هرگونه خوش باوری به انکشافات اخیردر پیوند به صلح خطر ساز است

روشن شدن چرا غ سبز طالبان درازراۀ صلح را کوتاه خواهد کرد

رئیس جمهور افغانستان در ۱۷ جوزای ۱۳۹۷ در واکنش به پیشنهاد های مطرح شده علمای دینی افغانستان در گردهمایی شان در کابل، در یک اعلامیه تلویزیونی که به صورت زنده نشر شد، گفت که از تاریخ ۲۷ ماه مبارک رمضان تا پنجم عید سعید فطر آتش‌بس اعلان می‌کنم، در عین حال افزود که به همه نیروهای امنیتی و دفاعی افغانستان هدایت داده می‌شود تا تمامی حمله های تهاجمی‌شان را بر طالبان افغان متوقف بسازند. وی علاوه نمود که این تصمیم به دنبال ناروا دانستن جنگ جاری در افغانستان و احترام به خواست و صدور فتوای علمای دینی اتخاذ شده است. وزارت خارجۀ امریکا به دنبال این تصمیم با پخش خبرنامه یی از این تصمیم رئیس جمهور کشور پشتبیانی واستقبال کرد و ابراز امیدواری کرد که این آتش بس سبب خواهد شد که مردم افغانستان عید فطر را بدون ترس از خشونت سپری کنند. در قسمتی ازاین خبرنامه آمده بود که حکومت افغانستان متعهد به پیدا کردن راه‌ها برای پایان دادن به جنگ است و این آتش بس موقت را نشانۀ تعهد افغانستان برای  برآوردن صلح از دیدگاه مسوولیت ملی و دینی خوانده و در آن تاکید شده بود که امریکا در کنار مردم افغانستان که بنای روند صلح به رهبری و مالکیت افغانستان را می‌گذارند، ایستاده است.

لیزا کورتس، معاون دستیار رییس جمهور ایالات متحدۀ امریکا با استقبال از اعلام آتش‌بس حکومت افغانستان در برابر طالبان، می‌گوید که واشنگتن آماده است تا در گفت‌وگوهای صلح با این گروه شرکت کند و افزود که ایالات متحده آمادۀ شرکت در گفت‎وگوها است. اما ما نمی‌تواند، همچون جای‌‍گزین حکومت و مردم افغانستان در روند صلح کار کند و رهبری صلح را مالکیت مردم افغانستان خواند. این مقام امریکایی در ضمن نگرانی های پاکستان را در روند صلح افغانستان مهم خواند و افزود که امریکا باید نگرانی پاکستان را در روند صلح درک کند تا این کشور اطمینان یابد که منافع اش در نظر گرفته می شود. وی به ادامه گفت که منافع پاکستان با شورشگری طالبان در افغانستان برآورده شده نمی‌تواند. اکستان، مسؤولیت بنیادی دارد تا جلواستفاده از قلمروش را از سوی این عناصر مخرب بگیرد. در همین حال، ستیف بروکینگ، رییس صلح و آشتی یوناما در کابل، گفت که کمیسیون نظامی طالبان نیز به این باور است که برنده شدن از راه جنگ در افغانستان ممکن نیست. به گفتۀ او کسانی در حکومت افغانستان و در گروه طالبان استند که با برهم زدن تلاش‌های صلح از ادامه جنگ پول بدست می‌آورند.

از اعلامیۀ حکومت افغانستان بسیاری کارشناسان بین المللی و کشور های جهان به شمول روسیه، امریکا، چین، بریتانیا، پاکستان، ایران پشتیبانی خود را اعلان کردند  و از طالبان خواستند تا به خواست این حکومت لبیک بگویند. اما بارنت روبین، یک تحلیلگر امریکایی با تایید این تصمیم حکومت افغانستان ابراز نگرانی کرده و گفت طالبان با روسیه، ایران، پاکستان و چین روابط دیپلوماتیک دارند. اگرچه این کشورها خواهان برگشت طالبان به قدرت نیستند، اما با ثبات شدن افغانستان را به معنای با ثبات شدن پایگاه ارتش امریکا در قلب منطقه شان و حتا جدی تر از تهدید القاعده و داعش به خودشان می‌پندارند. طالبان دو روز بعد از اعلامیۀ کابل در اعلامیه آتش بس را در سه روز عید قبول کردند و  گفتند که مردم افغانستان می توانند، در روز های عید در فضای امن زنده گی کنند و از عدم حمله بر نیرو های امنیتی افغانستان خبر داده  و اما نیرو های خارجی را مستثنا از این اعلامیه شمردند.

تلاش های صلح  با طالبان برای پایان جنگ در افغانستان در زمان حکومت آقای کرزی آغاز شد که تاکنون تلفات زیادی برجای گذاشته و اما برای صلح کاری انجام نشده است. حکومت وقت چنان با اشتیاق طبل صلح را نواخت که حتا باری یک دکاندار کویته با پا در میانی انگلیس ها توانست بحیث سفیر طالبان به ارگ راه پیدا کند و با اخذ میلیون ها دالر پول تشویق دوباره به کویته برود که بار دیگر تروریستان توانستند تا از تلاش های خوش بینانۀ حکومت برای صلح بهره بگیرند و سفیر صلح خود را وارد خانۀ اسدالله خالد رئیس پیشین امنیت ملی کنند و با اجرای حملۀ انتحاری نیم بدنش را فلج کند و بار دیگر سفیر صلح طالبان در رکاب اعضای رهیری شورای صلح چون واحدیار و استانکزی توانست خود را وارد خانۀ استاد ربانی کند و مواد انفجاری را که در لنگی خود جابجا کرده بود، در هنگام مصاحفه با استاد منفجر کند و استاد ربانی را شهید کرد.

در این شکی نیست که پیمودن دراز راۀ صلح افغانستان امری ساده و یک شبه نیست؛ زیرا نقطۀ پایان گذاشتن به جنگی که درحدود نیم قرن از آن می گذرد و ابعاد منطقه یی و بین المللی را به خود گرفته است. افغانستان به میدان جنگ نیابتی کشور های گوناگون بدل شده است، تروریستان با راه اندازی حمله های انتحاری  و انقجاری هر روزجان دهها تن از شهروندان بیگناۀ کشور رامی گیرند و به بهانۀ حضور نیرو های خارجی افغانستان را به رزمگاۀ خطرناک ترین جنگ تبدیل کرده اند که حالا از جمله سیصد گروه تروریستی بیشتر از بیست گروۀ آن در افغانستان فعال اند و تمامی مافیا های مواد مخدر، قاچاقچیان اسلحه و فساد پیشه گان حکومتی در آن دخیل اند. این بخشی از بازی است و این که در عقب این جنگ دستان پنهان و مرموز و خطرناک دیگری دخیل اند  و عرادۀ این جنگ را زیر نام مبارره با تروریزم به کدام ناکجا آباد می کشانند. هرگاه شایعات مبنی بر انتقال اعضای داعش از سوریه و عراق و بویژه کرد ها بوسیلۀ چرخبال ها به افغانستان درست باشد. در این صورت مسآلۀ جاگزینی داعش بجای طالب مطرح است و در این حال صلح در افغانستان خیالی بیشت نیست؛ بلکه جنگ نیابتی در شکل و شمایل دیگری رخ می نماید که اصطکاک میان منافع ایران،  روسیه و چین با غرب را بر سر مهار کردن برتری طلبی های اقتصادی چین بیشتر خواهد کرد، اوضاع افغانستان را خلاف پیش بینی های کارگزاران جنگ نیابتی پیچیده تر از امروز خواهد کرد و ماموران جنگ نیابتی از نخستین قربانیان آن خواهد بود. از سویی هم صلح با طالبان که از یک طرف وابسته به شبکه های استخباراتی اند و از طرفی هم جز به انحصار قدرت به فرهنگ دیگر حکومت داری باور ندارند و برای رسیدن به هدف به هیچ   تعهدی پای بند نیستند، خیلی ها دشوار است؛ زیرا خدعه از نظر آنان ابزاری شرعی برای مقابله با دشمن است و بازی با طالبان دشوارتر از عبور از هفت خوان رستم است. از این رو نباید اعلام آتش بس طالبان را نباید سطحی گرفت و از آن به عنوان نشان دادن چراغ سبز تعبیر کرد؛ زیرا ترس این می رود که طالبان در عقب این اعلامیه اهداف خاصی را دنبال می کنند که شاید خطر آن بیشتراز همه متوجه صلح و ثبات در کشور باشد. از سویی هم صلح مشروط هم برای دولت و هم برای طالبان خطرساز است و این می تواند از یک سو آتش بس را آسیب پذیر کند و از سویی هم فضای اعتماد سازی برای صلح را صدمه می زند. با این حال آتش بس دو طرف چنان حساس است که باریکی آن از پل صراط هم بیشتر است؛ زیرا صلح مشروط دو طرف را از احتمال درگیری بدور نمی سازد و هم بهانه برای جنگ را مرفوع نمی سازد. دولت صلح با طالبان را اعلام کرده است که بسیاری عملیات بوسیلۀ گروۀ داعش انجام می شود که دولت ناگزیر به داشتن احضارات محاربه یی در برابر این گروه باشد. به همین گونه طالبان نیرو های خارجی را از آتش بس مستثنا کرده اند که این برای طالبان بهانه می دهد که نیرو های خارجی را در شهر ها مورد حمله قرار بدهند. در هر دو حالت آتش بس را شکننده و پرسش برانگیز می سازد. از طرف دیگر طالبان ابزاری در دست آی اس آی اند و امریکایی ها این را خوب می دانند و اشارۀ وزیر خارجۀ امریکا هم مبنی بر رفع نگرانی های پاکستان در پیوند به صلح افغانستان، همین پیوند های محکم طالبان با آی اس آی است. امریکایی ها خوب می دانند که دراز راۀ صلح افغانستان از اسلام آباد عبور می کند و پس از آن به دهلی، لندن، برلین و نیویارک می رسد. از همین رو پیش حرفی طالبان برای آتش بس سه روزه و سکوت و در ظاهر غافلگیر کردن اسلام آباد برای تحلیل گران اوضاع افغانستان و منطقه  پرسش برانگیر است؛ زیرا پاکستان و ایران و روسیه و چین که طالبان را سپری در برابر داعش فکر می کنند، در عقب طالبان خواب های طلایی جنگ نیابتی را برای پیشگیری از عبور داعش یه مرز های شان دارند. بنا براین تصمیم آتش بس و صلح و جنگ طالبان نمی تواند، بدور از شعاع برنامه ریزی های آنان باشد. این گمانه زنی ها هم شاید بدور از واقعیت نباشد که این تصمیم طالبان با دیدار های رهبران آنان چند روز پیش در کراچی رابطه داشته باشد و اما هنوز زود است که رهبران پاکستان سر عقل آمده باشند و دست از تروریست پروری بردارند.  حکومت افغانستان اگر از کل بازی آگاه نیست، دست کم درسایه و روشن آن ها قرار دارد. ا زهمین رو است که رئیس جمهور غنی گفت و گو ها برای مبارزه با تروریزم را در راس برنامه های سفر خود در نشست شانگهای قرار داده و هدف از آن کشاندن پاکستان، ایران و روسیه برای مبارزۀ صادقانه با تروریزم و دست برداری آنان از پشتیبانی و تجهیز و تمویل طالبان است که دست یابی کابل به این هدف چندان مقدور نیست؛ زیرا کابل در نشست شانگهای از جایگاهی برخوردار نیست که حرف اش زیاد جا بیفتد.

از این رو هرگونه پیشرفت و انکشاف در راستای صلح حرکتی چندین بعدی و چندین لایه است که طالبان بیشتر نقش مهره را دارند تا نقش تعیین کننده را؛ زیرا دست طالبان پس از شور خوردن دستانی به حرکت می افتد که در واقع حرف اول را برای صلح می گویند. این زمانی ممکن است که پاکستان یک گام چه که چند گام پیش بردارد و آن گاه دست کم اندکی به راه افتادن روند صلح می توان باورمند بود. بویژه حالا که با ورود داعش به بازی جنگ افغانستان گمانه زنی های متعددی را دامن می زند که صلح افغانستان را زیر پرسش برده و ارادۀ  پاکستان و ایران و روسیه را در پیوند به صلح افغانستان سخت به چالش کشیده است. یاهو