داکتر یارمحمد حیدرزاده
شناخت شاخص های محیط زیستی ولایت پروان
ولایت پروان یکی از ولایت مرکزی در زون« 6 » مرکز
میباشد که در حدود 5715 کیلو متر مربع مساحت دارد و مرکز این ولایت شهر چاریکار
است و در ارتفاع 1300 متر از سطح دریا وا قع شده است.
شاخص های محیط طبیعی آن:
طبیعت پروان در دامان جنوبی کوه هندوکش سربه فلک
کشیده ، رودخانه هایی « دریا » که سرچشمه می گیرد عبارت اند از پنچشیر ، سالنگ
، غوربند ، شتل و باریک آب وارد وادی سر سبز پروان می گردد.
پروان دارای اقلیم معتدل می باشد و چهار فصل
بصورت جدا گانه منقسم می شود و رطوبت سلانه آن از« 250 تا 300 میلی متر » میرسد.
آب و هوا پروان در جه حرارت هوا گرم آن تا 33 تا
35 سانتی گراد و در فصل زمستان هوای سرد دارد و سرترین ماه دلو تا منفی 5 تا10
سانتی گراد پایین می شود. این ولایت در حدود 75 هزار هکتار زمین های زراعتی آبی
دوفصله دارد و در تولید انواع سبزیجات میوه جات پیشقدم است.
در کوه های سالنگ اقسام جنگل از قیبل سرو، ناجو ،
بلط و گز و در کوه خواجه سیاران درختان ارغوان برزیبایی به منطقه افزوده است.
تپه های گل غندی در شمال چاریکار مرکز ولایت
طبیعت زیبایی وصف ناپذیری را به طبیعت سبز این منطقه می بخشید و درختان ارغوان
سبز چشم هر بیننده ای به خود خیره می سارزد. این تئه در فصل بها مملو از گل های
ارغوان رنگ می شود .این تپه مکان پرفت و آمدن عاشقان برای تفریح دوست داران
طبیعت است.
طبیعیت زیبا پروان پناه گاه و یا مسیر مهاجر ت
انواع پرندگان چون مرغابی ، گنجشک ، فخته ، کبک ، چوچلی ، بوندنه ، کل مرغ
وغیره است.
شاخص های محیط اجتماعی آن:
جرافیای جیو پلتیک پروان همیشه سنگر عقبگاه مطمین
سرزین کهن کابلستان بوده است. سکونت انسان ها اولیه در ولایت پروان ومناطق
اطراف کوه هندوکش را در برمی گردد به دوران های ما قبل تاریخ به داشن طبیت سبز
و پرآب ، این منطقه در درازی تاریخ سبب قرارگرفتن این ولایت در مسیر راه ابریشم
ازاهمیت فوق العاده برخور دار بوده است.
بگرام « باغ رام » شهر باستانی این ولایت دارای
زمین های حاصلخیز و تاکستان های و سیع از قدیم بوده به عنوان پایتخت پادشاه
کوشانی بنام کنشکا مرکز تابستانی خود بین سالهای 120و 160 میلادی سلطنت داشت
اعلان کرد. ولایت پروان در درازای تاریخ شکوفایی داشته و با هجوم بیگانه گان
بربادی ویرانی نهر ها و کاریز ها حتی تبدیل طبیعت شاداب آن به زمین سوخته را
پشت سرگذشتانده است.
ضمنا باید خاطر نشان کرد که : در این ولایت تنها
نواحی غوربند وسالنگ کوهستانی است واکثریت مردم آن شغل کشاورزی « زراعت و
باغداری وچاروا داری » دارند، بنا بر کمی زمین کشت و شرایط خراب آب و هو ا
حادثه خیز پیداوار طبیعی شان بسیار اند ک است و از نظر اقتصادی بسیار فقیر می
باشند.
مناطق اطراف شهرچار یکار و دیگر نواحی آن
درتولیدات سبزیجات و تاک داری پیشقدم بوده و تولیدات آنها نه تنها برای مصرف
محلی بلکه برای صدور به بازار کابل و پاکستان فرستاده می شود.
یکی از جاذبه های تماشایی این ولایت تپه درختان
ارغوان بنام گل غندی و زادگاه اصلی درخچه ها ارغوان است و تجلیل ازادب ورسومی
که درایام بهار بر گزار می شود.
درختان انبوه ارغوان در حومه شهر چاریکار در
دامنه های خواجه سیاران را جنگلی ساخته است که آب هوای معتدلی را برای منطقه
رقم زده اند.
در ولایت پروان در مجموع 410 مکتب وجود دارد که
از جمله 125 لیسه تا صنف 12 و یک انستیتوت تحصیلات عالی دولتی بخش های تعلیم و
تربیه ، زراعت ، اقتصاد ، ژور ناالیزم و حقوق فعالیت دارد.
چاروا داری ولایت پروان : 70 هزار راس گوسفند
عادی ، 76 هزار راس بز ، 61 هزار راس گاو گاومیش ، 19 هزار راس مرکب و 29 هزار
راس اسپ.
محیط مصنوی یا دست ساخت نسان:
و لایت پروان در بین ولایات مرکزی درجه دوم ولایت
میباشد که دارای یک بند برق آبی دو تور بینه که آب بند توسط کانال از دریا
سالنگ انتقال می یابد و فابریکه سمنت از تولیدات مهم اقتصادی آنست، فعالیت دارد.
تونل ساتنگ به طول 2700 متر راه اتصال شمال
افغانستان به جنوب آن وصل می کند. این تونل در کوه سالنگ در ارتفاع 3950 متر
ازسطح دریا توسط انجینران شوروی سابق و افغانی در سال 1957 میلادی در مدت شش
سال ساخته شده است.
سیتم آبیاری کانال پروان از سال 1968 الی 1976 که
به کمک کشور چین ساخته شده و این کانال از دریای پنجشیر در ساحه گلبها ر سرچشمه
گرفته است.
این کانال 24 کیلومتر طول دارد ؛ و بیش از 24
هزار هکتار زمین را تا مناطق قره باغ آبیاری می کند. کانال یاد شده نارسیده به
چاریکار به دو شاخه تقسیم میشود و در این محل بند برق ساخت شده که مقدار برف
برای شهر چاریکار تولید می کنند.
بالای در یا قمچاق دره غوربند یک بند برق آبی
برای مردم آن عمار گرده است. علاوه بر آن مراث پیشرفت علوم آبیاری از قبیل جوی
ها ، نهرهای عنعنوی و کاریز ها سیتم آبیاری محیط سبز بصورت اساسی از زمان
سامانیان مدیریت می گردد از قبیل 34 کاریز و 120 جوی نهر سنتی که بین مردم از
آن دوران به نیکی یاد می شود.
بنابر این پداروار طبیعی نواحی اطراف شهر چاریکار
خوب است و فعالیت چهار فابریکه کشمش پاکی از فرآورد تاکداری از تولیدات مهم
اقتصادی این ولایت محسوب می شود.
آب وهوای ولایت پروان ازبابت کوتل های برف گیر
یخچالی دره آرزو ، دره سالنگ و دره شبر برای تربیه پرورش تاکستان انگور مساعد
می بلشد که این ولایت یکی از جا ی مطلوب و مناسب در کشور برای تربیه و پرورش
انگور است.
خرید و فروش انگور این ولایت را به ولایات شما ل
، کابل ، خوست ، جلاآباد واز طریق کابل به هندستان و پاکستان صادر کرده است.
باید خاطرنشان ساخت که متاسفانه دراین چند سال
اخیر انتقال خوشه های انگور برای فروش در خریط های پلاستیکی سربسته از نگاه صحی
جایگاه مناسب نیست و باید خوشه های انگور با بسته بندی متننوع و باکیفیت عالی
برای فروش به شرایط بازار مطمین راسانیده شود.
آینده انکشاف ولایت پروان دررشد وانکشاف زراعت است:
شرایط اقلیم آب و هوای مناطق پروان در طی قرون
برای رشد و انکشاف زراعت ؛ باغداری
و بخصوص تربیه و پرورش انگور خیلی مساعد بوده و می باشد.
1- در جغرافیای ولایت پروان دشت وسیع برای انکشاف
زرعت و باغداری در بگرام فراهم ساخته است ، یگانه منابع آبیاری این دشت پهناور
را که شاداب وطرواوت بخشد وبا ادامه مدرن ساختن پروژه کانال آبرسانی پروان در
این منطقه است و همچنان با آغاز پروژ های تغییر اقلیم به زیبای های طبیعت شمالی
می افزاید.
2- ایجاد پروژه ها تعییر اقلیم با ساخت وساز
آبیاری دراین مناطق امن شمالی باید درطی
۱۸سال
شروع می شد و کوچاندن مردم مناطق آسیب پذیر و حادثه خیز سالنگ و نواحی دره های
غوربند به دشت وسیع بگرام علاوه بر اینکه باعث ایجاد شغل و کار را به مردم
فراهم میشد وهم کشور ما صاحب یک لقمه نان خواهند شد و هم مردم از زندگی سخت و
مشقت در روستا و ده حات خلاص می کردد اما با تاسف که رهبران نا کام و حسود و
تنگ نظر به مردم این ولایت خدمت نظر نکردند.
3- شهر چاریکار یا چاره- کار به سبب موجود
بازارمرکزی به این نام از قدیم مسمی شده است بنا؛ راه اندازی به ایجاد کار خانه
های صنایع غذایی « انواع ترشیجات ، شربت ، مرباجات ، آب میوه و روب » را ایجاب
می کند ، بخاطریکه شمالی مناطق حاصلخیر انگور بوده و با انگو و کشمش ارتباط
ناگستتنی دارد.
4- ارغوان گیاه بومی سرزمین کابلستان است و در
تپه های خواجه سیاران چاریکار رشد خود روی آن شهود است ارغوان در خاک های آهکی
پرقوت بهتر رشد نمو می کند و در برابر خشکی مقاوم است وبه تابش مستقیم نور
آفتاب نیاز دارد. برای گسترش این درخت با تخم آن در ماه بهار در هوای آزاد می
کارند. درخت ارعون را از راه پیوند و قلمه زدن نیز انبوه و زیاد می کنند.
ارغوان درختی است که هر جا که آب کم و خاک
نامطلوب است سبز شده و محیط زیست ما را حیات مبخشده است.
هموطنان این رساله اندیشه مسلکی من در مورد شناخت
شاخص های محیط زیستی پروان است اگر قابل نقد است نقد کننید به نظریات تک تک شما
آگاهان قلم بدست در مورد غنامندی شناخت شاخص های محیط طبیعی ، ساخت انسان و
اجتماعی پروان ضرورت دارم خواهشمندم در پای مضمون تبصره سومند کنید. تا یک طرح
جامع در آینده انکشاف پروان داشته باشیم . ممنون
داکتر یارمحمد« حیدر زاده»
داکتر علوم در بخش محیط زیست سویدن
منبع:
. گنجینه پنهان افغانستان از موزیم ملی کابل ،
جغرافیای ملی ، نوشته فردریک هیبرت واشینگتین 2008
. اتلس افغانستان اداره و کار تو گرافی جیو کارت
پولید 1978 کابل
.شاسنامه افغانستان بصیر احمد دولت آبادی 1371
کابل .
. یاداشت های تحقیقاتی دوره داکتری من سالهای
1991 الی 1995
بالا
بازگشت