داکتر یارمحمد حیدرزاده
شناخت شاخص های محیط زیستی ولایت دایکندی
دایکندی یکی از ولایات تازه تاسیس یافته در زون «
6 » در سمت غرب کابل واقع است ، حدود اربعه آن از شمال شرق با ولایت بامیان از
طرف شمال به ولایت غور از طرف شرق به ولایت عزنی و از طرف جنوب به ولایت ارزگان
و از طرف شمال غرب به ولایت هلمند در ارتباط است. مساحت این ولایت 16711 کیلو
متر مربع بوده و مرکز آن شهر نیلی میباشد و از کابل 440 کیلومتر فاصل دارد.
شناخت شاخص های محیط زیستی طبیعی ولایت دایکندی :
طبعیت ولایت دایکندی «
اقلیم یا سرزمین » کوهستانی بوده و حدود 80 درصد محیط این ولایت از کوه ها
پوشیده شده است و در مرکز این ولایت دریا نیلی جریان دارد که نام مرکز ولایت
دایکندی ازهمین دریا نیلی گرفته شده است و این ولایت از سطح بحر 2400 متر
ارتفاع دارد.
ولایت دایکندی تماُ در محصره کوه بوده است و آب
هوای آن در تابستان معتدل و در زمستان برف دارد. در زمستان در درجه حرارات آن
تا منفی 16- درجه سانتیگراد کاهش می یابد ودر در تابستان گرمی در جه حرارت آن
25 تا 30 در جه ساتیگراد بالا می رود. بلندترین اندازه رطوبت آن معمولاُ در
ماهای حمل و ثور در سطح 28 الی 35 ملی متر واقع میشود.
حیو انات و حش در طبیعت ارزگان - پلنگ ِ خرس ِ خوک و آهو میباشد که باتاسف از طرف شکار چیان تعداد این حیوانات شکار و روز به کاهش است.
ولایت دایکندی دارای
آبریز خوب است دریا ی هلمند ،لذیر وتج و از نواحی این ولایت عبو رمی کنند که
ظرفیت خوبی برا ی احداث کاسه آب بندها دارد.
دایکندی کوه های پرنیشب و برف گیر دارد، اما اگر
بیشتر با آن نزدیک شویم تنوع وسعی از چشم اندازهای طبیعی نواحی دهات آن انواع
درختان میوه دار بخصوص نظیر بادام را در دامنه تپه های آن با پوشش انبوه را
مشاهد می کنید. جنگلات طبیعی داکندی شامل درختان بلوط ، ارغوان بادام کوهی در
مساحت 117222 هکتار در تمام این ولایت به صوت پرا گنده موجود است.
شناخت شاخص های محیط زیستی اجتماعی ولایت دایکندی:
دایکندی یکی منطقه ای قدیمی سرزمین زابلستان جای سورا کاران وپهلوان نریمان پسر او سام آبا و اجداد رستم زال است که بین سالهای 425 – 566 پیش از میلادی امپراتوری زاولشاهان مقتدر زندگی می نمود، مقارن زاولشاها ن ساسانیان ، سامانیان ، صفاریان وغوریان بامیانی می باشند.
ضمناباید افزودکه آثار
فرهنگ و تمندنی زاولیشاهان سهم تابناک و تعیین کننده ای را در شکل دهی رونق
فرهنگی منطقه کشاورزی « زراعت ، باغ داری و چاروا داری » سرزمین آریانا دژ یا
حصار قلعه حصارها ، کاریزها آبرسانی ، آبیاری ، نهرها و جوی بغل دامنه های صخره
ایی در دل کوهستان که این نایه را در قدیم « غرجستان یا غرج الشار » سرزمینی
ناحیه کوهستان می گفتند.
اهالی مناطق مرکزی را بنام های غورستانی ،
غرجستانی ، زابلستانی و کابلستانی می گفتند که در اواخر سده های میانه برای
سکنه های کوهستان « غرجستان یا غرج الشار » به کار می بردند.
باید خاطر نشان کرد که ناهنجاری های اجتماعی دوره
امیرعبدالرحمن و پسر او حبیب الله خان اکثریت قبایل بومی زاولیان را به دیگر
نقاط کشورفرار ساخته اند و چراگاها آنها به اجنادعنعنوی چاروادار و ا گزار
آنهار را مسکن گذین ساختن. این ناهنجاری اجتماعی در این سرزمین کوهستان«
غرجستان » ازطرف اجناد عنعنوی چاروادار در فصل
بهار با آمدن از آن سوی مرز دیورند با همرای چاروا ها « گله بز زیان آور طبعیت
، رمه گوسفندان، باده گاوها وخیل قطار شتران » برای غصب علوفه پوشش گیاهی چرگاه
های همه ساله ادامه دارد. دایکندی« سرزمین » این سرزمین کوهستانی در 2004
میلادی ازبدنه ای و لایت ارزگان جدا شد و به عنوان یک ولایت جداگانه تشکیل شد و
به علتی که دولت می گویند این ولایت در یک منطقه کوهستانی« غرالشار » قراردارد،
هرچند سه دریا هلمد ، لذیر و تج از نواحی آن می گذرد تا هنوز اقدام برای تطبق
پروژه های انکشافی زیربنایی هیچ دیده نه شده است.
البته مردم ولایت دایکندی بیشتربه کشاورزی «
زراعت ، باغداری و مالداری » از قدیم اشتغال دارند، این ولایت در مجموع 518567
هکتار زمینهای آبی و 1122 هکتار زمین های للمی بوده که عمده ترین محصول آن
بادام است که برداشت در سال 1391 به 7500 تن و در سال 13397 به 13000تن رسیده
است.
بنا بر این باغداران
دایکندی شکایت از نبود پروژه های تغییر اقایم در ساخت شبکه های مدرن آبرسانی و
تنظیم در فصل پخت شدن خسته بادام از کمبود آب دارند و باغداران می گویند حاصلات
بادام شان هنوز هم در این عصر فناوری وابسط به آب بارندگی طبیعی دارد.
در ولایت دایکندی 339 باب مکتب لیسه متوسط و
ابتدایه و یک دانشگاه خصوصی پنچ انستینوت زرا عتی و حسابداری میباشد. البته
بهترین منطقه از لحاظ وجود فضای آموزشی در کل نواخی دایکندی است. در طبیعت
ولایت دایکندی 69752 راس گوسفند عادی – 571326 بز زیان آور به طبیعت – 152474
را س گاو – راس 34904 مرکب – 1815 راس چرا دارند.
شناخت شاخص های محیط زیستی مصنوعی ولایت دایکندی :
دایکندی یکی از ولایات
نو تاسیس بوده و تا هنوز برای تطبیق پروژه های انکشافی زیر بنایی به علتی که در
یک منطقه کوهستانی قرار دارد فاقد جاده آسفلت شده برای وصل به کابل می شد وهم
تا هنوز اقدامی به ساخت پروژهای تغییراقلیم « حفظ منابع طبیعی ، گسترش سکتور
زراعت ، افزایش شبکه آبرسانی ، تنوع حیات ، گسترش جنگلات و چرا گاه » آن صورت
نه گرفته است.
بگونه مثال: کارساخت بند تولید برق سوختوک در سال
2015 میلادی در ولایت دایکندی آغاز شد ، اما پیش از تکمیل آب گیری آن ترک
برداشت است و طرح این بند توان تامین برق مرکز ولایت شهر نیلی و ناحیه شهرستان
با تکمیل کاسه بند آن اهالی مذکور را با تولید بر ق تامین می کند.
ضمناَ باید افزود که سه دریا به نام های هلمند ،
لذیر و تج یا خودی از ساحات نواحی دیکندی عبور می کنند که ظرفیت خوب را برای
طبیق پروژه های تغییر اقلیم منطقه از این منابع وافر طبیعی جهت امرار حیات
اتکاء دارد، عدم عمل برنامه ملی سازگاری با تغییر اقلیم میتوانند سبب ایجاد بی
نظمی بنیاد ی در اقتصاد ثبات و امنیت غذایی در کشور گردد.
پیش بینی ها دانشمندان محیط زیست نشان دهند
افزایش جدی درجه حرارت تا سال 2100 میلادی وکاهش قلبل ملا حضه در مقدار آب در
کشور ها آسیب پذیر میباشد.
از آنجاییکه در حدود 80 در صد مردم کشور ما به
طور مستقیم بالای منابع طبیعی جهت امرات حیات اتکاء دارند، در صورت نه سپردن
کار به اهل کار و عدم اجرای پروژه های تغییر اقلیم « یعنی حفظ منابع طبیعی ،
افزایش شبکه آبرسانی و آبیاری ، گسترش سکتور زراعت ، نگهداری جنگلات
و گسترش آن وحفظ چرا گاه ازخطر چرای بی ر ویه و
کار بالای این شاخص ها با عث تنوع حیات » است . بخاریکه کشور ما از قبل در
مقابل حوادث طبیعی آسیب پذیر بوده و است.
طبیعت دایکندی بستر خوب سازکار ی برای تطبیق
پروژه تغییر اقلیم دارد . البته بنظرمن تمام ساحت بایر ولایت دایکندی را زیر
پوشش درختان بادام قرار داد که بادام از جمله پر حاصل ترین میوه خشک و لایت
دایکنیدی است و یک منبع اقتصادی مهم مردم این ولایت می باشد ، اما تا اکنون نه
کار خانه پروس ونه کدام مارکت برای فروش این محصول در این ولایت فعال نشده است.
هموطنان این رساله اندیشه مسلکی من در مورد آینده انکشاف ولایت دایکندی تازه تاسیس است اگر قابل نقد است نقد کننید به نظریات تک تک شما آگاهان قلم بدست برای انکشاف آیده آن و رفع پیشگیر رویدادهای طبیعی این ولایت کوهستانی و حادث خیز طبیعی ضرورت دارم ، خواهشمندم در پای این مضمون تبصره سومند کنید تا یک طرح جامع برای مدیریت سیلاب ها و آینده انکشاف ولایت دایکندی که حکومت توجه لازم به دست گیرد داشته باشیم و قایا قبل از وقع این سرزمین زیبا کوهستانی « غرجستان » جلوگیر تام نماید.
داکتر یارمحمد « حیدر
زاده»
داکتر علوم در بخش محیط زیست سویدن
منابع :
1- اتلس افغانستان اداره و کار تو گرافی جیو کارت
پولید 1978 کابل
2- شاسنامه افانستان بصیر احمد دولت آبادی 1371
کابل
۳-
یاداشت های تحقیقاتی دوره داکتری من سالهای 1991
4- نام کتاب زال رودابه نام مولف : فریدون جنیدی
ناشر : بنیاد نیشاپور ، نشر بلخ تاریخ نشر
بالا
بازگشت