"برای پایه گذاری تجهیزات اطلاعاتی کار می کنند."
بر قول نویسنده در شرایط کنونی،ادامه بی ثباتی در افغانستان و از بین بردن روند صلح فقط می تواند به نفع واشنگتن باشد تا ساعت را تنظیم کند و پیاده ها و نیرو های نیابتی خود را روی صفحه شطرنج تنظیم کند تا یک بازی تازه آغاز شود.
چشم انداز یک دولت موقت فراگیر در کابل اخیراً کاهش یافته است.
در یک چشم انداز دیگر پایگاه معتبر نشراتی گلوبال ریسرچ تبعات خروج ارتش آمریکا از افغانستان را مورد تحلیل قرار داده می نویسد[2]:"جنرال بیپین راوات ، رئیس ستاد ارتش هند، گفت که "فضا برای سایر اخلالگران" که "به دنبال فرصت بهره برداری از خلا هستند ،در حال ایجاد است.افغانستان کشوری است که از نظر منابع سرشار است. "
بر قول نویسنده ،علی رغم اعتمادی که بسیاری از دولت افغانستان نشان می دهند ، واقعیت این است که عقب نشینی آمریکا و ناتو منجر به تشدید سریع حملات طالبان می شود.
به پندار نویسنده ،کشور های چین،هند، پاکستان،روسیه و ایران همه پس از خروج ارتش آمریکا بخاطر بهره برداری از منابع سرشار سه تریلیون دالری افغانستان در جستجوی اعمال نفوذ درافغانستان خواهند شد که چنین رویکرد بطرز اجتناب ناپذیر منجر به جنگ نیابتی خواهد شد.
به باور نویسنده ،به احتمال زیاد هند وایران به شدت ازحفظ دولت افغانستان حمایت خواهند کرد تا از ایجاد یک امارت اسلامی تندروسنی مذهب جلوگیری کنند زیرا این امر می تواند تهدیدی بزرگ امنیتی باشد. به نوبه خود،پاکستان برای تضعیف نفوذ هند در افغانستان، احتمالاً به حمایت قاطع خود از طالبان ادامه خواهد داد.
نویسنده در خصوص نقش پاکستان چنین مینگارد:همانطور که رئیس کمیته خدمات مسلح سنا،سناتور جک رید ، روز پنجشنبه در صحن سنا گفت "عامل مهم در موفقیت طالبان" ناتوانی ایالات متحده در "از بین بردن پناهگاه طالبان در پاکستان است."
پاکستان امید وار است تا بااستفاده از طالبان هرگونه نفوذ اقتصادی و دیپلماتیک هند در افغانستان را از بین ببرد. بدین ترتیب ،افغانستان بدون شک به صحنه یی برای رقابت تبدیل خواهد شد"
به باور نویسنده ،روسیه و چین همچنین تلاش خواهند کرد تا نفوذ خود را بر افغانستان تامین نمایند، اما به احتمال زیاد با هر دولتی که بعد از خروج ایالات متحده در افغانستان ظهور کند،معامله نمایند. اما آنها قطعاً نخواهند گذاشت که این کشور به میدان نبرد نیابتی بین هند وپاکستان (و شاید ایران نیز) تبدیل شود. سون چی، متخصص روابط بین الملل در آکادمی علوم اجتماعی شانگهای،معتقد است که پکن نیروهایی را در افغانستان مستقر نخواهد کرد،بلکه ممکن است در عوض با دیگرکشورهای منطقه همکاری کند تا ثبات سیاسی را تقویت کند و خطر امنیتی برای چین را کاهش دهد"
نویسنده نتایج بیست سال اشغال افغانستان رابه بحث کشیده مینگارد:"معلوم میشود که ۲۰ سال طول کشید تا سرانجام آمریکا بدون هیچ دست آوردی از افغانستان خارج شود، بانابودی وویرانی کامل کشور و ایجاد "خلا "افغانستان را ترک کند که بدون شک نه تنها منجر به جنگ داخلی با طالبان، سایر سازمان های تروریستی و ارتش ملی می شود،بلکه یک نبرد نیابتی بین کشورهای مهم منطقه نیز آغاز میگردد؛
با احترام بی پایان
عارف عرفان
لندن،اپریل ۲۰۲۱
منابع :
[1] Asia times, Big caveats to US exit from Afghanistan ,23rd April 2021
[2] Global research, US Withdrawal from Afghanistan May Lead to a Civil War and Proxy Struggle,16th April 2021
بالا
بازگشت