داکتر یارمحمد
حیدرزاده
شناخت شاخص های محیط زیستی ولایت سرپل باستان
سرپل یکی از ولایات کهن و تاریخی در زون « 1» در
شمال کشور واقع است ، حدود اربعه آن از غرب و شمال به ولایات فاریاب جوزجان
وبلخ از جنوب با غور و بامیان و از شرق به ولایت سمنگان همسایه است . مساحت
19992 کیلومتر و از کابل 603 کیلومتر فاصله دارد.
شناخت شاخص های محیط زیستی طبیعی ولایت سرپل :
طبیعت ولایت سرپل دارای اراضی خاکی وصرف 14 فصد اراضی آن هموار مطباقی آن کوهستانی طبعیت بکر و دست نخورده است و ارتفاع این ولایت از سطح بحر 380 متر تا 1750 متر در مناطق کوهستانی می رسد.
آقلیم : آب وهوای ولایت سرپل خشک با تابستانهای نسبتاَ گرم ومیزان درجه حرارت
آن در این فصل سال به 28 تا 31 درجه سانتی گرید میرسد، و در فصل زمستان به منفی
3 الی 6 درجه سانتی گرید پایان میر رود.
همچنان باید گفت که میزان متوسط بارندگی های
سالانه در این ولایت 250 الی 350 ملی متر تخمین شده است.
حوزه آبریزاین ولایت از دهنه کاشان ، خمی ده ، از ترخوج بلخاب سرچشمه می گیرد و
ضرورت کاسه بند ها و به تاسیستات شبکه های آبرسانی به دامنه های مستعد آن دارد.
ولایت سرپل دارای 48 هزار هکتار زمین آبی و 60
هزار هکتار زمین للمی میاشد و جنگلات آن حدود 35 هزار هکتار زمین است وجنگلات
پسته بکثرت وجود داشته است. ولایت سرپل دارای منابع نفت ، گاز ؛ مس و زغال سنگ
می باشد.
شناخت شاخص های محیط زیستی اجتماعی ولایت سرپل :
سرپل « گوزگان از ولایت های قدیم مهم خراسان « سرپل ، جوزجان و فاریاب » به شمار می آمده است» ابو مسلم سپهسا لار خراسان در دوران امارت خراسان دست به عمران وآبادانی زیادی در شهرهای شرقی خراسان زد و کارهای بزرگی در زمینه ساخت شبکه های آبرسانی , آبیاری انجام می گرفت در احداث کاریز ها وکشیدن نهر ها پیشرفت وترقی زیادی حاصل شده بود. زمین های زراعتی به وسیله ، کاریز ، بست کردن کانال ها به وسیله تخته ها و کشیدن نهر آبرسانی آبیاری زمین دقیق بارور شد.
ولایت سرپل زادگاه سپهسا لار ابومسلم خراسانی منطقه تاریخی با آثار و آبدات زیادی از دوره های مختلف تاریخ است که بخش اعظیم داشته های تاریخی وفرهنگی آریانای کهن در ناهنجاری اجتماعی لشکرکشی های بیگانگان اجناد عنعنوی پیشه پادووان چنگیزمغول از شمالشرق بالای سلطان غیاث الدین محمد سام از سو جنوب شرق گورگانیان مغل حکومت هند ، به کلی خراب شد.
ضمنا باید افزود که در دوره سیاه چنگیز خان مغول تموچین نظم اجتماعی وثبات سیاسی منطقه برهم خورد وهم به اثر کشمکش های ملوک اطوایفی زمانداران سده های اخیر دشمنی های آشکار بعضی از رجال متعصب وغیر مسوول اجناد غلجایی های عنعنوی پیشه چاوادارغژدی نشین آن طرف مرز دیورند بزرگ ترین صدمات هویت ادبی فرهنگی و تاریخی ما به یغما برده و نیز پیدارور اقتصادی بکلی منطقه شمال مورد چپاول ودستبر غارت کوچی ها ی آفت آور به محیط زیست قرار گرفته باعث زوال طبقه دهقان گردید ، روستایی موجب فقر و بی نوایی شد ، آبدات تاریخی ما به کلی نا بود گردیده اند یا هم درحالت نابودی تدریجی قرار دارند.
امروز حدود 95 درصد مردم ولایت سرپل شغل کشاورزی « زراعت ، باغداری چاروا داری » دارند که از عدم ساخت شبکه های منظم آبرسانی، آبیاری به دهقانان درفصل تابستان آب کفایت نمی کند. در این ولایت 389 باب مکتب لیسه , متوسط و ابتدایی ولیسه و مسلکی یک دانشگاه تعلیم و تربیه و فعال است.
شناخت شاخص های محیط زیستی مصنوعی ولایت سرپل :
سرپل یکی ولایتت از رشد بازمانده است ، هرچند دراین ولایت کوها و تپه های خاکی وجود دارد ؛ اما زمین های زراعتی هموارنیز درآن موجود است و در فصل تابستان نیاز به آبیاری در زمین های زراعتی و باغات آن زیاد می شود ولی به علت نبود مدریت آب برای آبیاری درکشاورزی آب کفایت نمی کند. دریا های در این ولایت جریان دارد اما موسومی است، در فصل زمستان آب دریاها کم خوب است ولی اشدی نیاز به ساخت کاسه آب بند ها ذخیره آب دارد. از دید دانش محیط زیستی من این ولایت کار روی سیستم های قطریی آبیاری را تبیق گرد ، سپس بخش زیاد زمین های خاره سرسبز خواهد شد. تپه های خاکی ولایت سرپل دامنه های شیب ملایم تر دارند و چرای بی رویه چاروا ها باعث کاهش پوشش گیاهی آن شده و قدرت فراینده های فرسایش در تپه ها ذ بیشتر کرده و می توان به وسیله لوله های کوچه آبرسانی که درارتفاع معینی از سطح آب با سهولت آبیاری این تپه ها امکان پذیراست. استفاده از لوله های دریچه دار از جمله تخنیکی است که باعث حذف برخی از نقاط ضعف خاک از اثر آبیاری سطحی می گردیده است.
هموطنان این رساله اندیشه مسلکی من در مورد آینده انکشاف ولایت باستانی سرپل
است اگر قابل نقد است نقد کننید به نظریات تک تک شما آگاهان قلم بدست برای رفع
پیشگیر رویدادهای طبیعی این ولایت کم آب و حادث خیز طبیعی خواهشمندم در پای این
مضمون تبصره سومند کنید تا یک طرح جامع برای مدیریت آبیاری و سیلاب ها و آینده
انکشاف ولایت باستانی که حکومت توجه لازم به دست گیرد داشته باشیم و قایا قبل
از وقع این سرزمین زیبا جلوگیر تام تما نماید.
داکتر یارمحمد « حیدر زاده»
داکتر علوم در بخش محیط زیست سویدن
منابع :
1-اتلس افغانستان اداره و کار تو گرافی جیو کارت
پولید 1978 کابل
2- شاسنامه افانستان بصیر احمد دولت آبادی 1371
کابل.
3- یاداشت های تحقیقاتی دوره داکتری من سالهای
1991.
4- فرای ، ریچار؛ بخار دستاورد قرون وسطی ترجمه
محمد محمودی ، تهران ، بنگاه نشر کتاب ، 1348 ص 39
بالا
بازگشت