داکتر یارمحمد حیدرزاده
سیستم آب رسانی زیر زمینی، کاریز ، یکی دستاوردهای استثنایی اجداد آریایی ما
یکی از مهمترین و در عین حال جالبترین دستاورد های پارسی زبانان در متجاوز از ۳۰۰۰ سال پیش در برخورد با آب و هوای خشک بیابانی بخش بزرگی از سرزمین های ما که تعداد بسیاری از قبایل آریایی در آن سکنی گزیده بودند، استفاده از ابهای زیرزمینی، با ابداع کاریز که بعدها با نام عربی آن "قنات" شهرت یافت، بوده است. بطوریکه با دست یابی به این منابع و ایجاد شبکه های زیرزمینی کاریز ها یا قنوات در سرزمینی خشک با بارندگی اندک توانستند در عمق تاریخ به آنچه غیر ممکن بنظر میرسید جامه عمل بپوشانند و سر زمینی آباد و کشوری سرافراز با فرهنگی فراگیر ساخته موفق به بر پایی بزرگترین امپرتوری در جهان گردند.
در مورد قدمت این ابداع مورخین غالبا به این مطلب اشاره میکنند که در قرن هفتم قبل از میلاد، ساراگن، پادشاه کشور شوش (اسیری یا)، پس از بازگشت از لشگرکشی خود در شمال فلات ایران از استفاده پارسیان از آبهای زیرزمینی یاد میکند و فرزند وی، سنا خریب، از کانالهای زیرزمینی که در کتیبه ای باقیمانده از آن زمان آن را آبراه های اسرار آمیز پارسیان خوانده اند در آبیاری مزارع و باغات شهر نینوا استفاده کرده است. علاوه بر این چندین مورخ یونانی هزاران سال پیش از آبهای فراوان قنوات ایران سخن گفته اند. و در دوران اخیر نیز در تحقیقات علمی که در مورد قنات برای اولین بار توسط هانری کلن دانشمند فرانسوی در اوایل قرن بیستم انجام گرفت در مورد قدمت این ابداع ایرانیان سخن گفته، آن را از جنبه های گوناگون از شاهکارهای مهندسی دانسته است.
بطور کلی میدانیم که کاریز یا قنات عبارت است از کانال یا آبراه زیرزمینی که آب را از منابع آب موجود در زیر زمین دامنه های کوهستان ها به دشت های پایین دست برای آبیاری مزارع و باغات و شرب اهالی می رساند. برای این کار مقنی (حفار قنات) بدون دسترسی به هیچ یک از ابزار و تکنولوژی های امروزی از روی رگه های زمین و یکی دو گیاه مانند شیرین بیان و گاه بوی خاک تشخیص می دهد که آب در زیر زمین در چه عمقی است و میزان و ذخیره آن چقدر است و مادر چاه را باید در کجا حفر کنند. پس از حفر مادر چاه کف آن را تراز کرده از مظهر قنات (محل خروج آب از کانال زیرزمینی) شروع به کندن و یا بقول مقنیان بریدن رشته قنات به سمت مادر چاه می کنند و چنان با شیب ملایم و در خط مستقیم پیش می روند تا به مادر چاه رسیده آب را در آن جاری سازند.
گفتنی است که مقنی‌ها در این صنف جالب در طی قرون متمادی نسل بعد از نسل تجربیات و مهارت‌های خودرا به فرزندان و یا وابستگان مورد اطمینان خود منتقل کرده به این طریق اساتید صنف مقنی همچنان تا روزگار ما باقی و بر قرار مانده اند.
بر اساس مطالعاتی که در سال ۱۹۶۸ (ده سال قبل از انقلاب اسلامی) توسط کارشناسان غربی و ایرانی انجام گرفت در آن تاریخ هنوز ۲۲۰۰۰ قنات فعال با ۱۷۰۰۰۰ مایل (۲۷۳۵۸۸ کیلومتر) کانال زیرزمینی با ۱۹۵۰۰ فوت مکعب (۵۵۳ متر مکعب) آبدهی در ثانیه در ایران وجود داشته است. باید توجه داشت که این مقدار آب بدست آمده از قنوات معادل ۷۵ در صد آب رودخانه فرات در بین النهرین است که برای آبیاری سه میلیون ایکر (۱۲۱۵۰۰۰ هکتار) مزارع و باغات اراضی خشک بیابانی کافی خواهد بود.
مهمترین قتوات ایران در خراسان، کرمان و یزد قرار دارد. در یزد قنوات بخشی از زندگی اجتماعی، تاریخی و فرهنگی جامعه را تشکیل می دهد. قنات "زرشک" در آن استان با حدود سه هزار سال قدمت با بیش از ۷۱ کیلومتر طول کانال زیرزمینی آب مزارع و باغات و شرب منطقه "زرشک" را تأمین میکند. و در کرمان عمق قنات شهرآباد گنج علی خان ۱۴۵ متر و طول کانال آن ۷۰ کیلومتر است که با بخشی از آب آن باغ معروف و زیبای شاهزاده (محل آرامگاه شاه نعمت الله ولی) در یکی از کویری ترین نقطه ایران آبیاری کرده ماهان را زنده نگه می دارد. و در خراسان قنات کیخسرو گناباد یکی از قدیمی ترین قنات ایران است که درقرن هفتم قبل از میلاد در آغاز امپراتوری هخامنشی یعنی ۲۷۰۰ سال پیش ساخته شده است. "مادرچاه" این قنات ۲۷۵ متر عمق دارد و طول شبکه کانال یا آبراه های زیر زمینی آن ۳۳۱۱۳ متر است و ۴۲۷ چاه غالبا آبده در طول کانال های آن وجود دارد. ناصر خسرو (۱۰۰۳ – ۱۰۷۳ میلادی) در سفر نامه معروف خود از آن به نام قنات کیخسرو یاد کرده است. جالب است بدانیم که بسیاری از محقیقین و مورخین کیخسرو را همان کوروش کبیر دانسته اند.
مطالب بسیار جالبی در مورد قنوات، گسترش آنها در کشور‌های گوناگون و تأسیسات جنبی آن وجود دارد که در این مختصر نمیگنجد، فقط می‌توان به آنچه گفته شد اضافه کرد که قنوات در طی تاریخ چند هزار ساله خود با وجود تمام پستی و بلندی‌های تاریخی کشورمان با همت کشاورزان و دهقانان به حیات خود تا بخش پایانی قرن بیستم ادامه داد، و همانطوریکه گفته شد تا سال۱۹۶۸ میلادی تعداد زیادی از قنوات در ایران به حیات پربار خود ادامه میدادند. بطوریکه قبل از انقلاب اسلامی ۱۹۷۹ میلادی (۱۳۵۷ خورشیدی) با توجه به زیانهائی که چاهای عمیق موتوری که از اواخر دهه چهل میلادی بطور جدی در ایران بکار گرفته شد، به منابع آبهای زیرزمینی وارد میکرد، از اوایل دهه شصت میلادی حفر چاهای عمیق موتوری در بسیاری از نقاط کشور از جمله دشت قزوین ممنوع اعلام شد. علاوه بر آن از آب "سد طالقان" برای تغذیهٔ آبهای زیرزمینی منطقه استفاده میشد. لیکن بعد از انقلاب اسلامی موضوع منابع آبهای زیرزمینی مانند سایر منابع کشور در بوتهٔ فرموشی سپرده شده، و در عرض ۴۰ سال گذشته با حفر صد‌ها هزار چاه‌های عمیق موتوری و استفاده لجام گسیخته از آنان و ساختن ده‌ها سد بدون مطالعه که منجر به خشک شدن بسیاری از رودخانه‌ها و تالاب‌های کشور گردید، بگفته مقامات جمهوری اسلامی تا کنون بیش از ۷۰ در صد از آب های منابع زیرزمینی از بین رفته و بقیه در حال از بین رفتن است. به این صورت سطح آب های زیرزمینی در سر تاسر کشور به شدت پایین رفته، بعد از هزاران سال، شبکه قنات‌های پرارزش ایران، این میراث عظیم ملی در معرض نابودی قرار گرفته است.
گذشته ها تمدن وانسانيت بود فعلاً انسان كشي نوكري جاسوسي وطن فروشي تبديل شده به ارزش هاي مدني وتمدني
خوشبختانه در کشور ما به همان نام اصلی اش کاریز یاد میشود. در حوزه ایران امروزی که این سیستم خیلی انکشاف کرده با تآسف نام عربی قنات معمول شده
----------------------
با استفاده از آثار
زیر
از پاریز تا پاریس، دکتر باستانی پاریزی
شهروندان بسیاری از کشورها از جمله اروپا ، امریکا،کانادا و استرالیا مهاجرین هستند و با مردم بومی بطور مسالمت آمیز از هر قوم و قبیله ای، دین و مذهبی، رنگ و نژادی زندگی میکنند، کار و فعالیت میکنند، غنای فرهنگی و هنری بوجود آوردند و از این جهت مفتخر هستند اجداد ما آریایی ها دارای تمدن وانسانيت بود و است
بالا
بازگشت