دکتور محمد شعیب مجددی
مناسک حج از دیدگاه مدنی ، معاشرتی ، اجتماعی و ادبی
آیا امکان دارد اهداف و نتیجه مناسک حج را هر روز در زندگی خود عملی و تجربه نماییم ؟
طلوع این بحث را با شعر مولانا جلال الدین محمد بلخی رومی نورباران میسازیم .
ای قوم به حج رفته کجایید کجایید
معشوق همین جاست بیایید بیایید
معشوق تو همسایه و دیوار به دیوار
در بادیه سرگشته شما در چه هوایید
گر صورت بی‌صورت معشوق ببینید
هم خواجه و هم خانه و هم کعبه شمایید
ده بار از آن راه بدان خانه برفتید
یک بار از این خانه بر این بام برآیید
همه میدانند که برای حفظ صحت مسلمانان از مرض کرونا کوید 19 امسال 1441 هجری قمری مطابق 1399 هجری شمسی و2020 میلادی حج برای همه مسلمانان منع شده است . تنها تعداد معدودی با ترتیبات خاص صحی حج خواهند کرد . حالا که مسلمانان حج رفته نمیتوانند آیا امکان دارد هدف ونتیجه که از مناسک حج گرفته میشود در زندگی خود کسب و تجربه نمایید ؟
بلی من هم عقیده دارم که برای هرمسلمان بالغ و عاقل که شرایط اقتصادی و امنیتی برایش میسر باشد ؛ فرض است که در طول عمر یک مرتبه به حج بیت الله شریف برود . اما آن مسلمانی که این شرایط برایش میسر نیست و یا مثل امسال که حج برای عموم مسلمانان منع شده است یا آنهای که به حج میروند و تنها نام «حاجی» و «الحاج» را باخود می آورند و حج آنها بیشتر جنبه نمایشی ، کسب مقام ، عزت وشهرت میباشد و از مناسک حج هیچ نیاموختند و در زندگی روزانه مطابق اهداف پسندیده مناسک حج عمل نمیکنند به باور سعدی شیرازی ...
چون بود اصل گوهری قابل
تربیت را در او اثر باشد
هیچ صیقل نکو نداند کرد
آهنی را که بدگهر باشد
خر عیسی گرش به مکه برند
چون بیاید هنوز خر باشد
پس چه باید کرد؟
مناسک حج مکتب و مدرسه آموزنده و شرایط گوارا برای کسب حالات و کیفیاتی میباشد که اگر صادقانه ، مخلصانه و باورمندانه ادا گردد شیرازه انسانیت ، آدمیت و اشرف المخلوقانی در وجود آدم به اوج آن رسیده وامید قرب و رضای الهی را میسر میگرداند . امسال که سعادت رفتن به بیت الله شریف منع و برای اکثر مسلمانان در طول عمر نسبت معاذیر اقتصادی و امنیتی شرایط آن میسر نیست آیا امکان دارد که در هرجایی که زندگی میکنید از آن مکتب و مدرسه حج آموخته حالات و کیفیات آنرا و مقام رفیع انسانیت با قرب و رضای خداوند مهربان را کسب نمایید ؟
بیایید مناسک حج از نیت ، احرام ، طواف کعبه ، سعی صفا ومروه ، عرفات و کیفیات قربانی و جمرات تحلیل علمی و منطقی نموده و دریابیم که این سعادت برای ما میسر خواهد شدیا خیر...
1- : نیت حج : یک شخص مؤمن عاقل و بالغ از ته دل قاطعانه تصمیم جدی میگیرد که برای ادای فریضه حج به آن دیار مقدس سفرنماید و مناسک حج را صادقانه ، باورمندانه و مخلصانه انجام دهد وهدف هدایت الله مهربان ،اوج انسانیت ،رضا و قرب خداوند را کسب نماید . پس بیایید نیت کنید و تلاش نمایید تا آن اهدف و نتایج نیک وپسندیده حج را بدست بیاورید.
2- احرام: لباس سفید بی دوخت و دوز از دوپارچه برای مردان و لباسی با کیفت مناسب ارزش والای زن برای خواهران میباشد. احرام سفید که به رنگ صلح یا بی رنگی مسمی گردیده است یک رنگ بودن را می آموزاند که از دو رنگی و یا چند رنگی ظاهری و باطنی خود را پاک بسازید . این کیفیت و خصوصیت بی رنگی را میتوانیم در هر لحظه زندگی خود با سعی و تلاش صادقانه از هدایات الهی کسب نماییم . رازق فانی چه زیبا سروده است .
همه جا
دکان رنگ است همه رنگ می فروشد
دل من به شیشه سوزد همه سنگ می فروشد
به دکان بخت مردم
که نشسته است یارب
گل خنده می ستاند، غم جنگ می فروشد
دل کس به کس نسوزد
به محیط ما به حدی
که غزال چوچه اش را به پلنگ می فروشد
ز تنور طبع فانی تو مجو سرود آرام
مطلب گل از دکانی که تفنگ میفروشد
همچنان در احرام دوخت و دوز نیست . درس مهمی است که از همه وابستگی های مادی وگرفتاری های که مثل وزن بزرگی در شانه های ما شرایط پیش رفتن را بطی میسازد؛ خود را فارغ بسازید . بلی میتوانید وابستگی دوخت و دوزهای که ما راغرق لجنزار فساد ، تعصب ، نفرت ، منافقت ، عشق به خانه ، موتر ، حساب بانک ، رتبه و مقام میسازد؛ دوری و جدائی اختیار کنید . مولانا بلخی تمثیل زیبای از این مطلب دارد میگوید: مادیات مثل کشتی است که روی آب بحر روان میباشد و شما در آن زندگی و لذت میبرید . عشق به مادیات مثل سوراخی در کشتی است که آب بحر به داخل کشتی آمده شما را غرق میسازد و هلاک میگرداند. بلی میتوانید در هر وقت و هر زمان یک رنگ باشید و دوخت و دوز وابستگی ها را از خود دور بسازید مثل احرام حج بی رنگ و بدون دوخت و دوز...
میقات : میقات چند منطقه است که درحج پیش از آن و یا در آن منطقه طهارت گرفته احرام پوشیده میشود. میقات مرز و سرحد است . همچنان که در سفراز یک کشور به کشور دیگر نقل دادن بعضی اشیا مثل اسلحه ویا مواد مخدرممنوع است . درحج ازمیقات به بعد پندار ، اعمال و گفتار شیطانی دروع ،غیبت ،نمامی،تهمت ، زنا ،لواط،قمار،فساد اداری اجتماعی خانواده گی ،شراب نوشی،رشوت،تجاوز ،غصب مال،تعصب ، بیرحمی ، ظلم و ده ها عمل زشت و پلید دیگرممنوع و یک انسان مؤمن نیک وپاک اجازه ورود را دارد.بلی ما میتوانیم این مرز و سرحد را در زندگی خود بنا نموده و همه اعمال ، پندار و گفتار نیک و پسندیده مطابق هدایت الهی را اساس قرار دهیم و با سعادت زندگی نموده از کیفیات و خصوصیات میقات حج بهره ببریم .
3- حجرالاسود: شروع طواف با اشاره ، تماس و حتی بوسه زدن به حجرالاسود آغاز میشود. این همان بیعت ، میثاق و تعهد بنده گی و تسلیم بودن و عملی نمودن هدایت الهی میباشد بلی میتوانیم در هر لحظه زندگی با خدای خود تعهد و بیعت بندگی کنید خداوند از شاهرگ برای ما نزدیکتر است . هر چه حتی در ذهن ما بگردد؛ میداند. پس بیایید خود را به الله مهربان نزدیک سازید . الله مهربان متقیان ، توبه کنندگان و پاکیزه گان را دوست میدارد.
4- طواف کعبه: از حجرالاسود شروع میگردد وهفت مرتبه به دور کعبه شریفه با دعاها میچرخید . کعبه سنبل است خداوند در هرجا و هر مقام وجود دارد . کعبه مرکز اتحاد ، اتفاق ، یکدیگر پذیری ، اختلاف نظر رحمت ، همراهی ، همدلی میباشد . زن و مرد ،خان وگدا ، سیاه وسفید ، شاه و رعیت همه مسلمانان در لباس سفید احرام برابر میباشند . طواف کعبه تعصبات قومی ، زبانی ، منطقوی ، نژادی و مذهبی را محو ونابود میگرداند . در طواف روبروی خود را دیده و متین وبا هدف به پیش میروید به چپ و راست حتی به کعبه نکاه کردن و توقف نمودن مجازنیست . این درس بزرگیست که هرکدام در هر روز زندگی میتوانیم بدون هر نوع تعصب ، متفق مثل یک موج سفیدپوشان با هدف به پیش برویم .
5- سعی صفا و مروه: یکی از مناسک حج و عمره سعی صفا و مروه میباشد. عمل یک زن نیکو صفت بی بی هاجرکه به هدف پیدا نمودن آب وغذا برای طفل شیرخواره اش اسماعیل در دشت های سوزان عربستان هل هله زنان فاصله تپه صفا به تپه مروه راهفت مرتبه پیمود. الله مهربان حالت گرسنگی و تشنگی این مادر و طفل معصومش حضرت اسماعیل را میدانست و چشمه آب زمزم را در دشت سوزان برای شان لطف ومرحمت نمود آب چشمه زمزم جریان پیدا کرد وبرای جرهمی ها رسید و آنها برای بی بی هاجرکمک مادی نمودند تا از آب زمزم استفاده کنند. این درس بزرگی برای همه مردم جهان میباشد . بلی زن میتواند کار کند سعی و کوشش نماید تا وضع اقتصادی ، اجتماعی و خانواده گی خود را قوی و به پای خود مستحکم ایستاد باشد . بلی نباید حق تحصیل و کار از زن گرفته شود. الله مهربان به عمل یک زن عزت ،ارزش و مقام عالی نایل شده است که یکی از مناسک حج و عمره در اسلام و درس بزرگی برای ما میباشد تا به زن ارزش ، احترام ، عزت و مقام عالی قایل باشیم و از هرنوع بی اعتنائی ، ظلم ، ستم ،تجاوز و بی عدالتی در مقابل زن جداً دوری نماییم . مرد لباس زن و زن لباس مرد میباشد .مساویانه ، عادلانه بدون تفاوت ... مرد و زن لباس یکدیگر یعنی محافظ از ضربات بیرونی ، گرم کنده وجود یکدیگر ، نگهداری از اشعه سوزان ، زیبائی و نگهدارنده شرم و حیا یکدیگر میباشند. بلی این خصوصیات و حالات نیک را میتوانیم در زندگی خود هر روزعملی سازیم و لذت سعی صفا و مروه را در دل و جان حس نماییم .
6- عرفات : عرفات جای توقف کردن حجاج در روز نهم ذی الحجة به فاصله ٔ دوازده میلی مکه میباشد. شیرازه حج بیت الله شریف با عرفات روحانی میگردد . حاجیان درعرفات توقف و لبیک وادعیه میخوانند. عرفات مقامی است که حاجی با الله مهربان راز و نیاز مینماید از خدای خود میخواهد و طلب میکند . جای شناخت و معرفت است خدا شناسی خودشناسی به اوج قدرت خود جلوه میکند . حاجی به نزدیکترین مقام با خدای خود میباشد . بلی ماهم میتوانیم خود را به آن مقام رفیع و اهلیت در هر نقطه جهان برسانیم که با خدای خود راز و نیاز کنیم و به آن پاکی باشیم که از خدای خود طلب مغفرت و دعای خیر نماییم . یک مطلب مهم ، ما همیشه دعا میکنیم که خدایا برای ما این و آن را بدهید . بیایید در دعا های خود این را علاوه کنیم . خدایا از ما بگیر...دروغ گفتن ، فساد ، تجاوز، ظلم ، ستم ،نفرت ،حق دیگران را خوردن ووو.
عرفات مقامی است که حضرت محمد صلی الله علیه وسلم خطبه وداع را برای بیش از صد هزار انسان ایراد فرمودند . آن خطبه جامع یک مکتب و مدرسه آموزنده وانسان ساز برای مسلمانان میباشد. یک پیام خطبه وداع اینست . «ای حاضرین این پیام را به غائبین برسانید» پس وظیفه هرمسلمان میباشد که پیام الهی را به دیگران برسانید .
از قربانی و جمرات چه می آموزیم ؟ درعید قربان بر هر مسلمان که توان اقتصادی و شرایط آنرا دارد هدایت است که یک گوسفند ویا با شریک شدن تا هفت نفر در یک حیوان بزرگتر مثل گاو قربانی نماید .
قربانی را از کتاب «داستان آب زمزم » که سالها پیش نوشتم خدمت تقدیم میدارم... به حضرت ابراهیم (ع) وحی آمد که فرزند خود را قربانی نمایند به هاجر(همسرحضرت ابراهیم و مادر حضرت اسماعیل) گفتند سر حضرت اسماعیل را شانه و معطر نموده لباس نو بپوشانند .حضرت ابراهیم با ایمان قوی به امر خداوند به فرزند خود اسماعیل گفتند : ای فرزند من خواب دیدم ترا قربانی کنم چه نظر داری .(آیات 102 تا 109 سوره الصافات) حضرت اسماعیل گفتند : ای پدر من هر چه امر شده است عمل کنید اگر خدا بخواهد مرا از جمله صابرین خواهید یافت زودتر امرحق را اجرا کنید که تأخیر در آن سبب عصیان نگردد این عبارات از دهان خشکیده حضرت اسماعیل روی قلب پر تپش پدر می نشست و به دامنه کوه منی رسیدند. حضرت ابراهیم سر فرزند را روی ریگزار گذاشتند و کارد را بر گلوی نازک حضرت اسماعیل کشیدند . حضرت اسماعیل آهسته میگفتند : پدر در کار خود سرعت کن تیع خود را تیز نمای که زودتر ببرد . هنوز کارد گردن نازک حضرت اسماعیل را نبریده بودکه نعره ملکوتی الله اکبر الله اکبر پرده گوش حضرت ابراهیم را نوازش داد.صدای صمیمانه طنین انگیز میشد . حضرت جبرئیل وحی الهی آورد که «خواب تو راست افتاد و قربانی تو قبول شد» (سوره الصافات آیه 105 و 107 ) حضرت ابراهیم کارد را بر گلوی گوسفند سیاه و سفیدی که حضرت جبرئیل از بهشت آورده بود؛ کشید و گوشت آنرا صدقه مردم کردند.
نتیجه : از قربانی و جمرات چه می آموزیم ؟ اول ایمان قوی حضرت ابراهیم ، حضرت اسماعیل و بی بی هاجر که وقتی وحی می آید که فرزند خود را قربانی کنند هیچ شک و سوالی در ذهن شان پیدا نمیشود و صادقانه به اجرای امر خداوند هر سه نفر تصدیق و عمل مینمایند . امروز مسلمانان میتوانند از عقیده و عمل حضرت ابراهیم ، حضرت اسماعیل و بی بی هاجربیاموزند و بر اوامر و هدایات الله مهربان بدون شک ، تردید و سوال لبیک گفته و عملی نمایند. الله مهربان برای ما خوبی و نیکوئی را میخواهد . دیگر اینکه گوشت قربانی را بین همسایه ها ، غریبان و خود تقسیم نمایید . مراعات حقوق همسایه و کمک به ناتوانان و مساکین درس بزرگی در قربانی و حج میباشد. قربانی چراغ انسانیت ، نوع دوستی و کمک به بینوایان و مساکین را روشن و درس میدهد . بنابرین در عید قربان و یا هر وقت دیگری اگر توانائی اقتصادی دارید قربانی نمایید و دسترخوان غریب و بیچاره را با غذا مزین سازید .
از جمرات (سنگ زدن بسوی شیطان )چه می آموزیم؟ وقتی حضرت ابراهیم فرزند خود را به قربانگاه میبردند شیطان دشمن شان به هدایت قرآن «عدومبین»دشمن آشکارکوشش میکرد که مانع قربانی گردد و با مکر و حیله شیطانی تلاش مینمود که حضرت ابراهیم از امرخداوند سرپیچی نمایند .حضرت ابراهیم با سنگ ریزه ها شیطان را میزدند و با ایمان قوی فریب شیطان را نخوردند . امروز حجاج سمبل ها و نماهای سنگی که بنام شیطان در آن منطقه ساخته شده است به سنگ ریزه میزنند . درس بزرگ اینست که شیطان هر لحظه ما را از هدایات و اوامر الله مهربان با مکر شیطانی به گمراهی میبرد ما را از ادای فرایض و از انسانیت ، آدمیت و اشرف المخلوقانی دور میسازد و به سوی شیطنت و اهریمنی سوق میدهد .مسلمان با ایمان قوی هر لحظه شیطان لعین را بکوبد و از وجود خود دور نماید و اجازه ندهد که شیطان اورا از راه راست دور و به راه شیطانی سوق بدهد .
امیدوارم همه مسلمانان از مناسک حج آموخته مثل احرام سفید بی دوخت ودوز مبری ازتعلقات مادی، دورنگی و چند رنگی را از خود دور نموده صاف و صادق بی ریا و یک رنگ زندگی نمایند. مثل بی بی هاجر در سعی صفا مروه برای بدست آوردن لقمه حلال سعی و کوشش نمایند و به زن مقام و ارزش صاقانه ، عادلانه و مساویانه قایل شده اجازه دهید درس بخواند کار کند و با عزت ،حرمت و شخصیت عالی که خداوند برایش داده است زندگی کند . از طواف کعبه صادقانه بدون تبعیض و تعصب همه یکسان مرد و زن ، شاه و کدا ، سیاه وسفید به هر قومی ارتباط دارید به هر زبانی صحبت میکنید عادلانه و صادقانه قدمهای مستحکم با هم در پهلوی هم به پیش بردارید. از عرفات خود شناسی و خدا شناسی را بیاموزید و با ایمان قوی که خداوند دانا ،بینا ، شنوا و از شاهرگ گردن به ما نزدیکتر است صادقانه طلب مغفرت و دعا نمایید.
عید قربان به همه مسلمانان مبارک باد.
بالا
بازگشت