داکتر یارمحمد  حیدرزاده


طرح جامع برای نجات منابع طبیعی افغانستان با توجه تغییر گسترش آب و هوای جهان


افغانستان با تغییر گستر ده آب و هوایی رو برو برو است در طی چند سال آخیر و قوع حوادث طبیعی مانند ذوب سریع یخچال ها هندوکش ٬ ریزش کوه تپه های خاکی از آب باران، لغزش زمین های ناپایدار، سنگ کوچ ها، برف‌ کوچ، زمین جنبی، سیل بهاری و تیرماهی، طوفان بادها، زمستان های سرد، تابستان های گرم خشک و خشکسالی هر ساله آگاهی مستقیم بی واسط تغییر اقلیم هشدار برای مسوولان دولت است. 
منابع طبیعی به طور کلی به طبیعت و آنچه که در جغرافیای یک کشور وجودارد و انسان در بوجود آوردن و تکامل آنها نقشی نداشته است گفته و این منابع و با بهره برداری صحیح و اصولی مجددآ به طور طبیعی تجدید می می شود مانند جنگلها علفچرا ها ی مراتع ٬ گیاهان ٫ آب ٫ خاک ٫ حیات وحش ٫ کول ها٫ وتالاب ها است و منابعی که پس از بهر برداری و استفاده از آن ٬ دیگر تجدید حیات نشده و جایگزین نخواهد داشت ٬ مانند معادن و منابع سوخت فسیلی از قبیل ذغال سنگ نفت ٫ فلزات وسنگهای تزینی . 
منابع طبیعی کشور بعنوان یک سرمایه متعلق به خود شهروندان و بسیار مهم است که احسا س در همه مردم ایجاد شود و در حفظ و نگهداری منابع طبیعی کوشاباشند. اوضاع نابسمان سه ٫ چهار دهه کشور ما به دلیل عدم مدیریت در چرا ه چهار پایان و ضعف دولت در نگهداشت در ختان کوهی و جنگلها و بوته های کوهی و قطع بی رویه گیاهان از بن کندن از ریشه مثل شیرین بویه ٫ مسواک و هنگ بدبوی از دامنه تپه ها خاکی برای کسب مقدار ناچیز پول و صادرات آن به بیرون از کشور به نحو قابل ملاحظ ای این منابه طبیعی کاهش یافته است در نتیجه حذف پو شش گیاهی مناطق کوهی آمدن سیل باعث خسارت ملیارد داری در کشور ما هرساله می شود. 
افزایش رشد جمعیت از یک طرف وظایف خاک را تحت تاثیر قرار می دهد و از جانب دگیر در اثر مهاجرت های اضافی استفاده از ساحه باغ ها و زمین های زراعتی برای اعمارخانه های رهایشی و وسعت یافتن شهر دهات بدون در نظر گرفتن ساحه سبز سبب تخریب خاک می گردد. و این عمل بین تراکم نفوس و ضیاع محیط زیست طبیعی رابطه مستقیم وجود دارد. در اینجا هر قدر تراکم نفوس زیاد باشد به همان اندازه ضیاع محیط زیست طبیعی زیاد می شود. 
مهاجران اجباری نسبت به مهاجران اختیاری تاثیرات منفی را بالای محیط زیست وارد می نمایند، زیرا مهاجرت افراد به صورت آنی بوقوع پیوسته و مشکلات فوری را بار می آورد. دیگر دلیل علاقه تمام مردم نواحی به چارواداری روز بروز فزونی یافته است و در سال های اخیر که تعداد دام ها به سه چهار برابر حد استاندارد رسیده فشار بیش از حد را به چراگاه های کوهستانی بویژه در ارتفاعات نزدیک برف یخچالها وارد کرده است که باعث تخرب پوشش گیاهی منطقه به علت حرکت رمه های گوسفند، گله بزه، پاده گاو ها شده است که از اثر چرای بی قاعده ارتفاعات کوه ها برهنه از پوشش گیاهی شده و دیگر کوه ها توان نگهداشت حجم برف را ندارند که این باعث لغزش برف و آمدن برف کوج ها، سنگ کوچ ها در تمام نواح شمال شده است. 
ریزیش تپه خاکی شیته شده در بارندگی های طولانی بی سابقه چند سال پیش و فرود آمدن برف کوچ وار تپه خاکی ناپایدار بر سر خانه های ارگوی بدخشان که وقوع یافت. 
دلیل آن شیبی دامنه آن بشتر از 30 درجه است و شخم تپه برای کشت للمی است و هم دلیل دیگر آن با ایجاد ناپایداری تیغه تپه که حدود 100 سال پیش نیز در عقب تیغه رانش واقع گردیده بود است و به دلیل از بین رفتن بوته های دامنه به عنوان مواد سوخت، کندن ریشه شرین بویه که این کار سبب ناپایداری خام تپه از جای اصلی آن بیجا شد. 
حفاظت و احیای محیط زیست طبق احکام قانون محیط زیست و ظیفه اداره ملی حفاظت محیط زیست در تمام ولایت ها با واحدهای دومی خود به عهده دارد. وظیفه مسوولان اداره ملی حفاظت محیط زیست نتها سوق دهی و جهت دهی نیست بلکه مسوولیت احیای و حفاظت محیط زیست را طبق ا حکام قانون محیط زیست با واحدی های ولایتی خود شب روز بدوش دارند. در هفته نامه کلید منتشرشد اداره ملی حفاظت محیط زیست در جلب همکاری سایر ادارات ناکام بوده و حتی طرح برنامه های انکشافی خود را خصوص در حفاظت و احیا محیط زیست ضعیف عمل کرده است.

قابل توجعی به همه ای کشور های جهان تحقیقات صورت گرفته ما با بازیافت هرتن کاغذ باطله ٫ ماهانه از تخریب ۹۰ هزار هکتار جنگل ٫ مصرف ۱۲ میلیون لیتر آب و ۱۲۰ هزار کیلووات برق می کاهد. یکی از نتایج مصرف دوباره کاغذ های باطله ٬ کاستن از فشار وارده بر طبیعت تجربه نشان می دهد که برای تولید یک تن کاغذ به ۱۶ اصله درختت قطع شده نیاز است. ۱ـــــ ما باید چه چیزی را در مکاتب برای شاکردن به آموزانید برای نجات محیط زیست انجام گیرد. پرهیز کردن از شکستن شاخ درختان ٫ کندن گل ها ٫ آتش زدن جنگل ها ٬ از ریختن زباله ها در آب های روان ٬ از و یران کردن لانه حیات وحش و مزاحم نکردن در پرواز پرندگان در طبیعت. بحران محیط زیست ناشی از آلودگی هوا پرندگان را از محل فرار می دهد. بهترین زمان تبدیل کردن امر حفاظت محیط زیست به یک باور ذهنی و عادت تنها راهی است که در دوران آموزش کودکی در مکتب است. 
 ۲ ــــ با ایجاد انجمن های حمایت از منابع طبیعی در نواحی و روستاها آگا هان به آگا هی دهی پردازند تا با تلاش های بی وقفه خود سعی در نجات زمین کنند. ا یجاد انجمن های حمایت از محیط زیست در محل ها ضروری است . آنها با کمک اداره محیط زیست با تلاش بی وقفه خود سعی در نجات زمین آسیب رسانیده شده کند. کارشناسان حمایت از محیط زیست انگیزه خود را برای نجات این محیط زیست بیشتر کنند. این برنامه ها ی از طریق برنامه حمایت محیط زیست سازمان ملل متحد در همکار سازمانهای غیر دولتی راه های پیش گیری مقابله به تغییر اقلیم امکان پذیر است. 
احترام به طبیعت احترام به زندگی کیست و احترام به زندگی همه ی بشریت است و حفظ محیط زیست ٫ تزریق روح تازه و با نشاط به زندگی انسانها و حیوانات وپرندگان است. 
 ۳ ــــ ما نه باید جریان آب را بی علت به جوی ها ٫ نهر ها ٫ کانالها برای مزارعه و باغات سر دهیم. آبیاری برای هر کشت غلات و نبات از دیگاه دانش عمران زمین با قاعده مدار آبیار ی در نظر گرفت. مدار آبیاری بستگی بافت خاک و سن درختان دارد. اصراف در آب به ضرر زمین تمام می شود. طورکه کمی آب باعث خسارات به درخت خواهد شد زیادی آن نیز موجب می شود که زمین دیر رطوبت خودرا از دست بدهد که در نتیجه در بعضی از مناطق تولید باطلاق نموده وریشه نبات که در آب راکد زمین احاطه شده ٬ خفه گرده و درخت از بین مرورد. در آب دادن نهال سین ابتدایی غفلت نه شود. در زراعت و باغات از بکار بردن آب زیاد از حد خوداری نمود ٫ مگر اینکه این امر برای شستشوی نمک لازم باشد٫ آبیاری کم ولی متناب ٫ روش مفیدی است ٫ زیرا غلظت نمک در خاک را در حد نسبتاٌ پایینی حفظ می کند. 
 ۴ ــــ ا جتناب از استعمال غیر مناسب ماشین آلات ثقیله زراعتی در کشت و اثرفعالیت های زشت و نامناسب زراعتی تخریب خاک صورت می گیرد. تخریب خاک نیز از اثر استفاده غیر معیاری برای انکشاف زراعت سبب فقدان ساحه کشت می گردد و از طرف دیگر حاصاخیزی انرا پاین می آورد. 
در صورت استفاده افراطی از خاک در مناطق خشک و نیمه خشک مرطوب تغییر اقلیم به میان می آید . برای جلوگیر از تخریب خاک باید در سطح ملی وبین لامللی به کمک احداث پروژ های انکشافی ملل متحد مبارزه صورت گیرد. 
 ۵ ــــ پرهیز از انهدام درختان و بوشش گیاهی ٫ بخاطریه زیست پوشش گیاهی مقابله با پدیده گرد و غبار شن های روان ٫ بادهای موسمی و علاوه براین درختان و گیاهی ایجاد اکوسیستم طبیعی می کنند. به طوری که پوشش های گیاهی قادرند در گرم ترین روز های تابستان درجه حرارت محیط پیرامون خود را تا چهار درجه سانتی گراد کاهش دهند و در عین حال ۴۰ تا ۵۰ فیصد بر روطوبت هوا اضافه کنند. 
 ۶ ـــــ از ساخت جاده سازی های غیر اصولی در محیط کوهستانی پرهز کرد بخاطری که احداث سرک های باعث سرعت بخشی به تخریب و سیع منابع ارزشمند طبیعی مانند لغزش توده های خاک وهم آسیب به جز ء های اکو سیستم کو هستانی ورارد می کند. احداث سرک ها غیر اصولی و غیر نیاز و خودسر موجب عدم رشد و نمو بسیاراز گونه گیاهان در منطقه می شود و درآینده به مرور زمان رفته و کم کم گونه گیاهان با گاهش روبه روی و جانوران از نبود پوشش گاهی منقرض می شوند و هم زبیایی طبیعت رنگ بویی تازه گی خود را از از نبود گیاهان دست می دهد و هدیه طبیعت برای آرامش حیات وحشی نسیم دل انگز چون باد صبا که در طبیعت جریان دارد از سبب ساخت سرک بر هم می مزند. 
 ۷ ــــ مصرف منابع طبیعی صرفه جویی خواهیم کرده ٬ زیرا به جای استفاده از تولید مواد خام برای تولید محصولات نو از مواد بازیافتی زباله ها استفاده کنید کم هزینه است. منابع طبیعی یک نعمت است وقتی وجود دارد قدرش را نی دانیم ٬ اما هنگامی که از دست رفت و نفس ها به شماره افتاد قدر دان آن می شویم . ما با کاهش مصرف منابع طبیعی با بکار گرفتن از مواد بازیافت زباله ها ٫ عمر زیستگاه بشر ( زمین ) را طولانی تر می کنیم. به کمک بازیافت٫ مسا حت کمتری از از وادی ها و دامنه به زباله دانی تبدیل می شود. بازیافت زباله ها گامی حیاتی برای حفاظت از منابع طبیعی و محیط زیست و جلوگیری از اتلاف سرمایه ملی و نیز یک گامی سبز در جهت توسعه پایدار است. 
 ۸ ــــ پرهز از پر تاب گاز زهری بمب الوده و استعمال سلاح های دارنده مواد رادیو اکتیف منابع طبیعی کشور بخصوص پوششش گیاهی آن شدیدآ آسیب دیده است وابستگی در آمد های تامین زندگی روستایی به این منابع طبیعی از قبیل محصولات زراغت ، علوف چرا ، پسته زار ، جنگل جلغوزه ، بادام وابسط است و همچنین فقر شدیدی که در میان مردم امروز در نواحی و روستاها آسیب دیده کشور بوجود آمده است. اثر گذاری منفی تغییرات گردش اقلیمی سبب فقر بر زندگی روستایان کشور ما شده است. 
 ۹ ـــــ ا داره چرا ه در مراتع باید با یک تقویم از پیش تعین شده باشد بهتر است و این تقویم با شرایط سلانه ساز گار باشد. بهبود سلامتی خاک در نتیجه آن چرای هدفمند را تا حدی زیادی می توان معلومات استراحت طولانی مدت قطعه ای از زمین چرگاه دانست. اگر بی احتیات و بی توجهی در چرا حیونات اهلی مناطق در پسته زار ها انجام گیرد. تپه های خاکی پسته زار کشور ما دارای اکوسیستم شکننده است که شکننده بودن وظیفه و مارا برای حفاظت صد چند می کند. 
ورود گله ها به چراگاه ها قبل از زمان مناسب به پوشش گیا هی لطمه وارد می نماید به دلیل رطوبت زیاد خاک و درآمد ورفت زیاد گله ها در چراگاه باعث فشرده شدن خاک وکم شدن حجم خاک می گردد. در نتیجه علاوه بر اینک قابلیت نفوذ خاک نسبت به نذولات کاهش خواهد یافت نگهداری خاک نسبت به آب نیز کاهش می یابد و بلاخره باعث گاهش پوشش زنده ی گیاهی می شود. عموامل اصلی فرسایش خاک ازبین رفتن پوشش گیاهی طبیعی خاک می باشد. نکا تی را باید مورد قرارداد که تا اکوسیتم چرا به خوبی حفظ شود ازجمله این نکات رعایت ظرفیت چرا و برداشت مجاز ازچراگا ها ٬ رعایت فصل چرا و آماده گی چرا جهت استفاده پس از حدود یک ماه از شروع فصل بهار هنگامی که زمین برای چریدن گوسفندان وبره ها وبزغاله ها سرسبز شده باشد. که تا بره ها وبز غاله ها غذای خودرا از طریق چریدن علف صحرا تامین کنند. مفیدیت اداره از چرای باعث بهترشدن وضیعت پوشش گیاهی در نتیجه هنگام بارندگی از ایجاد روناب کا سته می شود وآ ب فرصت کافی برای نفوذ را در خاک پیدا می کند. در صورت اداره چرا بر اساس یک تقویم سفره های آب های زیرزمینی تغذیه شده و چشمه ها وکاریزها در قریه جات پر آب می گردد. بانفوذ آب در خاک دیگر سیلاب ها به وجود نمی اید واز بسیاری از خسارات مالی وجانی جلوگیری به عمل می اید. برای تحقق این هدف لازم است تا ما انسانها با منابع طبیع ومحیط زیست خود با احتیاط تمام برخورد نموده زمینه استفاده مطمین و دومدار وحفظ ونگهداری انها را فراهم نما یم و به کمبود منابع روبرونشویم واین امنت بزر گ به طور درست به نسلهای بعدی انتقال نماید. .

۱۰ ــــ استحکام اطراف جهیل با کاشت نی مملو از نی ها وغرس درختجه و بوته های مثمر و زینتی و این اشجار هم مانع از بلند رفتن درجه حرارت منطقه و اطراف جهیل ها می گردد. این جهیل میراث طبیعی که یکی از نعمت الهی استند و حفظ ونگهداری آنها وظیفه هر شهروند است تا باید در حفظ آنها همکاری و تلاش کند. 
حفاظت از جیهل ها بخاطر حفظه ونگهداری پوشش گیاهی این منطقه ممانیت جلوگیری از چریدن حیوانات اهلی گوسفند و گاو که چراندن حیوانات و بخصوص بیش از حد قطع لخها ونی ها که با عث تخریب فرش نباتات و فرسایش خاک می گردد و چرا قطعی ممنوع است. 
اگر در محافظت جیهل بخصوص جهیل کوهی با توجه تحولات اقلیمی جهانی بی توجه ای و بی اعتنایی از طرف اداره ملی حفاظت محیط زیست صورت گیرد دراینده خطر شکست بند آنها در موسم آب خیزی خواهد شد. در بسیاری از نقاط کوهستانی و دشتی افغانستان این بندها طبیعی آبی یعنی کول ها و تالاب ها به چشم می خورد. این بند ها یا کول ها منبع خوب و ذخیر آبی مورد نیاز برای آبیاری کشور ما هستند که از آب بعضی آنها مردم ما در زراعت و باغداری استفاده نموده اند. این تالاب ها نیز پنا گاه برای تولید نسل پرنده گان می باشد وهم محیط را از الوده گی پاک می سازند و هم کوه ها را بار وری از جنگل و بته های جنگلی می سازد . 
 ۱۱ ــــ یکی از رهکاری جدی به ماندگاری یخچالهای کوه های هندوکش کمک شایان می کند ٬ اعلان ساحه حفاظت شده از پوشش گیاهی بومی آن از طرف اداره ملی محیط زیست می باشد. مراتع اکوسیستم هایی هستند که مشخصه اصلی آنها پوشش گیاهی بومی آن می باشد. اگر از علفزار های مراتع استفاده بی رویه کرده و همچنین باروش های نادرست استفاده از خاک در کشت للمی موجب فرسایش شدید آن را فراهم می آورد. بنابر این بایستی ۲۰ تا ۳۰ کیلومتر ساحات نزدیک یخجالها طبیعی ممانعت جدی از گزند چرا گله ها از قطع جنگلات و بته ها و اقدام فوری برای مردم محل در ایجاد پروژه های کاری که تا آنها از کندن پوشش گیاهی و دامنه کوه های اجتناب ورزند. از دیگاه کارشناسان ضروت به ایجاد یک پایگاه اطلاعاتی برای بررسی تمام یخچال های طبیعی افعانستان می رورد که هرساله اطلاعات از کم وکیفی این منابع از جنبه های تابع آبی و زیست محیطی برای رونق زراعت کشور ما ضروری می با شد. ۱ ـــ مطالعه وبرسی و شناخت پتانسیل ها ی منا بع آبی و چالش های پیش روی که از با بت تغیرات آب و هوایی در ۴ دهه جنگ ٬ یخچال ها قله ها رشته کوه های هندوکش چند فیصد آنها کاهش یافته و چند فیصد آنها خدا ناخسته در معرض فروریزی توده های یخ به به سوی کول آب ها همرا با رسوبات خواهد آفتاد می توان روستا ها ی نواحی مسیر خود را نابود کند. 
 ۲ ـــــ اندازه کمترین ارتفاع یح یخجال . ۳ ــــ مساحت و محیط موقعیت خط برف یخجال که سالانه چند متر از دست می دهد. ۴ ــــ وضعیت تو پوگرافی ارتفاع حد بالا و پا یین حوض های یخگیر یخچالها . ۵ ــــــ وضعیت توپوگرافی منطقه وحوضه آبریز یخچالها . ۶ ــــــ رابط تعادل آب ویخ منطقه مورد بررسی قررا گیرد. ۷ ـــــ سنجش میزان درجه حرارت متوسط گرمترین و سر دترین منطقه . ۸ ـــــ آثار بر داری از ساحات یخچالهای ذوب شده منطقه . ۹ ـــــ بازسازی وضیعیت آب هوای منطقه ای آثار یخچالهای هنوز هم در محل وجود ارد . ۱۰ ــــ سنجش میزان نزولات منطقه هم از بارش برف و باران
یخچال ها طبیعی زاینده سفره آب های زیرزمینی ٫چشمه ها ٫ تغذیه رودها و قنات ها می باشد. دریا های مهم افغانستان عمدتاْ از ذوب یخچالها کوه های هندوکش وجهیل های یخبندان آن سرچشمه می گیرد. اگر ما در حفظ یخچالها برف چالهای کوه های هندوکش سعی وتلاش جدی نکنیم در دراز مدت این یخ ها ی یخچالها طبیعی کشور از بین می رود٫ خدا ناخسته کشور ما را به خشکسالی مواجع می شود. 
 ۱۲ ــــ راهکاری های ساده کم هزینه برای کاهش دما مراتع و اجرای آن از طرف رهنمایی های متخصص حفاظ محیط زیست با همکاری مردم محل روستا ها در تحت بر نامه جهانی سازمان ملل کمک مواد عذایی در بدل کار توزیع کند جهت ازدیاد گیاهان در کوه دامنه ها عملی کرد: 
اول : جمع آوری تخم گیاهان و بوته های بومی دانه دار محل را در فصل آخیر بهار و اوایل تابستان جمع آوری کرد و دانه های خسته ای مانند دانه بادم کوهی ٫ توغ ٫ دولانه ٫ پسته ٫ چهار مغز ٫ جلغوزه ٬ زیتون وغیره .... را در فصل تیرما ه چند روز پیش یخ زدن زمین کوه دامنه ها دانه را زیر خاک کرد و تخمه های کدو مانند کمال ٬ نی کوهی یا ارزن مانند گون خادار ٫رواش و غیره ... را بعد از آب شدن برف و یا یخ زمین بر آمدن در دامنه ها بذر پاشی کرد. دانه های شانده شده یا بذر شده در نمی با گرم شدن خاک جوا نه زنی می کنند و تولید ساقه و برگ می کنند و گیاه جدید در محل پیدا می شود. 
دوم : طریق تکثیر بوسیله قلم و خواباندن شاخه درختجه ها و بوته های قدبلند ممکن است٬ قلمه قسمتی گیاه بعد از جدا کردن از پایه استعداد ریشه زنی را دارد ٬ قلم از شاخه های فصل جاری کرفته می شود . در محیط کشت ریشه دار معمولترین روش از دیاد و آسانترین ارزانترین روش های ازدیاد گیاهان است. خواباندن شاخه در زمین از آن ریشه های نا بجا تولید می شود و بعد لپیه برگ ضاهر شده و آنار به اسانی قلمه زده تکثیر کنید . سوم : طریق از دیاد گیاهان یا بوته ها بوسیله ریشه ( ریزوم ) شانی است که گیاهان دارای ساقه زیرزمینی اند ( غده یا ریزوم ) ویا داریی ریشه هایی هستند که بطور افقی قرار می گیرند و ساقه ها از خود تولید می کنند. 
چهارم : با ایجاد پروژه های تحفظی خاک و تنظیم آب در تپه ها با عث احیا مجدد منابع طبیعی و در نتیجه افزایش چشم سارها و علفچر های سرسبز می شود. پنج گسانی که به عرص های مناطبیعی تجاوز و آنرا تخریب می کنند مجرم شناخت و مورد باز پرسی از طرف از طرف پلیس قرار گیرد. 
 ۱۳ ــــ هر کشوری که کمتر ۲۵ فیصد خاک آن جنگل باشد از نظر زیست محیطی خوار بار ملل متحد و ضعیت بحرانی در آن کشور حاکم است . ۵ ٬ ۳ فیصد ساحه افغانستان را جنگلهای طبیعی انبوه و پراکنش چوب چهار تراش و ارچه وبلوط و از جمله در حدود ۴۵۰ هزار هکتار در ختان پسته پراکنش روییده است. در حال حاضر افغانستان در حدود دوازده فیصد زمین های زراعتی دارد که حدود پنچ در فیصد آن ها به شکل آبیاری سنتی انجام می گردد و هفت فیصد آن از بارانهای بهاری آبیاری می شود . کارشناسان محیط زیست می گویند این هفت فیصد هم باید به سمت آبیاری باید رورد و با ایجاد سدها ٬ ذخایر آبی زمین های زراعتی را وسعت داد ٫ ایجاد آنهار و بند ها تا بتوان سازگاری بیشتری با تغییر اقلیم و کم آبی ایجاد گردد. 
طبق گزارش ها و استناد با اطلس افغانستان شمال و شمال غرب کشور ما نسبت به موقعیت اقلیمی و شرایط آب هوایی آن احتیاج به ۵۰ تا ۶۰ فیصد پوشش سایبانی درختان نیاز دارد. مناطق جنوب ۶۰ تا ۸۰ فیصد پشش سایبان درخت شانی احتیاج دارد. ولایت . شمال شرق ۴۰ تا ۵۰ فیصد به پو شش سایبان درخت شانی احتیاج دارد و تنها مناطق شرق مملو از درختان نشتر سرو جلغوزه می باشد که تنها ۲۵ فیصد دیگر به سایبانی احتیاج دارد. بنابر این در مناطق مذکور کاشت هر نهال مثمر و غیر مثمر می توانید سال های هم خاطره خوشی برای شما و هم کمکی به محیط زیستان می کند. درخت و نهال شانی راه حلی مناسب برای مبارزه با آلودگی ها و سهل کنی هر نوع حوادث طبیعی به شمار می آید. ایجاد جنگل های مصنوعی و فضای سبز در تپه شهر و اطراف شهر های بزرگ به تاسیس کارخانجات اکسیژن می ماند. نهال های جوان در خاک غرس گردد تا به درختانی نیرومند و سرسبز بدل گردند و به این ترتیب گامی در آبادی کشور عزیزما برداشته می شود و در جهت حفاظت از آنها اداره های مسوول باید کوشش کنند. افغانستان یکی از نگات عطف تنوع بیولوژیکی در جهان می باشد در سلسله کوه های هندوکش باعظمت حدود بیش از ۴۰۰۰ گونه گیاه پیدا می شود که از جمله ۴۰۰ گونه گیا داروی دارد و مجموعه بیش از ۳۵ در صد آن ٫ یعنی یک سوم مجموع نباتات این کشو ما بومی هستند. ۱۴ ـــ تکثیر و ا حیاء حیا ت وحش با توجه به شرایط آب هوای مناست زیستگاهی مطلوب و محل تکثیر و پروش گونه های نادر و در معرض خطر انقراض را به عنوان یکی از اقدامات مهم در زمینه حفظ نسل گونه های حیات وحش دانست و خاطر نشان کرد. تکثیر علاوه بر احیاء گونه های مرود نظر امکان انجام مطالعات علمی در زمینه عادت ٫ رفتار و شرایط زیستی گونه ها فراهم شود. میراث زیست محیطی و طبیعی و حفاظت آنها برای دستیابی به توسعه پایدار در کشور بپردازند و نهات تلا ش وکوشش خود را راه رسدن به اهداف مورد نظر بکار گیرند. حیات‌وحش، در افزایش بهره‌وری و پایداری بوم‌سازه‌ ها نقش اساسی دارد و انسان برای تأمین آب، غذا، ارزش‌های زیبایی‌شناختی و فعالیت‌های تفریحی خود به آن وابسته است. خلاصه برای امور حفاظت از جنگل ها حیات وحش اسخدام محیط بان ها و تربیه آنها جهت محیط بانی از طرف ادره ملی محیط زیست ختمی ضروری است. یقینا اگر ما همه شهروندان افغانستان در حفظ محیط زیست خود کوشا باشیم و این نکات را رعایت کنیم زبیایی طبیعی کشورمان صد چند به چشم خواهد آمد و دیگر افسوس نمی خوریم که خوشا به حال فلان کشور آسیایی یا اروپایی که چقدر تمیز، پاک و زیبا است و زیبایی کشورهای اروپایی البته مرهون رعایت شهروندان آن کشورها به نکات فوق الذکر است و اگر نیمی از مردم افغانستان اعمال و عادات ناپسند آسیب رسانی آگاهانه یا ناآگاهانه به محیط زیست مانند بر کندن بی رویه درختان و جنگل، بوته های کوهی، چرای بی رویه، گله های عنعنوی، آلوده سازی آب جوی ها از کف صابون لباس شویی، انداختن یا ریختن کثافات خاک روبه در جوی ها و رودها، غصب فضای سبز شهرها و کو ه دامنه ها و ایجاد قشلاق در کنار جهیل ها و اعمار خودسر خانه های گلی در تپه ها و کوه دامنه های شهرهای بزرگ و احداث سرک های غیر اصولی در کوهستان و شکار بی رویه حیواتات وحشی و پرندگان اجتناب کنیم به یقین منابع موجود آبی وافر ما و افغانستان آفتابی ظرفیت و پتانسیل آن را دارد تا در هر عرصه ها جوابگو باشد و در آینده نزدیک انشاءالله افغانستان شاداب سرسبز و آباد را خواهیم داشت و مسلما دیگر کسی حسرت آن کشورها را نخواهد خورد. محیط فراگیرنده و جای زندگی آدمی است و اصولاٌ یکی از وظائف مهم بشری که حفظ جان است ، جز با زیستن در محیط سالم و زیبا امکان پذیر نیست. بدین سبب شرط اولیه برای انسان داشتن روحی سالم و جسم سالم است و جسم سالم و تندرست نیز فقط زمانی برای انسان حاصل می شود که انسان از محیط زیست سالم و دلگشا بهر مند باشد. محیط پاک و منظم وخرم زندگی انسان را شاداب و خوشبو می سازد ، محیط پاک طبیعی بی عیب تاثیر زیبا برروح و روان آدمی دارد. رفتن انسان در نزد آبشاران شر شر صدای آبشاران و شنیدن آواز روح بخش بلبلان و نغمه سرای عندلیبان برفراز آبشاران ، سرود لطیف جوی باران ، آهنگ دلربای چشمه ساران ،صفای سبز سبزه زاران، نسیم لطیف دره های سبز کوهستان ، رقص دلنشین درختان و زیبایی و منظم و مرتب بودن شهر و د هات ، همه و همه تاثیر اعجاب انگیزی برزندگی و حیات انسان دارند. 
هرکسی از تماشای چنین منظره های زیبایی احساس آرامش ونشاط کرده و امنیت و آسایش را در حیات خویش لمس می کند. به امید افغانستان آزاد، آباد، آرام و سربلند که خانه ای امن و آسایش برای تمام اقوام ساکن در آن باشد و همه از حقوق شهروندی، کرامت انسانی، آزادی و حق تصمیمگیر ی برابر برداربوده برادر وار زندگی نمایند. 

منابع ماخذ : 
ــ یادداشت های تحیقیقاتی کشت نباتات در شرایط سبز خانه از دوره داکتری من طی سالهای ۱۹۹۱ الی ۱۹۹۵» 

 

 

 

 

 

بالا
 
بازگشت