داکتر عبدالواحد خرم
مناسبات سیاسی بین المللی، ماهیت وترکیب آن
مناسبات بین المللی مهمترین ومرکب ترین ساحه انکشاف جامعه جهانی به حساب می رود . مناسبات بین المللی سیستم مکمل حلقات و اثر گذار مسایل اقتصادی ،سیاسی، اجتماعی،دیپلوماتیک ،حقوقی ، نظامی وفرهنگی میباشد که ازمیان ذهنیت های جامعه جهانی بوجود آمده است.
تمام حلقات ،روابط ومناسبات بین همدیگری جامعه جهانی خصوصیت سیاسی خود رادارند یعنی وابسته به ماهیت وترکیب مناسبات بین المللی، استقامت وتمایلات گوناگون انکشاف دنیا میباشد.
مناسبات سیاسی یکی ازمناسبات بین المللی (م ب)درچوکات سیستم بین المللی بوده ، روابط ومناسبات بین خلقها،دولت ها ، اتحاد دول، میان دانشگا ه های گوناگون دولتی ودانشکده های دیگرسیاسی جامعه را که درعرصه های جهانی فعالیت مینمایند ، فرامیگیرد. مناسبات بین مردم درجامعه شناسی کشورما چندان عمیق اموخته نشده است.گر چندیکه انواع واشکا ل ظهور آن از طرف حلقا ت معین عرصه علوم مورد اموزش قرار میگیرد. م ب را فقط از م ب ذ هنیت های گوناگون ،که در عرصه جهانی فعالیت دارند پیوست نمودن خطاست زیرا به آ موزش عمیق این پدیده عظیم ضرورت است.
به م ب سالیان دراز سیاست شناسان کشور ها توجه خاص نشان داده اند، مخصوصا اندیشه های سیاست شناسان امریکایی ج .رایزینوی وک ،هار مهم تلقی می گردد . آنها سیستم م ب را به طریق ذیل تو صیف میدارند:
محقق م ب به حوا دث بزرگ ،به فعالیت واعما ل متقابل ، ترکیب ملی و اجتماعی که اساس آنها را مناسبات و رفتار شخصیت های مستقل، ماجراهای گروه های خورد و حل آنها فشار آوری و شک موسسات بزرگ، امکانات و محدودیت دانشکده های اجتماعی تشکیل میدهد سروکار دارد. همه این از موجودیت و ارزش داده حالت جیوگرافیکی سیماگری مدرن، امکانیت های تخنیکی، توازن سیستم ها و ارزش های ساختار سیاسی و عوامل آن وابسته اند.
این فهم وسیع تر و عمیق تر اصطلح » مناسبات بین المللی« بشمار می رود .
بسیاری از دانشمندان ترکیب مناسبات بین المللی را مورد اموزش قرار داده، مناسبات بین دولت ها را شکل مهمتر آن می حسابند و بیشتر به این مسایل دقت میدارند.
مناسبات سیاسی بین المللی یک نوع سر آغاز مناسبت ها،روابط و اهداف گوناگون سیاست جهانی میباشد ذهنیت گرایی مناسبات بین المللی به چگونگی مناسبات سیاسی سخت اهمیت داده، حل بسیاری از مسایل ازجمله میتود و اشکال دیگری مناسبات های بین المللی را با آن وابسته می دانند.
مناسبات جدید سیاسی بین المللی باید منافع عمومی انسانی را ترجیع داده و از فلسفه سیاست جهانی که برمبنای اتحاد دول که منافع همه خلق ها و کشورها را حمایت کند انعکاس داده شود. در سیستم های سیاسی جامعه نقش پیشرو و مرکزی را دولت ایفا میکند. دولت عنصر محوری مناسبات سیاسی بین المللی میباشد بدین منظور هنگام تدقیق مناسبات های بین المللی به آن دقت خاص صورت می گیرد.
دولت همچون ذهنیت گرایی سیاست نه تنها نیروی متحرک حاکمیت و مناسبات حاکمیت در محوطه خویش بوده و افاده گر استقلالیت ملی در عرصه بین المللی بشمار می رود.
اما درنظام مناسبات بین المللی دولت تنها نیست دولت یکی از ذهنیت گرایان مناسبت های بین المللی دربین پدیده های گوناگون میباشد.
سیستم های مناسبات بین المللی از عناصر گوناگون عبارت از که بین آنها علاقه استوارو وابستگی های زیاد وجود دارد، اهداف اساسی م ب دول مستقل ملی میباشد. دولت همه خصوصیات را که در امکانیت دارد باید در سیاست خارجی اش عملی سازد تمام شرط نامه ها و تعهد نامه ها را با دول دیگر عقد نماید د ر سیستم های م ب مقام معین را گروه از دول، اتحاد دول، اتحادیه ها و سازمانهای عمومی جهانی و منطقوی دارا می باشد سازمان ملل متحد سازمان امنیت و همکاری اروپا، اتحادیه اروپا، سازمان دول امریکایی، سازمان کنفرانس اسلامی و غیره از همین قبیل اند.
سیستم های م ب مناسبات بین هم دیگری خلق ها و عمومیت های بزرگ اجتماعی را در خود تجسم می نماید، این جهت را باید توجه خاص نمود زیرا در مناسبات بین المللی حالت کم نیستند که در حدود مناسبات دانش اموزی جای نداشته باشد و نه هر زمان تنظیم نامه بین دولت را تقاضا کند مثلا مناسبات فرهنگی بین المللی دارای چنین خصوصیات می باشد. در م ب مخصوصا مناسبات سیاسی میتواند عمومیت های ملی ،اتنیکی که دور از وطن تاریخی شان زندگی دارد نقش مثبت داشته میباشد.
در نظام افکار مترقی صنف بندی های گوناگون م ب وجود دارد که در زمینه پرنسیب های مختلف به وجود می آید یکی از پرنسیب های تصنیف م ب پرنسیب تاریخ نگاری میباشد که از جانب محققان امریکایی ج. مودلسکی و پ.
مورگان پیشنهاد گردیده است.
موافق پرنسیب مذکور روند انکشاف تاریخی از روی علمات برتری این و یا آن دولت بزرگ جهانی و خصوصیات (سیستم جهانی شدن) تشکل دهنده آن و م ب با ادوار معین جدا کرده میشود.
از عصر( 15) تا به زمان معاصر م ب 5 دوره انکشاف را از سر گذرانده که در این مدت پرتگال، نیوزرلند، انگلستان و ایالت متحده امریکا همچون (دولت های بزرگ) به نوبت سیستم های معین م ب را تشکل داده، تنظیم نموده اند.
دوره پنجم از سال 1914 آغاز می گردد،» عصر امریکایی « نامیده می شود و مضمون آنرا » حاکمیت جهانی« ا .م ا تشکیل می نماید . پرنسیپ دیگرتصنیف وتشخیص مناسبات راپرنسیپ جایی گیرشوی قوه ها و کرکتر مناسبات بین اشتراک چیان ا ن تشکیل می نماید . مضمون اساسی و خصوصیات مهم آن به ( توازن ) و (تناسب قوا) اساس میباد.
سیستم های م ب به اشتراک فقط دولت ملی را ناکافی شماریده امکانیت های حربی و اقتصادی آن را قدر میکند.
سیستم های استوار همکاری پیوسته گروهی بزرگ دولت ها را تشکیل میدهد. عصرهای زیا دی درمناسبات ب همچون ذهنیت بزرگ یا گروهی دول مقتدریکه، دررقابت همدیگری قرار داشته ،عمل می کردند. به حیث چنین دولت ها بزرگ دردو ره ها ی گو نا گون تاریخی مانند مصر قدیم،ایران،چین قدیم،هندوستان قدیم وغیره ها عرض وجود داشته اند.
درعرصه های xv11-xv111 در سیاست جهانی گروه های بزرگ دول مقتدر باهم رقیب پیدا شدند . آنها درمبارزه ضد یک دیگر اتحاد میکردند . مثل، آنتاتا(انگلیس ،فرانسه،روسیه ) و اتحاد سه گانه (جرمنی،هنگری وترکیه) یعنی در تصنیف وتشخیص م ب پرنسیپ بلاک برتری پیدا نموده بود . در زمینه پرنسیپ بلاکی انکشاف یا فتن م ب پس از انقلاب اکتوبر خصوصیات نو پیدا کرد.
سیستم های دو قطبی م ب رقابت سوسیالیزم و کپیتالیزم، توافقنامه وارسا و ناتو اساس پیشرفت و ضدیت م ب احتوا می کرد. با ختم جنگ سرد در م ب تحول کلی به میان آمد بجای انکشاف دو قطبی چندین قطبی به وجود آمد.
سیستم جدید م ب و نظام جدید جهانی تدریجا روبه تشکل نهاد. مثل به گروه ها و دول دیگر م ب اهمیت مهم را کسب نمود. م ب به چهار نوع جدا میشوند:
1ـ نوع کلاسیک: نوع مذکور به پرنسیب ( توازن قوا) تکیه می نماید. آن در ظرف سه صد سال آخیر تاریخ اروپا برتری خود را داشته است. شمار زیادی دول مستقل علاقه مند وجود نداشته اند تا در مقامات عالی بین المللی یکجایه عمل نماید.
دول برای حمایت منافع و عملی شدن مقاصد خود اساسا به قوه زور و استفاده از آنرا ترجیع داده اند. درعرصه بین المللی برابری قوای دول مستقل اهمیت داشت. نوع مذکور م ب خاصیت مستقل و مناسب نداشت چون که هر دولت که قوای زیادتر پیدا میکرد جنگ را آغاز نموده و توازن بین المللی را برهم می داد و تناسب قوا را به نفع خود تغییر میداد.
2ـ نوع سیاست از ( نقش قوا) یا (جنگ سرد) این نوع م ب دارای خصوصیات زیرین میباشد:
الف: مناسبات خصوصیات عمومی ( جهانی ) داشته که ساختار اجتماعی دو گروهی از کشور ها را دربر می گیرد.
ب: متحد شدن قوت های نظامی در اطراف دو دولت بزرگ.
ج: جریان م ب دول توسط مناسبات با اتحاد شوروی سابق ( فعل روسیه) و ا.م.ا.
د: نظارت از روی مناسبات بین دول از طرف دیگر دول بزرگ.
و: کم تاثیری و نامعقول گشتن نقش دول بی طرف و میانه رو در م ب.
3ـ نوع فعالی ( همزیستی صلح آمیز): دارای یک سلسله خصوصیات خود را دارا میباشد از جمله دول ساخت اجتماعی شدن گوناگون از جنگ همچو واسطه سیاست خارجی دست می کشند، همه دول برابر اند و این برابری را میان یکدیگر قبول نموده و بایست آنرا رعایت کنند و در امور داخلی یکدیگر نباید مداخلت کنند. استقلالیت و عدم مداخله حدود یکدیگر را احترام می نمایند و بین آنها همکاری اقتصادی و سیاسی انکشاف می یابد.
4ـ نوع ( سیاست متحد نشدن) که دارای خصوصیت های ذیل میباشند:
الف: هنگام وقوع حوادث سیاسی به مقصد واحد ایدولوژیکی متحد نشدن.
ب: با درنظر داشت منافع خویش آزادی انتخاباتی حرکت و فعالیت خود را معین نمودن.
ج: مبارزه برای انکشاف آزادی اقتصادی و دموکراتیک م ب.
م ب همچنان اشکال گوناگون نیازمندیهای خود را دارا میباشد از آن جمله اشکال سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی ، علمی، تخنیکی، ایدولوژیکی، نظامی، استراتیژی و غیره شامل میباشند. در نوبت خود هر یک از اشکال فوق الذکر خصوصیات ظهور یابی خود را در جامعه داشته و سمت معین را نشان میدهد از جمله شکل سیاسی، حقوقی، دپلوماسی، پروتوکولی، تشکیلاتی، مشکل اقتصادی، داد وگرفت، قرضه، شکل ایدولوژیکی، تخریبات، جنگ روانی، شکل نظامی استراتیژیکی و چگونگی همکاری های گوناگون قوا و بلاک های نظامی و غیره را در بر می گیرند مخصوصا شکل اجتماعی م ب سیستم زیاد و گوناگون را دارا میباشد علاقه های بین المللی، کنفرانس های علمی، سمپوزیم، اتحادیه هنرمندان، ایجاد کاران وغیره را فعالیت های بین المللی( گرد همایی در مقابل سفارت خانه ها صدور اعلامیه های در م ب خارجی وغیره ها) که با علاقه مندی صورت می گیرد تاثیر خود را در م ب دارا میباشد.
م ب در سطح گوناگون به عمل می آید.
الف: عمومی جهانی
ب: میان مناطق
ج: منطقوی
د: محدود و دوطرفه
سالهای آخیر در م ب پدیده های نو پیدا گردید . که اساسا ماهیت رو ند های سیاسی را تشکیل می دهند،مخصوصا نظریه تفکر نوین سیاسی به سر نوشت ممالک مختلف تکان جدی وارد ساخته اند . ماهیت تفکر نوین سیاسی از آن عبارت است که ارزشهای عمومی بشری را نسبت ارزشهای ملی و خصوصی ترجیح داد.
واقعا، در دنیا امروز در این مورد توجه می گردد .ممالک وقوای سیاسی به حوادث وپدیده های جهانی قبل ازهمه بادرنظرداشت منافع خود عمل میکنند.
به م.ب. قبل ازهمه ان دول تاثیرمیرساند که دارای توانای مدرن ومنابع بزرگی طبیعی داشته باشند، اما تقریبا همه دول به درستی درک کرده اند که از طریق (مسایل نظامی ) حل ماجراها وازبین بردن توافقات سیاسی درروند پذیرش وعهدنامه های سیاسی وتغیرات ناممکن گشته است. فقط براه های گفت وشنود وبه مقاصدی فراگیرشدن همکاری ها بین ممالک م.ب . بهبود مییابد.
درسیستم های م.ب. خصوصیات مهم را گذاربه نظام نوین جهانی تشکیل میدهدکه اساس انرا همکاری همه جانبه دول جهانی برای صلح وسازش وترقی تشکیل میدهد اما به این مقاصدی شریفانه نایل شدن راهی پرخم وپیچ را درپیش رو دارد.
مراحل عصری درم.ب. علاقه مندی وتاثیررسانی وهمکاری صادقانه ای تمام جامعه ای جهانی را تقاضا میدارد.
زیرا فقط دراتحاد وهمکاری دایمی بشرقادراست تا درحل مسایل پیچیده ای جهانی موفق بدراید.
نظام نوین جهانی نباید در زمینه روند های دموکراتیزه سازی، باارسال اسلحه وایجاد موانع م ب را برهم زنند.تمایل جدید انکشاف م ب تقسیم جهان به مناطق صلح،دموکراسی ویابه منطقه جنگ بی ثباتی،انارشی و استبداد تبدیل می گردد در منطقه ا ول 25 دولت، دولت های اروپای غربی همچو : ا م ا ،کانادا ،جاپان ،آسترلیا، و زیلاند جدید داخل می شوند. در این مناطق تقریبا 15 % اهالی دنیا زنده گی دارند.
بالا
بازگشت