داکتر یارمحمد
حیدرزاده
شناخت شاخص های محیط زیستی ولایت نیمروز باستانی
ولایت نیمورز یکی از ولایت بزرگ در جنوب غرب کشوراست و حدود اربعه آن از شمال به ولایت فراه و از شرق به ولایت هلنمد و ازغرب به کشور ایران و از جنوب به خاک پاکستان همه سرحد است. مساحت این ولایت 41000 کیلومتر مربع بوده که مرکز آن شهر باستنی زنج است واز کابل 934
کیلومتر فصله دارد.
شناخت شاخص های محیط طبیعی ولایت نیمروز باستانی :
ولایت نیمروز دارای طبیعت خش و فقیر است که از دشت ها وبیابانی های به نام دشت مارگو ، دشت بخیل جهنم و دشت توبه بیشتر سطح این ولایت را در بر گرفته و تالاب هامون هیرمند و گود زره نیز در این ولایت قرار دارد.
درولایت نیمروز رود هنرمند و به دنباله آن به نام خشرود به علاوه شاخه های
هیرمند به نام های رامرود ، سنارود نیز جریان دارد. اقلیم آب وهوای ولایت
نیمروز در فصل زمستان در محیط آن برف نمی بارد و هوای اش معتدل و درفصل تابستان
نهایت گرم تا 45 درجه بالای صفر است.
و مقدار بارندگی فوق العاد کم است و حاصل آب آورد
آن کوهستانها است و در دشت و دامنه های این ولایت گرم سیر انواع بوته های خار
دار به صورت پراکنده می رویند که در مقابل خشکی هوا وکم رطوبت مقاومت داردند.
اطراف دریاچه هامون هیرمند از جنگل انبو ه پوشیذه است و آهوی جربیل و میش مرغ
در در طبیعت نیمروز زیست بومی دارد.
خصوصیات آبیاری ساحه 100 هزار هکتار زمین زراعتی
آبی توسط 3 19 ، نهر و کانال آبیاری میشود.
شناخت شاخص های محیط اجتماعی ولایت نیمروز باستانی :
نام سیستان در اداوار گذشته نیمروز میباشد و مهد تمدن پنچ هزرارسله تاریخ کشور ما است، آریائیان عصر اوستا این منطقه را نصف النهار زمین می دانستند و نمرورز کلمه ای پارسی آن معنی نصف روز است.
یاد گار شکوه دوران های هخامنشیان، اشکانیان، کوشانیان،ساسانیان عهد حمکروایی اسلام صفاریان وسامانیان نیز یکی از نقاط پرشکوه پرخ رونق خراسان بزرگ منطقه سیستان بوده است وراه های که از شرق بطرف غرب ویا از شمال بطرف جنوب امتداد می یافتند سیستان را باید قطع میکرد.
ولایت نیمروز ساحات زیاد آبدات تاریخی دارد که یکی آنها قلعه نمادلی تاریخی ارگ زرنج است که افراسیاب بناکرد در گرشاسپ نامه به رستم سلسله پهلوا نان ملی آریانا نسبت داده شده تاریخچه آن قبل از میلاد بوده است و قلعه فتح امیر اسماعیل سامان اول به قلعه سپهان مشهور بوده درشصت کیلومتری جنوب زرنج درسراشیبی دشت خوابگاه،جلگه همواری و حاصلخیزی موقیت دارد.
زرنج پایتخت صفاریان بوده که آنها در این شهر باستانی آبادانی های زیادی به
وجود آورند با فرو پاشی حکومت صفاریان توسط امیراسماعیل سامانیان 874 – 1004
میلادی سامانیان برای بقا و ادامه زندگی خود در این سرزمین حاصلخیز سیستان نهر
ها و بند ها مخروبه را مرمت و تعمیر کردند برای رونق وپیشرفت رشد زراعت دراین
منطقه بند های آب گران ونهر های جددی نیز احداث نمودند، اما با هجوم مغولان
1211 – 1358 میلادی سیستان مورد غارت قرارگرفت آبادی ها ویرانه گردید بلکه شبکه
های منظم آبیاری ، نهر، جویبارها ، آب بند ها و کاریز ها صدمه کلی دیدند.
جابجای غلجایی ها در نیمروز از زمان سلسله
هوتکیان به این طرف کم کم وارد سرزمین سیستان شده اند و غلجایی ها به کوچی ها
اجازه داده اند که منابع طبیعی اطراف تالاب هامون هیرمند نیمروز سیستان و
زابلستان را اشغال کند و از علفچر آن استفاده کردند و سرزمین نمیروز امروز
ولایتی است که خشکسالی در آن بحرانی تر است.
چرا مفرط کوچی ها از یک طرف در اطراف حوضه آبخیز
هامون هیرمند نیمروزو از طرف دیگر ایران انتقال آب ابخیز هامون هیرمند توسط خط
لوله به زاهدان وذخیزه آب این دریاچه در چاه های نیمه زابل؛ پیامد آن کاهش پوشش
نباتی و گیاهان سبز و کمی رطوبت کاهش بارش وخشکسالی وخشک شدن دریاچه هامون
هیرمند را در پی داشته است.
در حال حاضر مدیریت ناسالم در کشور زندگی را برای ساکنین ولایات حوزه جنوب غرب
به نحوی سختت و دشوار کرده استت که اگر مردم طی سالهای آینده در برابر نا امنیی
ها دوام بیاورند ، اما خشکسالی ضرب به زندگی مردم حوزه جنوب غرب و حیات آنها
خواهد زد.
باید خاطر نشاساخت که چرای مفروط یا بی رویه
چاروا ها بخصوص بز ، حیوان زیان آور به محیط زیستت است و یکی دلایل سرزمین های
تخریب شده ای کاهش نبابات و پوشش گیاهان می باشد و این نوع چرای بی مسوولیت از
طرف کوچی ها طبیعت سرسبز زیبای کشور ما را لد مال وخاک آلود کرده اند.
بز از شاخ وبرگ تازه جنکلات را با ایستادن روی
دوپای عقب خود نیز تغذیه می کند و دردشت ها وکوهستان انواع بوته ها را از سطح
خاک قطع می کند. همین ویژگی ها باعث شده است که بز را حیوانی زیان آور بدانند
که باعث فقیر شدن وحتی از میان رفتن جنکلها ، نابودشدن پوشش گیاهی ، افزایش
فرسایش خاک و در نتیجه تخریب محیط زیست می شود.
در ولایت نمیروز 233000 راس گوسفند عادی - 1000 راس گوسفند قره قل - 84000 راس
بز زیان آور محیط زیست -3100 راس گوه وگاومیش - 32000 راس مرکب - 13000 راس شتر
- 2000 راس اسپ - وجوداشته است.
در ولایت نمیروز باستنی 152باب مکتب از جمله 23
باب لیسه ، 100 باب متوسط ، 29 ابتدایه ، 5 لیسه زراعت و تخنیکی و 7 مرکز تربه
معلم فعالیت دارد . هر چند دریا هلمند خروشان و خاشرود از این ولایت می گذرد ،
اما به مزارع این ولایت از عدم ساخت شبکه های اتنقال آب آبیاری کدام مفاد به
باشندگان این ولایت ندارد و 85 در صد اهالی ولایت مصرف کشاورزی « زراعت و چاروا
داری » میباشند.
شناخت شاخص های محیط مصنوعی ولایت نیمروز باستانی :
نمیروز یکی از ولایت بزرگ سرحدی کشور ما میباشد به کشور ایران و پاکستان سرحد و طویل دارد. در گذشته نیمروز شهر های مجلل را دارا بوده هنوزهم یادگار شکوه دوران های گذشته این سرزمین سیستان باستانی قلعه ها دژ حصار باقیمانده است.
با ورود تدریجی قبیله غلجایی در ولایات همجوار این ولایت باستانی برنامه عملی
سازگار با تغییر اقلیم در طول تاریخ حکمرانی غلجایی ها صورت نگرفته و این ولایت
غریب با مردم غریب از هداف انکشاف در طول تاریخ
در وضعیت بد نگهداشته شده است و هیچ کارخانه یا فبریکه دراین ولایت ساخته نشده
است در حالیکه در این ولایت دریا خروشان هیرمند و خاشرود جریان دارد.
بند بزرگ کمال خان در ولسوالى چهاربرجک موقعيت دارد با اعمار این بند با عث آبیاری 80 هزار هکتار زمین زیر کشت دوفصله خواهد رفت . برنامه عملی شدن این بند بزرگ علاوه براینکه تولید 9 میگات برق آبی و هم سازگاری با تغییر اقلیم وزمینه کاری به مردم خواهدشد.
موطنان این رساله اندیشه مسلکی من در مورد آینده انکشاف ولایت نیمروز باستان
است اگر قابل نقد است نقد کننید به نظریات تک تک شما آگاهان قلم بدست برای رفع
پیشگیر رویدادهای طبیعی این ولایت ضرورت دارم و خواهشمندم در پای این مضمون
تبصره سومند کنید تا یک طرح جامع برای مدیریت بهبود آب هوا و روناب های سیلابی
وآینده انکشاف ولایت نیمروزسرزمین غریب با مردم غریب که حکومت توجه لازم به دست
گیردو داشته باشیم و قایا قبل از وقع این سرزمین زیبا جلوگیر تام تما نماید.
داکتر یارمحمد «حیدر زاده »
داکتر علوم در بخش محیط زیست سویدن
منابع :
1- اتلس افغانستان اداره و کار تو گرافی جیو کارت
پولید 1978 کابل
۲-
شناسنامه افغانستان بصیر احمد دولت آبادی 1371
کابل
۳-
یاداشت های تحقیقاتی دوره داکتری من سالهای 1991
الی 1995
4- اقلیم و خاک افغانستان نوشته دکتور عبداقهار
سمیر استاد فاکولته زراعت دانشگاه کابل سال 13 57 هجری شمسی.
5- مقاله سیستان سرزمین اساطیر – اداره کل میراث
فرهنگی وگردشکری – ستاد تسهلات مسافرین نوروزی شهرستان زابل
بالا
بازگشت