داکتر یارمحمد
حیدرزاده
شناخت شاخص های محیط زیستی ولایت پکتیکا
ولایت پکتیکا یکی از جمله سه ولایت جنوبی در جنوب شرقی واقع است ، مرکزاین
ولایت شهر شرن است ، مساحت آن
19482
کیلول متر مربع می باشد و این ولایت در
210
کیلو متری جنوب شرق کابل موقعیت دارد.
شناخت محیط طبیعی پکتیکا :
ارتفاع ولایت پکتیکا از سطح بحر
2118
متر است و کوه های آن پوشیده از جنگل مخلوط درخت کاج است ، کاج درخت میوه
جلغوزه گران بها است و این ولایت نیز دارای دشت های تشن از آب می باشد.
اقلیم این ولایت در فصل تابستان گرم ودرجه حرارات درآن به
35
تا
40
سانتی گرد میرسد ؛ اما درفصل زمستان سرد و درجه حرارت آن
10-
تا
20 -
سانتی گراد نیز می سد.
زمین زراعت و باغت این ولایت و توسط حدود
250
کاریز آبرسانی و آبیاری می شود.
درولایت پکتیکا گونه های حیات وحش و پرندگان فروان زیست دارند.
شامل گونه های محاجر پرنده گان آن از اردک ، لکلک ، جرثقیل شاهین شکاری زیست می
کنند.
شناخت محیط اجتماعی پکتیکا:
در ولایت پکتیکا امکان تاریخی که در ولسوالی ارگون « ارکون » واقع است ِ قلعه بنام اشرخ « هشت رخ » در محل مشهور است. ارکون « ارگون » تمدن شناسی این قلعه اشرخ یا هشت ضلعی آثار قبایل کشاورزان یفتلی دربین سال 424 تا 566 میلادی ساخته شده است. معنی کلمه ار کون کشاورز بزرگ و یا ریس ومهتر پیشوای میسحی در فارسی قدیم آمده است و کلمه فارسی شرن « کفتیدن سنگ یا آدم شرور یا جنجالی » کلمه عربی شرن « شرنه یا المحیط - الفیروز آباد ی » است.
بهر حال در محیط پاکتیکا تمدن کاریز آبرسانی دوره هخامنشیان ، صفاریان ، سامانی
یان و غوریی یان در حوزه جنوب شرق کشور ما اوج شاکوفایی آبرسانی برای آبیاری
زراعت و باغات تاکنونی این تمدن کاریز ها برای آبیاری مورد استفاده وجود دارد.
در این جغرافیایی دیدگاه آریایی ها و کمیابی این مایع گران بها ، ارزش این ماده
را نیز در جایگاه والایی قرار داده است.
بنابر این در این ولایت و توسط حدود 250 کاریز آبرسانی و زمین و باغات آبیاری می شود. از برکت تمدن کاریز های آبرسانی حدود 70 در صد مردم این ولایت مصروف کشاورزی« زراعت ، باغ داری و چاروا پروری هستند» ، دراین ولایت 344 مکتب نیز موجود است و درمرکز ولایت هیچ دانشکاه وجود ندار تنها یک دارلملمین در اروگون وجودارد.
شناخت محیط مصنوعی پکتیکا :
درتمام ولایت پکتیکا یک فابریکه برای اشتغال زایی وجود ندارد اما از کوه های پرفیض آن بیشرین جلغوزه را تولید می کند. در این ولایت زمین زرا عتی بسیاراند ک است ولی جغرافیا این ولایت از دشت های وسیع تشکیل شده ودولت برای آبیاری آن هیچ توجه ندارند.همه دولت ها بصورت مسوولانه و جدی در این ارتباط کار نکرده اند بودجه داشتند اما احساس مسوولیت نکردند .
قلعه اشرخ و کاریز ها سیستم آبرسانی و فرهنگ میراث تاریخ آریایی ها در محیط
پکتیکا شهود است و سیستم آبراسانی
«
تمدن کاریز
»
هخامنشیان و تعالی و ترقی آن در دوره های شاهان ساسانیان ، صفاری یان سامانی
یان و غوری یانی مدیون دانش آب شناسی اریایی ها در حفر
250
رشته کاریز در محیط پکتیکا است که صد ها سال پیش از انکه نخستین فرضیه مربوط به
آبراسانی آب های زیر زمینی بیان گر این است که مردم آریایی زمین برای زندگی
بهتر آب های زیرزمینی را با کندن کاریز های داراز و بسیارعمیق برآورده به دهات
و شهر خود می رساندند
.
مردم آریایی زمین از دیر باز به ارزش آب به عنوان ماده ای زندگی بخش و ارزشمند
آگاهی داشتند.
آریایی ها آغاز تمدن شهر نیشن را در دانش سیستم آبرسانی و آبیاری زمین و با
تمدن کاریز های آبارسانی در چه مناطقی به آب می توان دست یافت و اینکه کاریز
چگونه باید حفر کرد یا ساخته شود.
بنابر این سر زمین گردی یا گردیز باستان« پکتیا ، پکتیکا و خوست » از قدیم جنگلزار بوده است وهرجای که جنگزار است می توان آب های زیر زمین را یافت مهترین مساله در نز آنها همین بوده است که آریایی ها از آلت چا در نیشنی به شهر نشینی بر اساس دانش آبیاری آب و آب رسانی آب با آن روبرو بوده اند.
پرفسور هانری گوبلو فلیسوف فراسوی اریایی شناس که بیش از 30 سال برای روی قنات های آریایی ها بررسی و مطالعه انجام داده است در کتاب قنات « کاریز »، فنی برای دستیابی به آب ، عظمت قنات های آریایی ها را برابر با دیوار چین می داند.
باید خاطر نشان ساخت که دراین عصر فناوری با وصف ملیارد ها دالر کمک های جامعه بین المللی مردم پکتیکا هنوز هم احتیاج آب آشامیدنی و آبیاری زراعت و باغات و همچنین شهر شان فاقد سیستم برق شهر میباشد.
درحلیکه دریای که از کوه های آن سرچشمه می گرد و آب از روستا ها و مرکز این ولایت هدر می گذرد و این آب همرای با دریا لاره به ولایت غزنی سرازیز می شود و به سبب اینکه در این ولایت برق آبی فابریکه ای وجود ندارد وبه همین منظور اشدی ضرورت به احداث بند برق آبی و شبکه های آبیاری دارد.
1- قابل ذکر است که سالانه در ولایت پکتیکا در حدود 12 هزار تن جلغوزه تولید می شود و بدین سبب ایجاب اعمار یک فابریکه پروس جلغوزه می کند واین نیک جلو صادرات کشور بیگانه از جلغوزه ما بنام آن می گیرد و هم برای صد تن از باشندگان پکتیکا جای کار فراهم خواهد ساخت.
2- جلغوزه یکی از محصولات پر درآمد افغانستان است که در سال های گذشته نه چندان درحفاظت و گسترش درختان آن ازطرف دولت توجه لازم صورت نگرفته بود ولی با تاسف از طرف مرد محل خود سرانه قطع شده است.
3-
به نسبت گسترش گرما اشدی ضرورت است که دولت از قطع در ختان کاج جلغوزه ، از
چرای مفرط در داخل جنگلات آن و تبدیل اراضی آن به کشاورزی و یا مسکن این عمل
علاوه برآنکه باعث قطعه قطعه شدن محیط جنگل میشود سبب انقراض درختان کاج را
فراهم می کند و دولت از هر طریقی میشود باید از قطع آن جلوگری کند.
4-
حمایت اشدی از درختجه های تازه خود رو کاج را از گزند چرا بز ها و مناطق آن را
ساحه حفاظت شده اعلان کرد تا درختجه های تازه نهال بسن
3
سال چهار سال رسند.
5- جلوگیری از جمع آوری بی رویه حصلات جلغوزه کرد ، جمع آوری معیاری یعنی غوزه پخته شده جلغوزه باعث افزایش حاصل جلغوزه در سال آینده می گردد.
6- برای جمع آوری جلغوزه ازخاده های دراز قعچ دار استفاده کرد که تا سر شاخ در خت چلغوزه صدمه نبیند که سال آینده دو باره غوزه تازه برای حاصل برای آینده برآرد.
خلاصه که وجود جنگل در یک مکان ارزش علاوه بر اینکه ارزش اقتصادی و زیست محیطی آن تکیه گاه مطمین و استواری برای تداوم و ارتقای زیس جانوران ، متضمن شکو فایی حیات جوامع بشری و توسعه پایدار است.
هموطنان این رساله اندیشه مسلکی من در مورد آینده انکشاف ولایت پکتیکا است اگر
قابل نقد است نقد کننید به نظریات تک تک شما آگاهان قلم بدست برای رفع پیشگیر
رویدادهای طبیعی این ولایت حادث خیز طبیعی خواهشمندم در پای این مضمون تبصره
سومند کنید تا یک طرح جامع برای مدیریت سیلاب ها آن و آینده انکشاف ولایت
پکتیکا که حکومت توجه لازم به دست گیرد داشته باشیم و قایا قبل از وقع این
سرزمین زیبا جلوگیر تام تما نماید.
داکتر یارمحمد
«
حیدر زاده
»
داکتر علوم در بخش محیط زیست سویدن
منابع
:
.اتلس
افغانستان اداره و کار تو گرافی جیو کارت پولید
1978
کابل
.
شناسنامه افغانستان بصیر احمد دولت آبادی
1371
کابل
.
.
یاداشت های تحقیقاتی دوره داکتری من سالهای
1991
الی
1995 .
عبدالحسن سعیدیان چاپ
1383
.
ابوریحان بیرونی، القانون المسعودی ، حیدر آباد دکن
1955
میلادی
.
هند
.«
از معجم البلداب
» «
مراصدالا طلاع ص
بالا
بازگشت