سید نقیب الله هاشمی
اهمیت وچالش های راه لاجورد برای کشورهای منطقه وافغانستان
چکیده
جغرافیای بری و خشکی افغانستان، یکی از معضلات عمده و اساسی مردم این کشور در قسمت واردات و صادرات کالا های تجارتی شان به شمار می رود. در اوج روند جهانی شدن، افغانستان به عنوان یک کشور کاملا وارداتی، تنها بنادر گوادر و کراچی پاکستان را در اختیار دارد. از آنطرف دولت پاکستان نیز هر از گاهی به بهانه های گوناگون این دو بندر را به روی مردم افغانستان مسدود و حتی ماه ها اموال تاجران افغان در خاک آن کشور، متوقف و حتی نابود گردیده است. این وابستگی شدید ترانزیتی به پاکستان، نه تنها که مردم افغانستان را دچار چالش های بزرگ اقتصادی ساخته است، بلکه در انزوای تجارتی و اقتصادی کشور های منطقه نیز شامل نموده است. با درک این مهم حکومت افغانستان تلاش نمود تا راه های بدیل را آزمایش و این کشور را از وابستگی شدید ترانزیتی به پاکستان، نجات دهد. یکی از این مسیر ها "راه لاجورد" است که افغانستان را با کشورهای اروپای وصل می کند. این مسیر نه تنها که اهمیت اقتصادی و تجارتی دارد، بلکه اهمیت امنیتی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی برای کشور های منطقه و افغانستان نیز دارد. در پژوهش حاضر علاوه بر اهمیت راه لاجورد، تاثیر همگرایی منطقه ای و چالش های راه لاجورد نیز مورد تحلیل و تبیین قرار می گیرد.
کلید واژه ها: راه لاجورد، همگرایی منطقه ای، اهمیت راه لاجورد.
مقدمه
از زمان های کهن افغانستان جایگاه خاص برای پیوند قاره ها به ویژه آسیا و اورپا را داشته و در برهه های مختلف تاریخ، نه تنها وصل کننده فرهنگ ها و تمدن های شرق و غرب بوده، بل به عنوان چهار راه تجارتی و ترانزیتی جهان مطرح بوده که تاریخ نگاران قدامت این روابط را بیش از دو هزار سال می دانند. اما با ایجاد نا ملایمات سیاسی و امنیتی در منطقه، راه های تجاری و ترانزیتی مسدود شد. اکنون که جهان پهناور به یک دهکده کوچک مبدل گردیده و شکل مدرن تجارت و ترانزیت در جهان امروزی ایجاد و فاصله ها میان کشور های تولید کننده و مصرف کننده از میان برداشته شده است؛ بدبختانه تمام مسیر های ترانزیتی به روی چهار راه تجارتی جهان مسدود است. افغانستان یگانه راه که برای واردات و صادرات دارد، دهلیز های زمینی پاکستان است. راهی که نه تنها حکومت آن کشور به روی مردم افغانستان مسدود کرده، بلکه به روی کاروان های اکمالاتی نظامی آمریکایی ها نیز بسته نموده اند. با این واقعیت که وجود داشته، مردم و تاجران افغانستان همواره از این راه متضرر گردیده اند. حکومت افغانستان نیز از تلاش های که داشته، از حل این مسأله عاجز مانده است.
بنابر این افغانستان نیاز دارد تا در جستجوی راه های بدیل باشد، وابستگی و آسیب پذیری خود را از مسیر یک یا دو کشور همسایه، کاهش دهد. ارزیابی دولت افغانستان نشان داده که انتقال اموال از طریق بندر کراچی پاکستان به شهر مرز جلال آباد در شرق افغانستان حدود ۱۴ روز را در بر می گیرد و تنها هزینه انتقال یک کامیون کالا بیشتر از ۵ هزار دلار امریکایی می شود. از مرز تورغندی تا قارس ترکیه (راه لاجورد) دو هزار و ۲۰۰ کیلو متر و اندک بیشتر سه هزار و ۲۰۰ دلار هزینه خواهد داشت(شفایی، 1394: بی بی سی). پس از چهار سال مذاکره بین کشور های عضو، موافقت نامه بهره برداری از راه لاجورد میان وزیران امور خارجه کشور های افغانستان، ترکمنستان، ترکیه، گرجستان و معاون اول شرکت های سهامی راه های آهن آذربایجان، در پایان هفتمین نشست همکاری های منطقه ای (ریکا)، به تاریخ ٢٤ عقرب ١٣٩٣ در وزارت خارجه ترکمنستان امضا شد. این مسیر حدود ١٨٠٠ کیلو متر طول دارد که از بنادر آقینه و تورغندی افغانستان آغاز، به بندر ترکمن باشی ترکمنستان ختم شده و سپس از مسیر شهر باکوی آذربایجان، به منطقه تفلیس گرجستان وصل می شود و از تفلیس نیز به طرف قارس ترکیه می رود و از آنجا به استانبول و بعد به اروپا وصل می گردد. این مسیر یکی از کوتاه ترین، مطمئن ترین و ساده ترین راه برای افغانستان محسوب می شود(اتاق تجارت و صنایع افغانستان، 1397).
1. پیشینه راه لاجورد
بر اساس تحقیقات ارایه شده از لاجورد بدخشان در برخی دربار های امپراتور بیزانس و روم باستان و ایران قدیم اسفاده شده است. پژوهشگران و کاوشگران ایتالیایی به اساس تحقیقات که در شهر سوخته انجام داده اند، نشان داده اند که از سنگ لاجورد در برخی تزیین های سلاطین این شهر به کار رفته است. این شهر پنج هزار سال پیش از میلاد مسیح وجود داشت است(اسکندر و دیگران، ۱۳۹۶: ۲۱). یعنی پنج هزار سال پیش از امروز سنگ لاجورد از همین مسیر به اروپا و کشور های دیگر آن زمان صادر می شده است. در خصوص شبکه ای تجاری فوق، جورجینا هرمن معتقد است که تجارت سنگ لاجورد از بدخشان افغانستان تا بین النهرین شمالی و جنوبی از طریق جاده خراسان بزرگ و توسط تجاری که تمام این راه را می پیمودند، صورت گرفته است(ولی پور، ۱۳۸۴: ۱۵) راه لاجورد در حقیقت احیای راه ابریشم قدیم بوده که قدامت آن به حدود 2000 سال قبل از امروز بر می گردد. مسیر راه لاجورد یکی از راه های مهم مواصلاتی وقت به شمار می رفته و به صورت عمده لاجورد و سایر سنگ های قیمتی افغانستان، از همین مسیر به کشور های قفقاز، روسیه، بالکان و اروپا و شمال افریقا انتقال می گردید.
طرح «راه لاجورد» در سال ۲۰۱۴ میلادی، به ابتکار افغانستان با کشور های این مسیر در میان گذاشته شد و از سوی کشور های منطقه مورد توجه و استقبال قرار گرفت. در نهایت این مسیر در ۲۲ قوس 1397 توسط محمد اشرف غنی رییس‌جمهور و با حضور مقامات کشور های دخیل در ولایت هرات افتتاح و کالا های تجاری توسط چندین موتر باربری افغانستانی به صورت نمایشی از این مسیر به اروپا ارسال گردید.
2. راه لاجورد و همگرایی منطقه ای
همگرایی منطقه ای به معنای ترکیب و ادغام اجزا در یک کل است و با یکسان سازی سیاست های اقتصادی و سیاسی بازیگران در قبال یکدیگر، به نوعی آزاد سازی تبعیض‌آمیز تجارت منجر می گردد. هدف اساسی همگرایی اقتصادی، آزاد سازی تجاری است و در کنار آن به «گسترش تولید جهانی و بالطبع آن تخصص در تولید داخلی، کسب درآمد های ارزی، کاهش هزینه های تولید در سطح منطقه، افزایش تجارت، صرفه جویی در منابع کمیاب داخلی، توزیع بهینه درآمد، افزایش کارایی در تولید و تجارت، افزایش سرمایه گذاری های خارجی و استفاده از مزیت های نسبی» یاری می رساند(نعمتی، 1394: خبرگزاری بصیرت). با این وصف حکومت افغانستان به منظور واردات و صادرات کالا های مورد نیاز این مسیر را انتخاب نموده تا از وابستگی های کشور مشخص رهایی یافته و نیازمندی های این کشور را مرفوع سازد. لذا این حرکت می تواند گامی بسوی رشد و انکشاف تجارت و اقتصاد کشور باشد و از سوی دیگر جرقه ای به سوی همگرایی منطقه ای اقتصادی، در در منطقه باشد.
افتتاح راه لاجورد همان طور که سبب تقویت روابط تجاری افغانستان با کشورهای منطقه می‌گردد، باعث شکل گیری همگرایی منطقه ای نیز خواهد شد. راه لاجورد برای دولتمردان، سکتور تجارت و سکتور صنعت و شهروندان کشور یک امتیاز بسیار بزرگ است. به هر اندازه که برای تقویت جایگاه اقتصادی افغانستان در سطح منطقه ای تلاش شود، به همان اندازه منافع کشور های منطقه هم در داخل افغانستان رقم خواهد خورد و این موضوع باعث می گردد، کشور های سهیم برای تأمین امنیت این مسیر و رفع نیازمندی های شان با افغانستان همکاری همه جانبه نمایند. در عین حال همکاری های منطقه ای باعث ایجاد صلح و تامین امنیت در افغانستان و منطقه می گردد(ن ش به سایت خبرگزاری پیام آفتاب، 1397).
تطبیق این موافقتنامه، تاجکستان و قرغزستان نیز ترغیب می گردند تا به این موافقنامه محلق شوند؛ کشور های ذیدخل هیچ نوع تعرفه و یا محدودیتی بالای کالای افغانی گذاشته نمی توانند، حتی برای ترانزیت کارگر های افغانستان سهولت بیشتر ایجاد می نماید؛ قیمت ترانزیت و تجارت با این کشور ها فوق العاده پایین می آید؛ راه لاجورد یکی از جدی ترین ابتکارات منطقه یی است و افغانستان با دیپلوماسی فعال اقتصادی منطقه یی از مزایای آن استفاده بیشتر خواهد کرد(اتاق تجارت و صنایع افغانستان).
قرار است که از طریق این جاده مواد خام، تولیدات و اموال بازرگانی کشور های منطقه از جمله چین به کشور های اروپایی و منطقه منتقل شود، ولی افغانستان با گیج های متعدد خط آهن (واحد فاصله ریل های خط آهن) که از کشور های پاکستان، ایران و کشور های آسیایی میانه وارد می شوند، رو برو است. ایجاد این جاده نه تنها باعث رونق اقتصادی در میان کشور های منطقه می شود، بلکه باعث رونق تجارت و فعالیت بازرگانی با کشور های اروپایی نیز خواهد شد. افغانستان به طور گسترده از این راه تجاری سود خواهد برد(شفایی، 1393: بی بی سی).
ترکمنستان که یکی از کشور های ذیدخل مسیر لاجورد است، چهارمین کشور بزرگ تولید کنندۀ گاز در جهان شمرده می شود و نیاز دارد که برای رشد اقتصادی خود راه های متنوعی به خود پیدا کند. بگونه مثال تا اکنون تنها گاز تولید شدۀ ترکمنستان به بازار های چین، روسیه و ایران راه پیدا کرده است و این بازارها نیز هموراه با برخی مشکلاتی مواجه بوده است. به همین دلیل استفاده از مسیر راه لاجورد برای رسیدن اموال ترکمنستان به اروپا، مزایای زیادی برای این کشور دارد. به همین دلیل، ترکمنستان در نظر دارد تا با استفاده از راه های آبی دریای خزر و دریای سیاه، خود را به یک مسیر ترانزیتی تجارت جهانی مبدل کند و از سال ها بدینسو در ساخت و ساز راه های مواصلاتی سرمایه گذاری می کند. آذربایجان یکی دیگر از کشور های مسیر لاجورد است، که زمانی مستعمره اتحاد جماهیر شوروی بود، در حال حاضر از داشتن روابط بسیار نزدیک با روسیه کناره می رود و تلاش دارد خود را به کشور های غرب وصل کند، به همین دلیل عملی شدن راه لاجورد برای آذربایجان نیز اهمیت خاصی دارد(مرکز مطالعات استراتیژیک و منطقه ای، 1397).
گرجستان یکی دیگر از کشور های این مسیر به شمار می رود، با کشور های آذربایجان، روسیه و از طریق بحیره سیاه با ترکیه وصل است و یک مسیر ترانزیتی خوبی برای انتقال گاز آذربایجان به ترکیه به شمار می رود، جمهوری آذربایجان، گرجستان و ترکیه برای اتصال میان همدیگر یک مجموعه ای از خطوط انتقال گاز، نفت و راه آهن را ایجاد کرده اند و برای گسترش این روابط راه لاجورد یکی از مسیر های مهم برای این کشور پنداشته می شود. علاوه این کشورها، پنجمین کشور یا آخرین کشور مسیر راه لاجورد، ترکیه است. این کشور که در صدد تبدیل شدن به یک نقطه انتقال انرژی به اروپا است، راه لاجورد برای رسیدن به هدف اش، یکی از مهمترین گام های کمک کننده شمرده می شود. به همین هدف ترکیه در رابطه به تطبیق پروژۀ راه لارجود و انتقال اموال از این راه به اروپا، تلاش بیشتر خواهد کرد و تلاش های این همه کشور ها برای فعال شدن و کارگیری عملی از راه لاجورد، امید ها و خوشبینی هایی در رابطه به آینده این مسیر را با خود دارد(همان، 1397).
تعهد چین برای سرمایه گذاری حدود ۴۰ میلیارد دالر در این بخش، یک فرصت خوبی برای عملی شدن طرح راه لاجورد می باشد. همچنان بخاطری این که راه لاجورد یک چانس بزرگی برای کشور های ترکمنستان، آذربایجان و گرجستان در رابطه به کاهش وابستگی آنان به روسیه است و انجام تلاش های جدی این کشور ها برای عملی شدن آن به هدف داشتن مشارکت با اروپا، در این زمینه یک فرصت دیگری در این زمینه به شمار می رود(همان، 1397).
ایران با وجود داشتن مناطق آزاد متعدد هنوز نتوانسته است، نسبت به جذب سرمایه گذاری های خارجی موفق باشد. طبیعی است که در بطن این مسایل قوانین وجود دارد که ریشه در مسایل فرهنگی-سیاسی دارد. حال آن که ترکیه با ایده توجه به احداث کوریدور های حمل و نقلی، ایجاد کمر بند جاده ای و بالاخص انرژی توانسته توسعه اقتصادی خود را تضمین کند. به طوری که با آغاز پروژه راه لاجورد و پروژه مهم کاروان سرای که از آن به عنوان کوریدور میانی یاد می شود و آسیا را به جاده مار ماری استانبول و پل سوم بر تنگه بسفر به اروپا متصل می سازد، زمینه حمل بار به میزان ۵/۶ میلیون تن به همراه یک میلیون مسافر فراهم می کند. این مسیر با اتصال به چین راه اصلی تجارت آسیا به اروپا را محقق ساخته و در آینده ای نزدیک حجم تجارت ۱۷ میلیون تنی با حمل۳ میلیون مسافر برای کشور های موجود در این مسیر را فراهم خواهد کرد. بر اساس محاسبات اولیه در شرایط کنونی تنها این مسیر ترانزیتی قادر است ۶۰۰ میلیارد دالر حجم مبادلات تجاری را در کوتاه ترین زمان، نزدیک ترین مسیر و ارزان ترین شیوه برای چین و ترکیه فراهم آورد که طبیعتا فرصت های اقتصادی زیادی را برای کشور های آسیای میانه و منطقه فراهم خواهد ساخت. به هر حال به نظر می رسد اهمال جدی به دلایل مختلف، باعث از دست دادن فرصت های حیاتی و دور ماندن از پروژه راه لاجورد و انزوای ایران می شود. این در شرایط است که ایران یکی از اعضای شرکت کننده در توافقات اولیه این پروژه بوده است(گلکاریان، ۱۳۹۷: سایت دنیای اقتصاد).
با ارایه داده های فوق، همگرایی منطقه ای در شرایط کنونی یکی از نیاز های مبرم و اساسی برای جمهوری اسلامی افغانستان و کشور های منطقه شمرده می شود. اگر سیاست گذاری های اقتصادی و تجاری توام با نگاه های سیاسی، فرهنگی و امنیتی در آینده روی دست گرفته شود، افغانستان را به صورت باور نگردنی تبدیل به یکی از کشور های مهم منطقه خواهد نمود. در عین حال راه لاجورد در بهبود وضعیت سیاسی در منطقه نیز کمک خواهد کرد زیرا منافع کشور های منطقه بیشتر از پیش به تجارت و ترانزیت گره خورده است.
3. اهمیت اقتصادی و تجارتی راه لاجورد
راه لاجورد یکی از بهترین ابتکارات منطقه ای است که به هدف ایجاد یک سیستم منسجم ترانسپورتی و ترانزیتی نه تنها در سطح منطقه، بلکه در سطح بین منطقه ای و گسترش تجارت به قاره های دیگر نیز حایز اهمیت می باشد. حمل و نقل کالا ها یکی از پایه های اصلی و اساسی توسعه پایدار و متوازن در جوامع بشری محسوب می گردد. در واقع شبکه های حمل و نقل به مولفه های مهمی همچون اقتصاد، امنیت و عدالت اجتماعی ارتباط نزدیک دارد(عظیمی، ۱۳۹۴: ۹۱). با بهره برداری از راه لاجورد، افغانستان به چهارراه ترانزیت منطقه یی و بین‌المللی مبدل خواهد شد که عواید قابل توجهی را به دست خواهد آورد. بهره برداری از این مسیر تجارتی و ترانزیتی نه تنها باعث رونق اقتصادی در میان کشور های منطقه می شود، بلکه باعث رونق تجارت و فعالیت های تجاری میان کشورهای اروپایی نیز خواهد شد. استفاده از این مسیر اهمیت بسزایی در جهت رونق تجارت و اقتصاد کشور داشته، زمینه های مساعدی را در عرصه سرمایه گذاری ها، انتقال اموال، اشتغال زایی و رشد تولیدات مهیا خواهد ساخت و افغانستان به طور گسترده از این راه تجاری سود به دست خواهد آورد، زیرا کشور های عضو این مسیر تعهد سپرده اند که هیچ نوع تعرفه یا محدودیت های دیگر را بر اموال و امتعه تجارتی افغانستان، وضع نمی کنند.
داده ها نشان می دهد که از طریق راه لاجورد، کالاهای تجارتی، سه تا چهار روز زود تر از سایر مسیر های ترانزیتی به اروپا انتقال یافته و هزینه انتقال آن نیز حدود یک الی دو هزار دالر در هر موتر لاری کاهش خواهد یافت. بر اساس ارزیابی های تخنیکی، انتقال هر لاری اموال تجارتی افغانستان، از مرز تورغندی تا قارس ترکیه (دو هزار و ۲۰۰ کیلومتر)، حدود سه هزار و ۲۰۰ دالر هزینه خواهد داشت که در مقایسه با انتقال اموال از طریق بنادر پاکستان بسیار کمتر و از لحاظ زمانی نیز کوتاه تر خواهد بود. مشکل ترانزیتی، مهم ترین چالش مناسبات منطقه ای افغانستان در گذشته بوده است؛ اما با موافقتنامه راه لاجورد، در راستای هماهنگ سازی موضوعات و تسهیلات گمرکی و سایر سهولت تجاری و سرمایه گذاران ایجاد خواهد شد.
راه لاجورد اهمیت و مزایایی زیاد برای کشور های منطقه و افغانستان دارد که می توان به چند مورد آن به طور فشرده یاد دهانی نمود؛ تشویق سرمایه داران خارجی و داخلی بر اموال و کالا های تجاری افغانستان، ایجاد شغل برای موتر داران افغانستان و کشور های عضو، بارگیری و تخلیه اموال بدون موانع گمرکی، تجارت و ترانزیت ترانسپورتی دو جانبه و چند جانبه میان کشور ها، انتقال کالای های افغانستان بدون پرداخت مالیات گمرکی، استفاده تاجران افغان از خطوط آهن و کشتی کشور ها و کسب درامد برای جوانان بیکار کشور های این مسیر به ویژه مردم افغانستان و مزایای دیگری که از بعد اقتصادی برای کشورهای منطقه و افغانستان حایز اهمیت می باشد، دارد.
4. اهمیت سیاسی و امنیتی راه لاجورد
بهره برداری از مسیر لاجورد، به افغانستان کمک کند تا در تعاملات منطقه ای و بین المللی از نقطه قوت وارد شود و نیز برای تنظیم امور داخلی و ایجاد ثبات در سطح ملی گام های بیشتری بردارد. به عبارت دیگر، به هر میزان که راه جدید ترانزیتی برای افغانستان فراهم گردد، به همان اندازه قدرت بیشتر برای عرضه خدمات و ثبات ملی بدست آورده، از وابستگی های اقتصای نجات می یابد. علاوه بر آن، این طرح در عرصه سیاست گذاری های اقتصادی حکومت کمک کرده و کشور های همسایه به ویژه کشور های آسیای و بالکان را در راستای همگرایی منطقه ای اقتصادی سوق می دهد. این مسیر به دولتمردان کشور کمک می کند تا سیاست های اقتصادی شان را در منطقه گسترش داده، زمینه های اشتغال را برای مردم فراهم ساخته و از بی ثباتی های سیاسی و امنیتی در داخلی و خارج بیرون شده و در نهایت سبب رضایت مندی شهروندان کشور گردد.
5. اهمیت فرهنگی و اجتماعی راه لاجورد
پیشرفت های سریع فناوری در امر حمل و نقل و ارتباطات طی دهه های اخیر، مردم سراسر دنیا را از نظر فزیکی به یکدیگر نزدیک تر ساخته است. آنچه می توانیم به آن اعتراف نماییم، این است که جهان به صورت فزاینده ای به هم وابسته تر می شود و هیچ راهی وجود ندارد که هیچ یک از ما بتوانیم جودمان را از بقیه جهان از لحاظ فرهنگی و اجتماعی جذا سازیم. ما چه بخواهیم و چه نخواهیم، بسیار فراتر از آشفته ترین رویا ها یا کابوس های پدران مان در روابط جهانی درگیر شده ایم(گری پی، ۱۳۷۹: ۲۵). ژرار لوکر به این باور است که بدون آن که متوجه باشیم در حال گذار از دنیای انزوای فرهنگی به دنیای دیگری هستیم که روابط میان-فرهنگی در آن حاکم است و از دوران که مشخصه آن استقلال فرهنگی جزیره گونه ای سنتی است به دوران تعمیم روابط متقابل و ارتباطات قدم می گذاریم. بنابرین باید دیدگاه بررسی و تحلیل خود را از جهانی شدن اقتصادی به جهانی بودن فرهنگی تغییر دهیم. جهانی شدن اقتصادی به معنای توسعه جهانی بازار و تعمیم و تشدید روابط بین اقوام، ملت ها و گروه های انسانی است. در حالیکه جهانی بودن فرهنگی به نوعی، حالت نهایی جهانی شدن اقتصادی محسوب می شود و بعد سیاسی، فرهنگی، مذهبی و ایدیولوژیکی پدیده ای را تشکیل می دهد که غالبا از زوایه اقتصاد و جغرافیای سیاسی به آن برخورد می شود(لوکلر، ۱۳۸۲: ۸).
با توجه به مباحث فوق مسیر لاجورد برای کشور های منطقه و افغانستان بر علاوه فواید اقتصادی و ترانزیتی؛ سبب نزدیگی فرهنگی و اجتماعی میان مردمان کشور های راه لاجورد می گردد. تحکیم روابط فرهنگی و اجتماعی میان این کشور ها، سبب ایجاد کار و استغال برای تعداد زیادی از جوانان بیکار، تقویت و باور مردم نسبت به آینده، تقویت رسوم و ارزش ها و باور های مشترک، ایجاد درک تعلق هم بستگی و همدیگر پذیری، بهبود کیفیت زندگی اجتماعی و فرهنگی، نمایشگاه های آثار صنایع دستی، فرهنگی و سنگ های گران قیمت، نمایشنامه های فرهنگی و اجتماعی، کنفرانس های علمی و فرهنگی، افزایش صنعت گردشگری و توریزم و در نهایت راه لاجورد فرهنگ های منطقه ای میان کشور های این مسیر بیشتر از پیش تقویه نموده و از گسست و برخورد فرهنگ ها جلوگیری می نماید.
6. چالش های راه لاجورد
بزرگترین مشکل سر راه این مسیر، ناامنی های افغانستان می باشد که راه لاجورد را به چالش خواهند کشانید. کشور های که طرح گشایش راه لاجورد را امضا نموده اند، از ناامنی های افغانستان اطلاع دارند و می دانند که این مسیر به شکل مستقیم و یا غیر مستقیم تهدید خواهد شد. عبور تروریستان و مواد انفجاری از این مسیر به کشور های آسیایی میانه، اروپای شرقی و اروپای غربی چالش دوم این مسیر می باشد. همان طور که همه میدانند، یکی از اهداف عمده گروه های تروریستی و هراس افگنی رسیدن به کشور های آسیای میانه و اروپا می باشد که شهر های آرام آنان را ناامن ساخته و رعب و وحشت در میان مردمان شان ایجاد نمایند. قاچاق مواد مخدر چالش سوم این مسیر می باشد که قاچاقبران مواد مخدر به منظور نزدیکی و ارزان بودن هزینه حمل و نقل کالا ها به بازار های جهانی، به سهولت می توانند از این مسیر استفاده ببرند. چون باند ها و قاچاقبران مواد مخدر کشور های منطقه به ویژه افغانستان، پاکستان و ایران از راه های پر مشقت برای انتقال مواد به کشور های دیگر استفاده می کنند. با ایجاد این مسیر، توجه آنان جلب خواهد شد.
نا رضایتی های پاکستان، ایران و روسیه در گشایش مسیر لاجورد، از چهارمین چالش این مسیر شناسایی گردیده است. با گشایش این مسیر افغانستان و کشور های آسیای میانه از وابستگی رهایی یافته و مستقیما به بازار های منطقه و اروپا راه می یابند. این موضوع از نگرانی های عمده این کشور ها گردیده و سبب کاهش صادرات کالا های پاکستانی، ایرانی و روسی می شود. با افتتاح این دهلیز سنگ اندازی های این کشور ها در مسیر لاجورد آغاز خواهد شد. این موارد از چالش های اند که به طور مستقیم و غیر مستقیم در برابر «راه لاجورد» قرار دارند.
نتیجه گیری
در این شک نیست که افغانستان به عنوان مطرح کننده راه لاجورد از سالیان متمادی بدین سو با چالش های ترانزیتی مواجه بوده است. اگر دولتمردان این کشور نتوانند از این فرصت پیش آمده استفاده موثر و مفید نمایند، دوباره احتیاج به بنادر جنجالی پاکستان و ایران خواهد شد. با توجه به مشکلات ترانزیتی و تجارتی سال های گذشته، حکومت باید طرح ها و استراتیژی های عملی برای مدیریت این مسیر را روی دست گیرد تا چالش های یاد شده، این مسیر را تهدید نکند. بدون شک تعهد همکاری های ترانزیتی، بارزگانی و حمل نقل اموال میان کشور های مسیر لاجورد سبب کاهش تعرفه های گمرکی شده و تجارت کالا ها توسعه یافته و اهداف مشترک اقتصادی میان این کشور ها به وجود می آید. اگر این مسیر ثابت کند که یگانه دهلیز زمینی امن و ارزان برای ترانزیت کالا ها و اموال تجارتی کشور های آسیایی و اروپایی می باشد، کشور های چین، روسیه، پاکستان و ایران نیز تشویش گردیده و در آینده نزدیک در جمع این مسیر خواهند پیوست. کشور های اروپا و چین که از بزرگترین کشور های تولید کننده کالا های ضروری در جهان محسوب می شوند، می دانند که دولت های آسیای مرکزی، قفقاز و بالکان بازار های خوبی اقتصادی برای آنان می باشد و باید در مسیر لاجورد بپیوندند.
بدین اساس با در نظرداشت اهمیت اقتصادی-تجارتی، امنیتی-سیاسی و فرهنگی-اجتماعی این مسیر، دولتمردان افغانستان توجه جدی به ادامه فعالیت راه لاجورد مبزول دارد و به چالش های یاد شده راه های حل جستجو نماید. در غیر صورت کماکان زحمات و مصارف که طی چندین سال گذشته برای بازگشایی این مسیر مهم انجام داده اند، به باد فنا خواهند رفت.
منابع و مآخذ
1. اتاق تجارت و صنایع افغانستان(1397). راه لاجورد: کوتاه ترین، ارزان ترین و مطمئن ترین مسیر تجارت برای افغانستان، http://www.acci.org.af
2. اسکندر، شهرکی و دیگران(۱۳۹۶). مجله علمی کاوش نامه جوهر شناسی، ش، ۳۴.
3. شفایی، احمد(1393). راه لاجورد افغانستان را به کجا می برد؟، بی بی سی، http://www.bbc.com
4. عظیمی، محمد عظیم(۱۳۹۴). درآمدی بر قدرت ملی در افغانستان، کابل، انشارات موسسه تحصیلات عالی افغانستان.
5. گلکاریان، قدیر(۱۳۹۷). فرصت های استراتیژیک راه لاجورد، سایت دنیای اقتصاد، https://donya-e-eqtesad.com
6. گری پی، فرارو(۱۳۷۹). انسان شناسی فرهنگی: بعد تجارت جهانی، مترجم غلام علی شاملو، تهران، سازمان سمت.
7. لوکلر، ژرار(۱۳۸۲). جهانی شدن فرهنگی: آزمونی برای تمدن ها، مترجم سعید کامران، تهران، وزارت امور خارجه.
8. مرکز مطالعات استراتیژیک و منطقوی(1397). راه لاجورد و اهمیت آن برای افغانستان و منطقه، خبرگزاری نن، آسیا، https://www.nunn.asia
9. ن ش به خبرگزاری پیام آفتاب(1397). جیلانی فرهاد: افتتاح راه لاجورد باعث شکل‌گیری همگرایی منطقه‌ای خواهد شد، http://www.payam-aftab.com
10. نعمتی، فرزاد(1394). مبانی تظری همگرایی منطقه ای، خبرگزاری بصیرت، basirat.ir/fa/news
11. ولی پور، حمیدرضا(۱۳۸۴). سنگ لاجورد کالای تجارتی باستان، مجله باستان شناسی، ش، ۲۲.
بالا
بازگشت