احمد سعیدی
بیت المقدس، خط سرخ مسلمانان
بتاریخ 24 ثور 1397به دستور دونالد ترامپ رئیس جمهور امریکا سفارت آن کشور به بیت المقدس انتقال یافت این رویداد یکی از مهمترین رخدادهای است که در تاریخ تحولات سیاسی منطقه غرب آسیا به عنوان یک نقطه عطف بشمار میرود. این عمل نا عاقبت اندیشانه با اعتراضات فراگیر شهروندان فلسطینی در هفتادمین سالگرد روز «نکبت» یعنی تاسیس رژیم صهیونیستی، اسرائیل همراه بود، که منجر به شهادت اضافه تر70 نفر و زخمی شدن در حدود 2700 نفر نیز گردید. تصمیم جنجالی و غیرمنطقی دونالد ترامپ رئیس‌جمهوری آمریکا در شرایطی اتخاذ گردید که جهان در معضلات دیگری نیز دست و پنجه نرم مینماید از سوی دیگر این امر با بی‌توجهی و نادیده گرفتن تمامی قطعنامه‌های قبلی شورای امنیت پیرامون سرزمین‌های اشغالی و در نتیجه با مخالفت اکثریت قاطع جامعه بین المللی صورت می گرفت. اگر بتوان یک دلیل عمده را به عنوان فصل مشترک کشورهای مختلف از شرق تا غرب جهان در مخالفت با اقدام یکجانبه‌گرایانه آمریکا در نظر گرفت به طور حتمی هشدار نسبت به تبعات داخلی، منطقه ای و بین المللی این رویداد می باشد که در اولین روز ها موجب شهادت بیش از 70 فلسطینی و زخمی شدن شمار زیادی شد. با این وجود مهمترین تاثیرات این موضوع را می توان در موارد ذیل عنوان کرد.
در گذشته امریکا روی معضله فلسطین با اسرائیل منحیث میانجی عمل میگردد به عقیده من اولین و مهمترین پیامد انتقال سفارت آمریکا به بیت‌المقدس را می‌توان پایان ایفای نقش میانجی‌گری آمریکا در مذاکرات صلح میان اسرائیل و فلسطین ارزیابی کرد. چنانچه، از سال 1993 آمریکا در زمان ریاست جمهوری بیل کلینتون تا کنون نقش مهمی را در مقام میانجی مذاکره میان مقام‌های سیاسی «جنبش الفتح» و رژیم اسرائیل ایفا کرده است. در آن زمان مذاکراتی به طور مخفیانه در اسلو پایتخت ناروی انجام شد و به طور رسمی در ۱۳ سپتامبر ۹۳ در واشینگتن دی‌سی با حضور مرحوم یاسر عرفات، رئیس آزادی بخش فلسطین و اسحاق رابین نخست وزیر وقت اسرائیل و بیل کلینتون «معاهده اسلو» به امضا رسید. همچنین، در ادامه طی چندین دوره از مذاکرات نقش جدی را در مذاکرات میان دو طرف ایفا کرد.
با این وجود، متعاقب روی‌کار آمدن دونالد ترامپ و اعلام تصمیم او برای انتقال سفارت آمریکا به شهر بیت المقدس، رسما شاهد اتخاذ واکنش‌های جدی از سوی مقام‌های سیاسی فلسطینی بودیم که در مهمترین آن‌ها محمود عباس رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین در 14 فبروری 2018 در دیدار با ولادیمیر پوتین رئیس جمهوری روسیه در مسکو، تاکید کرد: «فلسطینی‌ها میانجی‌گری آمریکا در حل اختلافات دو طرف فلسطینی و اسرائیلی را هرگز نخواهند پذیرفت و مخالفتی با اینکه میانجی‌گری در روند سازش چندجانبه باشد، ندارند.» بعد از انتقال سفارت آمریکا به بیت‌المقدس در 24 ثور 1397 نیز این موضوع به‌طور جدی‌تر مطرح شد و برای همگان نمایان شد که دیگر واشنگتن نمی‌تواند نقش میانجی‌گری را ایفا نماید. در همین زمینه، رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه ، در 24 ثور 1397 یعنی همزمان با مراسم انتقال سفارت آمریکا، طی سخنرانی در موسسه چاتم هاوس لندن گفت: «اقدام اخیر آمریکا درباره بیت المقدس نه تنها مشکل را حل نخواهد کرد، بلکه آن را پیچیده تر و شعله آور تر خواهد کرد و بدین ترتیب امریکا نقش میانجی‌گری خود در خاورمیانه را از دست داده است. در این شرایط عدم همسویی گروه‌های مختلف فلسطینی و همینطور جامعه بین المللی به جز چند کشور معدود که در اثر فشارهای آمریکا همراهی خود را اعلام کرده‌اند، اکنون و پس از انتقال سفارت می توان از سردرگمی واشنگتن و نبود برنامه مشخص برای آینده به منظور ترغیب فلسطینیان بر آمدن بر پای میز مذاکره و صلح با رژیم اسرائیل سخن گفت. در واقع بسیاری بر این اعتقاد هستند که با اجرای طرح انتقال سفارت آمریکا نه تنها به پیشبرد منافع و امنیت رژیم اسرائیل که از طریق تسریع روند عادی سازی روابط پیگیری می شد- کمکی نخواهد کرد بلکه تمامی پل‌های پیش رو را نیز برای عادی سازی روابط اعراب و اسرائیل ویران خواهد ساخت. حساسیت‌زدایی از موضوع فلسطین برای مسلمانان که میزبان قبله اول مسلمین می باشد، هدف اصلی فعالیت چند دهه ای دولت های مختلف ایالات متحده در حمایت از اسرائیل بوده است با این وجود اقدام دولت ترامپ بار دیگر نشان داد که مسلمانان همچنان موضوع فلسطین را با حساسیت ویژه دنبال می‌کنند و حساب ملت های مسلمان از برخی دولت های دیکتاتوری وابسته به غرب جدا می باشد حالا روی این نقش کنفرانس کشورهای اسلامی نیز باید سخنی داشت بدون تردید نه تنها در بین مسلمانان بلکه در دنیای دیگر.
انتقال سفارت آمریکا به بیت‌المقدس رخدادی بود که در سطح جهانی و منطقه‌ای در کانون توجهات قرار گرفت. هر چند در ماههای قبل از اجرایی شدن این انتقال سفارت، کشورهای اسلامی و حتی اکثریت قاطع اعضای سازمان ملل مخالفت صریح خود را با اقدام واشنگتن و تصمیم دونالد ترامپ ابراز کردند اما در روزهای بعد از 24 ثور 1397 یعنی روز برگزاری مراسم انتقال سفارت به بیت المقدس مخالفت مسلمانان با این اقدام در سطحی وسیع‌تر دنبال می شود. در همین راستا، شاهد بودیم که روز جمعه 28 ثور 1397 با اشتراک اشرف غنی رئیس جمهور افغانستان سران کشورهای اسلامی در نشست سازمان همکاری اسلامی در استانبول ترکیه حاضر شدند تا در مورد اعلام مخالفت با اقدام نامشروع و بی ثبات ساز آمریکا و راه‌های مقابله با آن به تصمیمات مشترکی را اتخاذ نماید.
این نشست در شرایطی برگزار شد که در روز برگزاری انتقال سفارت نیز تظاهرات شهروندان مظلوم فلسطینی در نوار غزه و کرانه باختری، با جنایات رژیم صهیونیستی به خاک و خون کشیده شد واقعیت این است که در وضعیت پس از طرح موضوع انتقال سفارت آمریکا به بیت‌المقدس توسط ترامپ، فلسطینی‌ها اسیر سازش‌های پشت پرده رهبران برخی از کشورهای عربی، بخصوص عربستان سعودی، امارات متحده عربی و بحرین شدند. آن‌ها -نه به صورت علنی و رسمی- در مذاکرات پشت پرده خود، به رئیس‌جمهوری آمریکا چراغ سبز نشان دادند و فلسطین به‌عنوان ابزاری برای بازی‌های پشت‌پرده به کار گرفته شد تا از طریق این خیانت بزرگ، کاخ سفید حمایت های خود را از این دولت‌ها که عمدتاً فاقد مشروعیت سیاسی دموکراتیک هستند، ادامه دهد.
اکنون با نظر در نظرداشت این ملاحظات، برگزاری نشست سران سازمان همکاری اسلامی در شرایطی که شهروندان فلسطینی به حمایت های بین المللی بویژه از سوی کشورها و دولت های مسلمان چشم دوختهاند از اهمیت بسزایی برخوردار بوده است. کشورهای عضو در این نشست که با درخواست رجب طیب اردوغان اردوغان رئیس جمهور ترکیه به عنوان رئیس دوره ای سازمان برگزار شد، در بیانیه 30 ماده‌ای ارتکاب جرایم «غیرانسانی»، «وحشیانه» و «غیرقانونی» در قبال مردم فلسطین که در اعتراض به اشغال غیرمشروع این سرزمین و به ویژه نوار غزه دست تجمعات مسالمت آمیز زده بودند، را محکوم کردند. بسیاری بر این اعتقاد هستند که اقدام آمریکا می تواند به نقطه عطفی در گذار سازمان همکاری اسلامی (به عنوان مهمترین و بزرگترین سازمان بین المللی اسلامی) از چندین دهه رکود و انجماد در انجام اقدامات تاثیرگذار برای جلوگیری از تضییع بیشتر حقوق فلسطینیان و تجاوزات رژیم صهیونیستی در قبله نخست مسلمین، تبدیل شود چرا که فلسفه شکل گیری و ماهیت وجودی این سازمان که متشکل از 57 کشور اسلامی از چهار قاره می باشد حمایت از بیت المقدس پس از به آتش کشیده‌شدن مسجدالاقصی در سال 1969 از سوی یک مسیحی افراطی بود که با همت سران کشورهای اسلامی در رباط، پایتخت مراکش تاسیس شد. مهمترین مساله پیرامون اجماع و اقدام مثبت و کارای کشورهای اسلامی در برابر جنایات رژیم اسرائیل و موضوع انتقال سفارت واشنگتن به بیت المقدس این است که کشورهای اسلامی فارغ از تمامی مسائل درونی، می‌بایست در قبال موضوع فلسطین همنوا و متحد باشند. واقعیت آن است که این اتحاد نباید تنها در قالب یک نشست یا بیانیه خلاصه شود، بلکه در عمل نیز می‌بایست این اتحاد در سطحی وسیع انجام گیرد. حتی می‌توان موضوع دفاع از آرمان‌های فلسطین را به عنوان نقطه‌ای برای ایجاد جبهه ای واحد در عرصه عینی میان کشورهای اسلامی ارزیابی نمود. در نتیجه در وضعیت جدید ضروری است که حمایت‌های مسلمانان از فلسطین در سطحی بسیار بیشتر گسترش پیدا کند.
دیگر اقدام مهمی که در مقطع کنونی، می‌بایست به عنوان یک ضرورت برای مسلمانان در دفاع از مظلومیت مردم فلسطین و محکومیت جنایات رژیم صهیونیستی مورد توجه قرار گیرد، گذار از رجوع به اقدامات شعاری صرف و روی آوردن به اقدامات کارآمد و عملی است. در این ارتباط می‌توان کانون تمرکز را بر بهره‌گیری از ابزارهای دیپلماتیک و اقتصادی قرار داد. در این ارتباط می‌توان اقدام اخیر دولت ترکیه در اخراج سر قنسل رژیم اسرائیل از ترکیه را اقدامی قابل ستایش و نمونه‌ای برای برخی از کشورهای عرب منطقه ارزیابی کرد. همچنین، کشورهای اسلامی باید در عرصه دیپلماسی و اقتصادی نیز حمایت‌های بی‌دریغ خود را از فلسطینی‌ها داشته باشند. بدین معنا که از ارتباطات پشت‌پرده و بازی‌های پنهان خود در مناسبات با رژیم اسرائیل و آمریکا پرهیز کنند و در سطح دیپلماتیک بر واشنگتن اعمال فشار کنند و در سازمان ملل نیز جبهه‌ای گسترده برای محکومیت جنایات رژیم اسرائیل تشکیل دهند. در سطحی دیگر نیز ضروری است که برخی کشورهای عرب منطقه از سردادن شعارهایی که در عمل اجرا نمی‌شوند و فقط مصرف داخلی دارند پرهیز کنند؛ زیرا اکنون مساله فسطین بیش از هر زمان دیگر نیازمند اراده راستین و واقعی مسلمانان می‌باشد. در نتیجه تحریم واردات کالاهای آمریکایی و کاهش مناسبات دیپلماتیک با این کشور می‌تواند اقدامی کارساز در اعلام نارضایتی از انتقال سفارت واشنگتن به قدس شریف و محکومیت جنایات رژیم اسرائیل باشد.
بالا
بازگشت