داکتر یارمحمد حیدرزاده
شناخت شاخص های محیط زیستی بغلان:
شانخت محیط طبیعی ، انسان ساخت و اجتماع ولایت
بغلان : بغلان یکی از ولایات مهم زراعتی از قدیم افغانستان است و در ردیف درجه
دوم و در زون « 2 » شمال شرق کشور واقع است و پلخمری مرکز آن می باشد.
مساحت این ولایت 21112 کیلومتر مربع از جمله شهر
پلخمری 640 کیلومتر مساحت آن تخمین شده است و این ولایت 250 تا 830 متر ارتفاع
از سطح دریا دارد.
شناخت محیط طبیعی ولایت:
این ولایت در شمال شرق کشور با در نظر گرفتن آب و هوا مناطق آن در زون « 2 » واقع شده است. آب هوای آن همرا باریزش برف سنگین است و سرد آن تا منفی 21 – 29 درجه سانتگراد می شود و در نواحی کوهستان تابستان نسبتاَ گرم تا 35 -40 درجه سانتیگراد میرسد.
ولایت بغلان با مساحت 21112 کیلو متر مربع و 98101 هکتار زمین آبی و 160553 هکتار زمین للمی کوهی و تپه زار ها اراضی وسیع وهموار بایر دیگری نیز در سینه این ولایت اخذ موقعیت کرده اند.
بغلان در حاشیه شمالی کوه هندوکش افتیده دارای کوهای بلندی و اکثراَ جنگلی
داراست و نزدیک به 37 هزار هکتار جنگل داشت که بیش از پنچاه در صد آن را مردم
در جریان بی نظمی ازهمین جنگلات مواد سوختی استفاده کرده اند. صمناَ باید افزود
که پسته زار کمتر آن از سی در صد جنگلات کوهی این ولایت را تشکیل میدهد.
دریا های مشهور بغلان مانند دریای اندارب ، سرخاب
و خیلاب که هر کدام این از دریاچه های متعددی تشکیل شده اند می باشد. قابل یاد
اوریست که در بغلان آب ریزه های دگیری نیز وجود دارد مگر اینکه آب های آب های
آنها به جز از موسوم آب خیزی با سیلاب های مدحش به دریای اصلی بغلان نمیرسد.
در ولایت بغلان تالاب های طبیعی بنام های تالاب
بغلان و تالاب غوری به چشم می خورد که تالاب بغلان در فاصله 90 کیلو متری جنوب
غرب شهر قندوز واقع است و تالاب غوری در غرب چپ دریا غوری موقعیت دارد.
زیستگاه حیوانات و حش در کوه ها و دشت ها بغلان
نمایان گر وضعیت طبیعی خوب ولایت بغلان است ، عبارت از : گرگ ، روبا قرسک ،
شغال ، پشی پلنگ ، پلنگ برفی ، بزکوهی ، قوچ کوهی و انواع مرغان آبی و پرنده
گان می باشد .
آب هوای بغلان است مقدار بیشترین بارندگی 40 ملی متر و 25 تا 45 ملی متر برف باری در زمستان می بارد ، در چدول زون « 2 » نشان داده شده است و در جه حرارت هوا گرم آن 40 درجه در تابستانها و در زمستانها حدو د منفی 21- 29 در جه سانتی گراد می رسد.
شناخت محیط اجتماعی ولایت:
بغلان از نقطه نظر کهن شناسی در تخارستان سفلی ایالات بین بلخ و بدخشان بشمار میرفت ،80 در صد مردم بغلان در نواحی روستا ها زندگی می نمایند و 20 در صد اهالی اش در مناطق شهری زندگی می کنند.
مردم بغلان از قدیم اکثراَ پیشه زراعت ، باغداری و چاروا داری است و حدود 10 در صد جامعه فعلی بغلان را کوچی های قبایل هندی الاصل ملتانی چاوا دار تشکیل میدهند و در حدود یک میلیون حیوانات در دشت و در دره ها کوهی این ولایت مشغول چرا هستند.
حیوانات چون گاو ، گوسفند ، بز ، شتر، الاغ و اسپ را می پرورند و پیدا وار عمده زراعتی آ نان هم گندم ، جو، جواری ، خربوزه ، پخته و لبلبو ، کچالو، پیاز و میوه جات ازهمین مدرک امرار معیشت می نمایند.
مهم ترین تاسیستا ت تولیدی ولایت بغلان فابریک نساجی پلخمری ، سمنت غوری و تولید شکر « بوره » برا هیمایه اقتصادی ولایت می باشد.
ضمناَ باید افزود که تعداد زیادی از زنان مصروف صنایع دستی ما نند پشم ریشی و شمار دیگر ی مصروف خایطی و موره دوزی میباشند.
ولایت بغلان با داشتن ذخا یر معادن سرشار زغال سنگ گج سمنت ازجمله ولایات غنی افغانستان می باشند. شناخت محیط اجتماعی آن به معنای آگاهی داشتن ازاطراف و وقایع اطراف مردم آن و در بر گیرنده مقوله های فرهنگ ، سیاست ، اقتصاد ، طبیعت و صنعت این ولایت کلیدی در شمال شرق کشورماست.
شناخت محیط مصنوعی:
ولایت بغلان دارای دو بند بزرگ ذخیره آب بوده که هردو ی آن در شهر پلخمری قرار
دارد و هر ذخیره آب آن ظرفیت دو میلیون متر مکعب آب را دارد. باوجودیکه این
بندها برق مورد نیاز مردم ولایت بغلان را تامین می کنند ، دها هکتار زمین را
نیز آبیاری می نمایند.
دشت کیله گی یکی از دشت های آماده مهیا برای
زراعت است و این دشت برای شادابی انتظار به احداث بند های بزرگ ذخیره آبی را
بالای دریا بغلان دارد و با تکمیل بند بزرگ کیله گی بسیار از ساحات وسیع بغلان
که کاملا خشک و یا کم آب اند سیراب می شود.
باید خاطر نشان کرد که : پروژه آبیاری خواجه الوان یکی از پروژه بزرگ سکتور
زراعتی افغانستان در محیط بغلان واقع است که 34 هزار هکتار زمین آبی به وسیله
نهر اجمیر ونهر گورگان سراب شده بود.
کو چی رمه چران هرسال در موسم گرما با حیوانات
خوش به چرا گاه دامنه های هند وکش بغلان مسکن گزین می گردیده و در زمستان
دوباره با رمه های خو به پاکستان می روند.
علفجرها در تحت مواظبت اداره مسُول دولت قرار نه
داشته همه ساله توسط کوچی ها و چاروا داران بومی محلی ولایت بغلان مورد استفاده
بی رویه قرار می گیرد.
از دید دانش محیط زیست من چرا بی تقویم در چراگاه کوهی انجام می گیرد این نحوه چرا عوامل تخریب کننده محیط زیستی باعث خشم طبیعت نه تنها برای انسان ها که برای حیوانات ، سرسبز ی و جنگل زارها هم پیامد های بد دارد. بخاطرعقب ماندگی درک کم از طبیعتت حتا تسلط حد اقلی هم بر طبیعت نداریم , پیامد های ناگواری آن از قبیل سیلاب ها ، برف کوچ ها ، رانش توده های گل ، لغزش سنگ و ترکش زمین را در محیط بغلان در طی صد سال در پی داشته است.
بنا برین اگر بی احتیاتی و بی تو جهی از طرف ادرات مسُول در نحوهه چرا گله بز و شتر در پسته زاره ها انجام گیرد ، تپه های خاکی پسنه زار ما دارای اکوسیستم شکننده است که شکننده بودن و ظیفه ما برای برنامه اکشاف و حفاظت پسته زار ها صد چند می کند.
هموطنان این رساله اندیشه مسلکی من در مورد شناخت شاخص های محیط زیستی بغلان است اگر قابل نقد است نقد کننید به نظریات تک تک شما آگاهان قلم بدست در مورد شناخت محیط طبیعی ساخت انسان و اجتماعی بغلان ضرورت دارم خواهشمندم در پای مضمون تبصره سومند کنید.
داکتر یارمحمد « حیدر زاده»
داکتر علوم در بخش محیط زیست سویدن
منابع :
اتلس افغانستان اداره سروی و کار توگرافی جیو
کارت پولیند 1978 کابل .
- شناسنامه افغانستام بصیر احمد دولت آبادی 1371
کلبل
سیایت پژ وهشی برگرفته از مقاله «دوره های پیش از
اسلام و آغاز اسلام »-
یاد داشت های تحقیقاتی دوره ماستری - داکتری من
طی سالهای 1981 الی 1995
بالا
بازگشت