داکتر یارمحمد
حیدرزاده
مدیریت بازسازی اکوسیستم ها نحوه زندگی مردم کشوررا بهبود می بخشد
نخست باید اکوسیستم ها را بشناسیم وسپس راه های مدیریت حفظ و بازسازی هر یکی از آنها را پیدا کنیم . برنامه توسع سازمان ملل متحد اکوسیستم ها را به پنچ دسته تقسیم نمود:
شامل کوه ها ، جنگل ها ، مناطق خشک ونیمه خشک ؛ زراعت و آب شیرین ، اکوسیستم های دریایی وساحلی ؛ تمامی این اکوسیستم ها ، نقش مهمی را در حفاظت از گونه های گیاهی ، گونه های جانوری وزندگی انسان بر دوش دارند.
ضمناْ باید افزود که : مدریت بازسازی اکوسیستم ها بسیار حساس و ارزشمند ( ثبت آنها بحیث پارک های ملی و ارتقاء آنها تا سطح آثار میراث طبیعی ملی به استندرد بین المللی ) و حفاظت از منابع ژنتیک گیاهان و تنوع زیستی. در اکثریت کشور جهان تجربه نشان داده است که مدیریت بازسازی اکوسیتسم ها نحوه زندگی اجتماعی و اقتصادی مردم را بهبود بخشیده شهود است بنابرین اولیت برنامه فعلی اداره ملی محیط زیست کشور ما با همکاری سازمان بین المللی حفاظت از محیط زیست بازشناسی راه های امرار معاش شهروندان کشور بخصوص برای رفع فقر از طریق مدیریت پایدار منابع طبیعی کشور است
سازمان بین المللی حفاظت محیط زیست تلاش در بسیاری از کشور جهان می کند تا اکوسیستم ها را در کشور های آسیب پذیر ! مدیریت و بازسازی کند و نحوه زندگی اجتماعی و اقتصادی مردم کشور عقب ماننده را با برنامه ریزی پروژه های بزرگ کلید ی در بازسازی اکوسیستم ها دست بزند تا بتواند با امران معاش نحوه زندگی مردم را بهبود بخشد. در حقیقت از دیگاه دانش محیط زیست ؛ صلاح کفیت زندگی رفاه مردم از طریق حفاظت و اصلاح محیط زیست کشور می باشد.
مدیریت بازسازی اکوسیستم کوهستان افغانستان :
کوه ها تقربیاٌ بلاتر از ۷۵ درصد خاک افغانستان پوشانیده است و ۳۹ در صد آن قابل سکونت است که سهم بسزایی در اقتصاد کشور ما دارد ، ما همه تولید کوهستانیم چه در کنار دریا ، چه کیلو متر ها دور از کوهستان وچه در مناطق دره ها زندگی می کنیم. و از نظرجنبه های گوناگون ( مانند: آب ، غله ، معدن ، چوب ، برق ، چرگاه و مواد ساختمانی ) وابسته به اکوسیستم کوهی هستیم
رشته کوه ها ( مانند: خاواک ، بابا ، سیاه کوه ، سفید کوه ) شکل داده است و تامین آب آبیاری زراعت ، آب آشامی دنی و چاروادا ری مردم را برعهده دارد. مناطق کوهستانی افغانستان دره های شاداب حاصلخیز دارد که مردم در دره ها به زراعت و باغداری و چارواداری مشغول هستند. طوریکه ارقام نشان می دهد ۷۵ در صد آب شیرین کشور ما از کوه ها تامیم می شود ، مردم زراعت پیشه ما به ریزش برف در کوهستان و آبخیزی در یاها هرساله چشمه انتظار می باشند، و سه در صد جنگل کشور ما نیز در مناطق کوهستان قراردارند وبرای نشونمای خود نیاز به آب باران رطوبت بیشتر دارند. کوه ها تامین کننده حیات دشتها هستند ، پنا گاه حیات وحش ( آهوی قوچهار، بزکوهی ، پلنگ برفی ) پرندگان ناب ( کبک اوازخوان و کبک دری ) و بزرگترین چراه مراتع های ( مانند : فلات واخان ، شیواه شغنان ، خاواک پنچشیر ، کلفگان تخار ، کوه بابا بامیان و ناوه غزنی ) می باشد
هدف ما از مدیریت وبازسازی یا حفظ اکوسیستم کوهستان اینست که چیزی کم از نصف جمعیت کشور ما در مناطق دامنه های کوهستانی ساکنند ، زندگی تکیه گاه اصلی شان زراعت ، باغداری و چاروا داری است و کوه ها محل نشونما ی خود روی گونه مختلف بته های جنگلی و علوف چراه حیوانات اهلی و حش و بخصوص گیاهان دارویی است. در ارتفاعات گیاهان و حیات وحش بومی ساز و گاز های و یژه ای برای بقای خود بوجود می آورند، گل ها و گیاهان آلپ در صخراه ها و سایه سنگ زندگی می کنند
بیشتری از نزولات آسمانی ( مانند : برف ، باران و ژاله ) در ارتفاع کوها ذخیره می شود که ذخیره شدن آن بصورت نفوذ در داخل خاک یا بصورت یخچالیها در قله ها مي باشد كه درایام تابسان برفچالها به مرور زمان ذوب شده جریان دریاها را تشکیل می دهد.
باید یاددهنی کرد که : مدیریت بازسازی و حفظ اکو سیستم کوهستان ضرورت فوری و حیاتی است به دلیل وجود شیب و قله ها ، یالها و دره ها کما بیش به طور دائیم مرطوب هستند و در صورت استفاده بی رویه از منابع آن ، یا احداث سرک های غیر اصولی محیط آن و ضعیت پیچیده ای را بوجود می آورد.
بوگون مثال :
پیامد های آسیب رسانی به محیط کوهستان برف کوچ ذوب سریع برفچالها سیل خیز و طغیان دریا باعث تخریب صد هکتار زمین منزل مسکونی با آب دریا یجا می شود و احداث سرک های غیر اصولی در محیط کوهستان زخمی ابدی برسیمای کوهستان وارد می شود که ترمیم و بازسازی پوشش گیاهان در یالها و شیب های تند مشکل است.
مدیریت بازسازی اکوسیستسم زراعت و آب های شیرین آفغانستان:
افغانستان از نظر آب های شیرین و اراضی یکی از کشور غنی در منطقه به حساب می آید که در صورت انسجام آب ومهار دریاهای خروشان ، بوسیله ساخت کاسه بند های کوچک ذخیره وی آب را در داخل دره های طویل می توان کنترول ونگهداری کرد و در ایام فصل گرما جهت آبیاری بد دسترس زراعت پیشه گان و میوه پروران را باغدار از کاسه بند ها به وسیله کانال، نهر ، لوله های آب گذران بدون ضایع به مزرعه به دستر دهقان رساند و آینده ای در خشان را برای مردم کشور موُثر کرد.
باید خاطر نشان ساخت که :
افغانستان فعلان ، از نبود کادر های مسلکی طرحه ریز در در مدیریت بازسازی اکوسیستم ها و هم در حفاظت و احیای محیط زیست در بد تر وضیعت اقتصادی ، فقر ، بیکاری قراردارد و بقولی محتاج دیگران است.
فقط جهت یاد آوری اگر دولت بتواند منابع طبیعی کشور را مدیریت و بازسازی کند و همین ۳،۳۰۰ میلیون هکتار زمین آبی را با تجهیزات ( مانند : ماشین الات زراعتی ؛ کمباین به خصوص ماشین های قلبه خورد دستی میخانیکی یا دیزلی و بنزینی ) مناسب به زمین دهاقین تامین کند.
اطلاعات ارقامی نشان می دهد که تولید غلات در زراعت آبی دو یا سه بار بزرگ تر از در یک زراعت للمی است.
البته نیازمندی تحول چشمگیر زراعت در قدم اول از دیاد حاصلات با کفیت بر فی هکتار زمین وابسته با عمق شخم ، تخمهای اصلاح شده و رژیم آبیاری است. امید وارم تا دهه آینده آب شیرن ما انسجام پیدا کند و با حفر جوی های عنعنوی نهر سنتی ها و عمار کانال ها مدرن آب آرسانی و با ساخت آبگردان ها یا پرچاب ها مسیر دریا ها را هدف مندانه تغیر دهیم و آب را رساندن به دشت های مستعد ، یکی از وسیله اصلی جلوگیری از خشک سالی می باشد.
مدریت بازسازی اکوسیستم مناطق خشک ونیمه خشک افغانستان :
افغانستان کشوریست با آب و هوای خشک و نیمه خشکه در یک کمر بند اقلیمی هولناک بدون انجام دادن کارهای بنیادی و طرح ریزی وبرنامه های عملیاتی در بخش منابع آبی برای بهبود زندگی امروزه و فردای مردم ما بی دیلی است. در حالیکه ازدیدگاه دانش محیط زیست ؛ صلاح کیفیت زندگی شهروندان از طریق حفاظت و اصلاح محیط زیست کشور می باشد.
۱ــــ مناطق خشک بی آب است که تعداد از انواع گیاهان در آن بسیارکم می روید، مانند دشت مارگو ، مارچه ، ریگستان ودشت زرد در جنوب غرب .
۲ــــ مناطق نمیه خشک ، مانند دشت آب دان میرعلم امام صاحب ، دشت لیل اندخوی دشت کیلگی بغلان است که در این دشت ها بوته خاردار و بوته های ساکسول نمو می کنند.
با اجرای طرح کمربند سبز در دشت های شمال و جنوب غرب بمنظور درخت شانی و یا کشت بوته دانه ها و ایجاد هر پوشش سبز گیاهی تاثیر مثبت در مهار خسارا ت های فرسایش بادی وکنترول دیکر رویداد های طبیعی دارد. منابع آبی اجرای کمربند سبز از دریاها خروشان با عملیات لوله گذاری و یا حفر چاه هایی عمیق در مناطق جنگل شانی دربسیاری از کشور های انجام و نتجیه این طرح کمربند سبز شهود است.
مزایایی مدیریت بازسازی اکوسیستم ها :
به اساس استراتژی انکشاف ملی مسُولیت اداره ملی محیط زیست سخنوری وصرف رهنمود نیست بلکه به دنبال کار عملی حافظت واحیای محیط زیست با همکاری و هماهنگی اداره مبارزه با حوادث ، و زرارت زراعت آبیاری و آنرژی وآب مسُولیت دارد که مناطق خشک و نیمه خشک کشور را سرسبز نمایند.
در صورتی که رهبری اداره ملی حفاظت محیط زیست تخصصی و مسلکی باشد می داند این درک تنها از طریق راه عملی چون همرای دانشمندان ، سیاستگزاران ، رهبران اقتصادی و را ه های نحو ه استفاده از منابع طبیعی برای تغییر و ضعیت اقتصادی کشور جهت تحقق آن می یابد. ظرفیت آبی افغانستان می تواند با مدیریت بازسازی اکوسیستم ها جزو ثروتمند ترین کشور های جهان باشد. ’ مهمترین کارهای بازسازی اکوسیستم ها کمک به کاهش فقر و افزایش فرصت های توسعه اقتصادی برای جامعه است. گسترش این تفکر نیازمند همکاری و هماهنگی در تصمیم بازسازی اکوسیستم ها و راه عملی آن از طرف اداره ملی حفاظت محیط زیست است .'
از دید گا دانش محیط زیست راهکاری درازمدت و پایدار به منظور کاهش و نهایتا از میان بردن فقر، گسترش رفاه عمومی در کشور در مدیریت بازسازی اکوسیستم سلسله کوه ها هندوکش پرفیض نهفته است.
در اولیت حفظ یخچالها و برفچالها نقشی بسیار برجسته در تامین آب آبیاری زراعت و تامین مواد غذایی در کشور ما ایفا می کند. با تائسف که در سالهای آخیر از بابت نابسانها و عدم کنترول در حفاظت از جنگل ها و نبود نحوه اداره چراه و هم از اثر خشکسالی های پیهم وکم ریزش برف و باران های موسمی در کوه ها از مقدار آب دریاها کاسته شده است. ’ ’ ذخایر آب یخچالهای طبیعی کشور از د رازا ی تاریخ در نحوه زندگی مردم ما رابطه اقتصادی تعیین کننده داشته و از عدم مدیریت سالم منابع آبی در طی این سالهای اخیر، مردم ما با کمبود شدید آب آبیاری و مواد غذایی مواجه است و بیقین می توان گفت که با مدیریت خوب در بازسازی اکوسیستم آب های شیرین کشور از قسمت بلایی جریان دریا ها بوسیله ساخت آب گردان یا آبگیر آب انتقال توسط جوی های عنعنوی ، نهرهای سنتی ، کانالهای مدرن از دامنه های میلان دار به وادی ها ی دره های نواحی جهت توسعه زمین های زراعتی و باغداری کم مصرف است و به این طرز می توان خدمت گزاری د لسوزان به قشر زحمت کش زراعت کار روستاها نواحی ولایات کشورکردد.
یکی از راه اصلی رشد اقتصادی پایدار کشور ما انسجام آب های آن و احیا پروژه های سکتور زرعت با استفاده از سیستم های مدرن آبیاری با مدیریت خوب بازسازی اکوسیستم کوهی است.
مدیریت انسجام آب با عث کاهش فقر با برنامه ریزی طرح پروژه های بزرگ شبکه های تظیم آب ؛ اگرچه در شرایط فعلی یک مقدار هزینه را ایجاب می کند و رساندن آب بوسیله کانالها به دشت ها بزرگ ( مانند: دشت آب دان میرعلم امام صاحب ، دشت کیلگی ، دشت لیل اندخوی ، مارگو ، مارچه ، ریگستان ودشت زرد دشت پشت میدان هوای بگرام نحوه زندگی اجتماعی و اقتصادی مردم کشور بهبود می بخشد. و موجب اشتغال کار و جلوگیری از مهاجرت می شود و هم شایسته به عنوان شرط لازم در رسیدن به سوی رفاه آسایش است.
داکتر یارمحمد « حیدر زاده »
داکتر علوم محیط زیست
بالا
بازگشت