فاروق فردا
کنفرانس فورمات مسکو،دیدگاهها و نگرانی ها
با وجود سنگ اندازی ها ی زیاد و تلاش ها به منظور مختل کردن شکل گیری فارمات صلح مسکو، فدراتیف روسیه بلاخره توانست، نماینده های طالبان مسلح را با هیات شورای صلح افغانستان در زیر یک سقف نزدیک هم بنشاند و برای شان زمینه دهد که بتوانند رو در رو خواست ها و دیدگاه های شان را مطرح نمایند.
فدراتیف روسیه در دوسال اخیر که ملاقات ها و دید و بازدید های نماینده اش را با طالبان رسانه یی ساخت،در اهرم نقد مخالفت و موافقت واقع گردید،اما سرچشمه های منابع دپلوماتیکش بر سبیل خواست منافع میهن شان، به این روند پیشرونده ادامه دادند وبه پیمانه ی هرمانع در برابر شان ، گام های حرکت های شان را در راستای تدویر این نشست تند واستوار ساختند .
نشستت که در چهارم سپتمبر آماده ی دایر شدن بود، ارچند بنا بر خواست افغانستان به تعویق انداخته شد ولی دولت سرانجام از حضور یافتن در آن ابا ور زید. موضع گیری دولت افغانستان قابل درک است، زیرا ایالات متحده اشاره های سرخ وسبز سیاست خارجی افغانستان را گل و روشن می سازد .اما باز هم شورای صلح افغانستان علی رغم آن که از دولت کشور نماینده گی نه می کرد، توانست که پیام مردم و دولت افغانستان را مبنی بر تدویر میز مذاکره و پیش شرط های دولت را در این کنفرانس به سمع حاضرین برساند.
در کنفرانس، اافزون بر هیات شورای عالی صلح افغانستان تحت ریاست حاجی دین محمد و هیات طالبان از قطر تحت ریاست عباس ستانکزی،معاونین وزرای امور خارجه قزاقستان،قرغیزستان،ازبکستان،تاجیکستان،ترکمنستان،چین،پاکستان و نماینده ی ایران نیز شرکت داشتند. منابع رسمی روسیه گفتند که نماینده ی امریکا نیز در هیات دپلوماتی از سفارت آن کشور در مسکو شرکت داشت ،اما حضورش محسوس نه بود.
کنفرانس فارمات مسکو در تاریخ نهم نوامبر امسال روز جمعه، در یکی از تالار های
هوتل پرزیدنت شهر مسکو با صحبت مقدماتی سرگی لاوروف وزیر امور خارجه فدراتیف
روسیه گشایش یافت . وزیر امور خارجه فدراتیف روسیه با خوش آمدید گفتن تعارفی،
وارد موضوع شد وراسا بر مسأله ی قابل درک در کنفرانس تماس گرفت.
وزیر امور خارجه ی فدراتیف روسیه، کنفرانس را تلاشی به منظور یافتن راه حل به
غایله ی افغانستان در قالب تفاهم ملی کشور خواند و ابراز امید واری نمود که
بازیگران منطقه ای وهم چنان کشور هایی که خود را دوست افغانستان می خوانند و در
این کنفرانس شرکت دارند، فدراتیف روسیه را تا آغاز مذاکرات میان طرف های
درگیر کمک نمایند. وی مذاکراتی را که در پیامد این کنفرانس در آینده ها روی می
دهد،مذاکرات سیاسی خواند ونقش کشور های منطقه را در تامین بهتر آن ارزنده تلقی
نمود.
وزیر امور خارجه ی فدراتیف روسیه با توجه به مشکلاتی که کشورش در راه تدویر
این کنفرانس داشت،چنین گفت:موانع و دشواری های زیادی د رجهت تدویر کنفرانس وهم
چنان ناراحتی های متقابل اذیت کننده نیز وجود داشت،اما فدراتیف روسیه از این
موانع با پیروزی گذر کرد وامروز اینک هیات های بلند رتبه ی بسیاری کشور هایی
را که از اوضاع افغانستان متاثرند و هم چنان هیات های گروه های از هم آزرده را
به دور یک میز و در زیر یک سقف گرد آورده است.
سرگی لاوروف با ارزیابی مثبت دست اندر کاران روسی کنفرانس فارمات مسکو،اظهار امیدواری جدی کرد که هر سیاستمدار شرکت کننده در این کنفرانس بر اساس منافع ملت افغانستان و نه منافع کشور یا گروه خود اقدام کند.
از آن جایی که نماینده های کشور های شرکت کننده در کنفرانس در بسا موارد از متحدین روسیه شمرده می شوند حتی ایران و پاکستان که با افغانستان در تخاصم واقع اند و هر کدام سعی بر آن دارند که منافع ملی افغانستان را فدای منافع خود سازند، نه می توانند از سخن روسیه عدول کنند، پس می توان گفت که سخن سرگی لاوروف در اصل به طرف هیات های طالبان و شورای صلح افغانستان بود که ایشان را به مدارا دعوت کرد و ازشان خواست که با مسأله ی کشور شان از زاویه منافع گروهی خود برخورد نه کنند.
ار چند دولت افغانستان در حال حاضر با مشکلات فراوان داخلی و خارجی روبرو است واشاره ها و چراغ های سرخ و سبز خارجی ها در آن نشان دهند ی مسیر سیاسی تلقی می گردد و این موضوع در نزد روسیه نیز قابل درک است، اما گروه طالبان،دسته یی از شبه نظامیان مسلحی ست که در حال حاضر بیشترین نا آرامی هارتپا سبب شده و زندگی ارام مردم را مختل کرده است.
سرگی لارف ،با توجه به وضعیت کنونی افغانستان و حالت وخیم زندگی مردم که نه از دست دولت روز دارند و نه از دست مخالفین آن،چنین گفت، "ما با دلسوزی عمیق به ملت افغانستان با قاطعیت و عزم جدی آماده ایم تا برای گشودن صفحه جدیدی در تاریخ افغانستان هر گونه کمک لازم را ارایه دهیم."
با توجه به گفته های جناب لاوروف، مقامات فدراتیف روسیه باید نیک بدانند، که رسیدن به مذاکره و تامین صلح در افغانستان راه یک شبه نیست. نگرانی های جامعه ی جهانی و وضعیت نابسامان مردم افغانستان قابل درک است . این هم گفتنی است که در چنین شرایط، روسیه از کدام کمک ها سخن می زند؟. در حالی که هیات قطر هیات تمام عیار طالبان نیست و نه می تواند از همه گروه های این حرکت نماینده گی کند. مردم افغانستان تا تشخیص درد ،به مسکن ها نیز نیازمند اند که باید نوش داروِ پیش از مرگ برای شان داده شود، صلح مجهول مجهول نه می تواند، راه کاری برای زندگی خوب مردم گردد.
روسیه از دیر مدت از حضور طالبان و حرکت های تندروانه آنان و ظلم های بی حصری که هم اکنون داعش دارد در افغانستان انجام می دهد نگران است. وضعیت نا بسامان افغانستان در حال حاضر در دسترس کنترول نیست.
لاوروف با این مساله چنین تماس گرفت: «افغانستان اکنون به یکی از مقاصد تروریستی تبدیل شده است به شکلی که گروه های تروریستی در وهله ی اول تلاش می کنند با تشکیل داعش در این کشور و حمایت خارجی، افغانستان را به پایگاهی برای حمله به سایر نقاط از جمله آسیای مرکزی تبدیل کنند».
مسأله ی آسیای مرکز و نگرانی های روسیه از بابت آن،ارچند مسأله جدید شمرده نه می شود ، ولی از این رو که برای اولین بار از جانب مقام بلند پایه ی دولتی فدراتیف روسیه درکنفرانس بین المللی ارایه می گردد حایز اهمیت و توجه فراوان است. به ویژه برای دولت پاکستان که در عین زمان در پاره یی از موارد متحد روسیه نیز شمرده می شود. ایران نیز در برابر این گپ بی تفاوت مانده نه می تواند. پاکستان و ایران دو کشور همسایه ی افغانستان اند، که مداخله ها و توطئیه های شان جانب دیگری از دلایل جنگ در افغانستان شناخته شده است. این دو کشور اگر می خواهندد که اتحاد شان را با فدراتیف روسیه ادامه دهند،باید در مسأله ی افغانستان از سیاست روشن کار گیرند ورنه با رو گردانی روسیه از این دوکشور هر کدام شان،به چنان لقمه ی چربی مبدل شده است که دیر نخواهد بود از حلقومی فرکشیده شوند، که این ها انتظار آن را دارند.
افغانستان در حال حاضر کشور از هم پاشیده است، این حالت نه به نفع مردم افغانستان و نه به نفع کشور های منطقه می باشد. روسیه بیشتر از دیگران از این حالت رنج می برد. دلایل نگرانی روسیه تنها به خاطر خودش نیست، طوری که گفته شد از آسیای میانه هم نگرانی دارد. آسیای میانه از قبل به انفجار از دورن آماده است. این کشور ها پس از فروپاشی اتحاد شوری سخت در دیدگاه کاربردی کشور های خارجی واقع شده اند و می خواهند که این خطه را از کنترول روسیه برون کنند . تلاش آنان در این راستاست که آسیای میانه به منابه خطر برای روسیه مبدل گردد، اماا مردم افغانستان از این داد می زنند که تا رسیدن به این امر دشوار ،مردم و کشور ما با نابودی کلی روبرو می گردند. زیرا فروپاشی بیش از این افغانستان ، وضعیت آسیای میانه را بیشتر خراب می کند.
شاید با توجه به این نکته بود که سرگی لاوروف وزیر امور خارجه ی روسیه در کنفرانس گفت، ما از افغانستان یک پارچه حمایت می کیم ،افغانستانی که همه در آن در صلح و سازش در کنار یک دیگر زندگی کنند . وی گفت: شک ندارم همه شرکت کنندگان در کنفرانس این رویکرد را بپذیرند.
لاوروف گفت: هیچکس نباید در مساله افغانستان به بازی های ژئوپلیتیک فکر کند
زیرا در این صورت، افغانستان به میدان رقابت قدرت ها مبدل می شود.
امیدواری های آقای لاوروف نیز قابل درک بود که گفت: امروز گفتگوهای سازنده ای
داشته باشیم و بتوانیم انتظار ملت افغانستان را برآورده کنیم.
پس از سخنان سرگِ لاوروف و 15 دقیقه تفریح که ریاست آن را آقای مارگولوف معاون وزیر امور خارجه ی روسیه بر عهده داشت، نخستین سخنران عزیز الله حاجی دین محمد رییس هیات شورای عالی صلح افغانستان بود که در این جلسه اشتراک داشت.
رییس هیات افغانی در مذمت جنگ و کشتار های همه روزه ی افغانستان سخن گفته افزود که شورای عالی صلح افغانستان نماینده ملت کشور است و از طالبان می خواهد که به خواست دولت افغانستان برای مذاکره وادامه ی صلح از خود حسن نظر ابراز دارند.
دین محمد شرایط مذاکره با طالبان را ،چنین جمع بندی کرد که دولت در نظر دارد این گروه را در سیستم سیاسی شامل سازد، مسأله ی رهایی زندانیان طالبان را بررسی کند، مشروط بر این که طالبان از جنگ دست بکشند. وی افزود که هر مشکل را می توان ازراه مذاکره وتفاهم حل نمود.
حاجی دین محمد از تلاش های فدراتیف روسیه تشکر کرد وهم چنان از هیات طالبان نیز به خاطر شرکت شان ابراز خرسندی نمود.
از این که حاجی دین محمد در آغاز برنامه سخنرانی پرداخت ،سه نکته را استنباط کرده می توانیم:اول این که فدراتیف روسیه با وجود عدم اشتراک دولت افغانستان در این کنفرانس،به هیات افغانی ارج قایل گردید و به دولت افغانستان نشان داد که در مجموع از جانب فدراتیف روسیه حمایت می شود. ار چند این مسأله شاید بر هیات طالبان خوش نیفتیده باشد،اما جانب روسیه نورم های دپلوماتیک را به وجه احسن رعایت نمود.این درحالیست که عدم اشتراک دولت افغانستان نیز قابل درک است.اما روسیه فعال شدن دولت افغانستان در قضیه ی مربوط سرنوشت خودش و مردم کشورش زیاد ارزش می دهد. دو دیگر این، که حاجی دین محمد در کل مجاهد است ومجاهد وطالب در نزد مردم افغانستان دو روی یک سکه اند.اما چیزی که در این جا سمبولی از دوستی و آشتی کردن ارایه شد این است ، که طالب فرزند جوان و دو برادر حاجی دین محمد را به قتل رسانده اند ،اما این موسفید به منظور تامین صلح در کشور و ختم جنگ وآدم کشی با سینه ی داغدار از طالب و گروه های شان به آنان دست دوستی دراز کرد.
حرکت حاجی دین محمد می رساند، مردم افغانستان با تمام جنگ وخون، هنوز قلب بخشاینده دارند ومی توانند همدگر پذیری کنند، مشروط بر این که طالب این را درک کند،امااین امید واری از آن بعید به نظر می رسد.
اما نکته ی ضعیفی که در این جا ظهور کرد،این بود ،که عباس ستانکزی در سخنانش دولت افغانستان را به هیچ گرفت،در پاسخ به صحبت های حاجی دین محمد مبنی بر فراخوان شورای صلح یک کلمه مثبت ارایه نه کرد،فقط در جایی که از جنگ و خونریزی می گفت یاد کرد ،چنان که حاجی دین محمد نیز از جنگ گفت و بس.
عباس ستانکزی رییس دفتر سیاسی قطر طالبان در حول حوش حضور نیرو های خارجی در افغانستان به زبان انگلیسی سخنرانی کرد.آقای ستانکزی روی سه مساله تماس گرفت و نابسامانی های افغانستان را به آن ها مربوط دانست. وی گفت که حضور نیرو های خارجی در افغانستان عامل اصلی جنگ است و کشور ما در حال حاضر استقلال نه دارد. دودیگر این که مواد مخدر و تروریزم در افغانستان روز بروز گسترش می یابد و جامعه ی هانی حاضر در افغانستان بار ملامتی آن را بر دوش طالبان می گذارد. سه دیگر این که از روز ورود قوای ناتو در افغانستان بیش از 600 هزار افغان که عمدتا ملکی ها اند کشته شده اند و این روند هنوز با شدت دوام دارد.
ستانکزی مذاکره با دولت را مشروط بر خروج خارجی ها از افغانستان دانست، و طی صحبتی علی حده با بی بی سی هم روی همین مساله تاکید نمود و آن را استراتیژی طالبان قلمداد کرد. الی غیر او گفت که ار چند ما تاکنون سه بار امریکا مذاکره کرده ایم، ولی به منظور ایجاد صلح در افغانستان باید امریکا مذاکراتش را با ما ادامه دهد و آنهم مشروط بر این که زندانی های ما رها گردند و طالبان از لیست های سیاه وتحریمی کشیده شوند. در صورت پاسخ غیر مثبت به این خواست ها ، هر نوع مذاکره ، دشواری هایی را در فرا راه خود خواهد داشت. او هرنوع مذاکره را در حضور خارجی ها در افغانستان با دولت کنونی کشور مردود دانست.
هیات طالبان به سان هیات شورای صلح ،جنگ را تقبیح کرد و گفت که امروز بر اثر جنگ پل و پلچک ،مکتب و شفاخانه و غیر سوختانده می شود.
ستانکزی موضع گیری گروهش را در رابطه به زنان نیز بیان داشت و گفت که اسلام به زنان حقوق فراوانی قایل شده است وما بدان معتقد می باشیم.
در سخنان ستانکزی بر نوع حکومت آینده ی افغانستان نیز مطالبی وجود داشت.او گفت که ما خواهان امارت اسلامی هستیم و حکومتی را در افغانستان برسمیت می شناسیم که مطابق معیار های اسلامی باشد. ما قانون اساسی ای می خواهیم که کلا اسلامی باشد. در آن مطابق به اسلام حقوق شهروندان تامین گردد ازجمله حقوق زنان.
ستانکزی بر قانون اساسی کنونی افغانستان انتقاد کرد و گفت ،این قانون از خارج دیکته شده است و با تمام نواقصی هم که دارد ، تطبیق هم نه می گردد.
زبان ستانکزی غیر سیاسی و بسیار تند بود، گویا از موضع زورمندی فقیرانه صحبت می کند. وی با همین زبان تند، بار تمام ملامتی جنگ را بردوش خارجی ها گذاشت وگفت که طالبان علاقمند جنگ نیستند.
ستانکزی می اندیشد که مجاهدین کنونی، همان هایی اند که در سال 1995 کابل را به آسانی از دست شان گرفت آنان پا به فرار گذاشتند.طالب امروز بیشتر سیاسی می اندیشد و تا گلو هم مسلح است.این بار با خروج نیرو های خارجی،قیامتی بر پا خواهد شد،جوابش را نه ستانکزی داده می تواند و نا کشور های حامی آنان.
وی هم چنان از ارتباط طالبان با مواد مخدر انکار کرد و گفت که ،خشخاش در زمان حکومت طالبان کشت نه می شد و اکنون در 327 نقطه ی افغانستان کشت می گردد وسالانه 900 تن مواد مخدر در افغانستان تولید می شود.
رییس هیات طالبان می خواست نشان دهد که گروهش نیروی شکست ناپذیر است و دولت افغانستان مجبور است که از پی ایشان سرگردان باشد.اعضای دیگر هیات وی نیز در همین روال سخن می گفتند،از جمله مولوی عبدالسلام حنفی گفت که «هفتاد در صد خاک افغانستان دردست طالبان است».هر گاه چنین است، پس این 900 تن موادمخدر از آن سی در صدی که دردست دولت است تولید می گردد؟ یا جای دیگری؟.
موضع دوگانه ی طالبان، پرسش هایی را در نزد اشتراک کننده گان کنفرانس ایجاد کرد و زمانی که او از 600 هزار کشته با گلوی گرفته یاداور می شد و خارجی ها را عامل این کشتار می خواند نه طالبان را،اشتراک کننده های کنفرانس شگفت زده به سویش می دیدند و من جز آن که بر چشم سفیدی سیاست لعن بفرستم چاره یی نه داشتم.
اگر طالب از جنگ انکار می کند، این همه ترور ها را کی انجام می دهد؟، حملات برخانه ها را کی ها انحام می دهند؟، سرهای انسان ها را کی ها از تن شان جدا می کنند؟،مسافرین را کی ها از موتر ها پیاده می کند؟ وسپس به قتل می رساند؟ .اگر طالب ها نیستند این همه نسل کشی ها را کی می کند؟ و....و....و.....و.....؟.
زمانی که نماینده ی طالبان گفت، کجاست حقوق بشر و کجاست ملل متحد که ازاین ها بپرسند، من روبرو مشاهده کردم که به جز هیات های ایران و پاکستان، دیگر همه از شگفتی به سویش می دیدند. چه سخنان وی مبنی بر طرح خروج نیرو های خارجی از افغانستان را به نفع کشور های خود تلقی می کردند و به نماینده ی امریکایی می نمایاندند که مردم افغانستان در مورد شما چنین می گویند.
رییس هیات طالبان به خواست هیات شورای صلح وقعی نه گذاشت وبدون مخاطب ساختن هیات شورای عالی صلح، موضع مشروط شان را برای مذاکره بیان کردند وآن این که طالبان در حضور نیرو های خارجی در افغانستان با دولت کنونی مذاکره نه می کنند و هر نوع نشست را رد می نمایند. رییس دفتر سیاسی قطر هم در کنفرانس و هم پس ازآن گفت ، ما در صورتی با دولت امریکا مذاکره می کنیم که فهرست خروجش را از افغانستان ترتیب کند، زندانی ها ی مارا آزاد سازد و طالبان را از لیست های سیاهش برون کند.
ستانکزی در اخیر از فدراتیف روسیه تشکر کرد که زمینه ی این نشست را فراهم کرده است.
سپس به جز ایران و پاکستان که به نحوی از گفته های ستانکزی مبنی اعلام خروج قوای خارجی حمایت و آن را در سخنان خود برجسته کوتیشن کردند، رؤسای هیات های اشتراک کننده به شمول مارگولوف معاون وزیر امور خارجه روسیه ،به نوبت سخنن گفتند و به گونه ی آشکار از موضع دولت افغانستان اعلام حمایت کرده ،گفتند ، کشور های ما تا کنون در بسا موارد همکار دولت افغانستان هستند و ما از این کشور پشتیبانی می کنیم. این دستاورد منفی ای بود که طالبان را از کنفرانس حاصل آمد.
و اما چند نکته به گونه ی نتیجه گیری ، فراخور تو جه است: اول این که دیده شد ،فدراتیف روسیه مانند اکثر کشور های اشتراک کننده ی کنفرانس ،مناسبات را با دولت افغانستان ترجیح می دهد و آرزو دارد که این کشور در کنفرانس بعدی حضور روشن داشته یابد. این هم سخن برجسته ی کنفرانس بود که افغانستان مورد حمایت کشور های منطقه است، نه گروه های جنگی طالب و داعش که هر چند ادعای میان خالی یی نیز ابراز کنند.
دو، تلاش های فدراتیف روسیه در این راستا پیگیر است.این کشور می تواند آن را ادامه دهد، مبنی بر این که در تخنیک سیاستش برای کنفرانس بعدی تغییرات جدی دیگری را مدنظر داشته باشد. مسلما این تللا ش بدون اجر نمی مانند.
اما با توجه سخنان بسیار نرم و انعطاف پذیر حاجی دین محمد و موضع گیری تند طالبان چنین استنباط می گردد که ،صلح به زودی و به آسانی در افغانستان نه می آید، مگر این که دولت افغانستان، قاطعیت به خرج دهد وطالبان را خلع سلاح ، منزوی و تجرید نماید. این کار به دولت افغانستان که دولت است، کار مشکل نه می نماید، با یک دید کوتاه مشاهده می گردد که شمار طالب در هیچ ولایت، بیشتر از شمار اعضای قوای امنیتی سه گانه در همان ولایت نه می باشد. طالب نیرویی نیست که حاضر به صلح باشد، حاضر به پذیرش قانون اساسی باشد و حاضر به فداکاری گذشتن از اسلحه باشد. این نیرو یا باید سرکوب یا خلع سلاح گردد.
ستانکزی درکنفرانس فورمات مسکو اعلام کرد و گفت که در استراتیژی شان انعطاف در نظر گرفته نه شده است، این استراتیِژی کماکان برای آنان قابل تطبیق است.
با نتیجه گیری از کنفرانس فورمات مسکو، طالب گروهی نیست که خواهان صلح باشد. صلح پدیده ی خوشایند است، اما هر نوع مصالحه با بنیاد گرایی، ظلم بر ملت افغانستان است. جنگ پدیده ی خشن و قابل تقبیح است، اما صلح با نیرو های خواهان دوام جنگ و پذیرفتن شرایط آنان در چوکات حکومت مبنی بر بنیادگرایی ، نسبت به جنگ با آنان، به مراتب خطرناک است.
بالا
بازگشت