داکتر یارمحمد حیدرزاده
شناخت شاخص های محیط زیستی ولایت غور باستانی
غور باستان از جمله ولایت مرکزی در زون« 6 » واقع است ، حدود اربعه آن از شرق با ولایات بامیان و ارزگان و از غرب باولایات هرات و فراه و از شمال با ولایات جوزجان ، فاریاب و بادغیس و از جنوب با ولایات ارزگان ، هلمند وفراه در ارتبات است . مساحت این ولایت 35100 کیلو متر مربع بوده و مرکز آن شهر فیروز کوه است که از کابل 480 کیلومتر فاصل دارد.
شناخت شاخص های محیط زیستی طبیعی ولایت غور باستانی:
غور یکی از ولایات
کوستانی و برف گیراست و در ارتفاع 2250 متر از سطح بحر بلند واقع است و از نظر
اقیلم آب و هوا نیز می توان گفت که بشتر مناطق این ولایت را کوهستان ها تشکیل
می دهد اوصاف نیمه صحرایی مناطق سرد را وا نمود میسازد ، اما در بسیار از مناطق
آن آب وهوای سرد حاکم است.
زمستان این ولایت به استنای مناطق غلمین مرغاب و
دیگر جای های آن بسیار سرد از منفی15- تا 20- درجه سانتیگرد پایین می آید.
در تابستان گرمی در جه حرارت آن 20 تا 25 در جه ساتیگراد بالا می رود. ولایت غور دارای آبریز خوب است دریا هیرود ، فراه رود ، مرغاب و تگاب او شلان از کوه های مرتفع این ولایت سرچشمه می گیرد.
ولایت دارای 6205
هکتار جنگل و درختان پراکنده بوده نباتات به شکل علف و بته ها در نواحی آن
رویده است. حیوانات و حش مناطق ولایت غو ر شامل بزکوهی ، پلنگ سیاگوش ، گرگ ،
روبا ، شغال خرکوش و دله خفک در این ولایت یافت میشود.
این ولایت غور دارای 66349 هکتار زمین آبی و 98
514 هکتار زمین للمی می باشد.
ولایت غوردارای 66349 هکتار زمین آبی است و توسط
804 کانال و نهر – 4 کاریز و 373 حلقه چاه آبیاری می باشد.
شناخت شاخص های محیط زیستی اجتماعی ولایت غور باستانی:
کلمه غور، ریشه
باستانی داشته و از زبان اوستا سانسکریت باختر قدیم باقیمانده است که به معنی
کوه « هست » زیرا این سرزمین کوهستانی بوده بنابرین مشخصه طبیعی آن را غور
مینامنید.
قلعه حصار غور معروف به قلعه ضحاک در دو کیلومتری
شهر فیروز کوه مرکزولایت غور در منطقه « پوزه لیچ » موقیت دارد که قدامت این
قلعه خشتی با برج ها مستحکم به حدو 5 قرن پیش از میلادی می رسد.
این دژ دارای چهار برج به حیث مرکز نظامی ومستحکم آن زمان بوده که از طرف مقارن هیاطله« یفتالیان » بنا یافته واشکانیان در سال 343 پیش از میلاد آغاز نبرد را از فیروز کوه از این دژ یونانی های بیگانه را از سرزمین هریوا « هرات » بطرف هند کنونی راندند.
منار جام در تنگی جام در تقاطع دریا جام وهیرود موقیت دارد یکی سازه ها ی معماری زردتشت درغور است که دریک زمان با مناره های شهرهرات ، دولت آباد بلخ و غزنی به هدف مسیر گذر کاروان ها در هنگام شب این مناره ها با شعله طلایی روشن میشد که مسافران راه گم نکنند ، بنابرین اعمار شان صورت گرفته است.
تنها مرمت نقش و نگار و کاشی هایی آن برنگ فیروزه رسم الخط قدیم اسلامی در دوره سلاطین غوری کار گرفته شده است. الگوی این منار باستانی در مرکز شهر باستانی فیروز کوه ساخته شده است.
در ولایت غور یک زمانی در قلب امپراطوری سلاطین غوری که بین سده های 10 و11 میلادی در نواحی غور فرمانروایی می کردند و به دو شعبه اصلی منقسم می شدند : یکی از آن دو در غور سلطنت می کرند و پایخت آنان فیروز کوه بود و دیگر تخارستان واقع در شمال غور که پاینخت ایشان بامیان بود وآنان را غوریهای بامیان نیز می گفتند.
غوریان از مقارن وادمه
دهند راه سامانیان اندودرمدت کوتاهی حکومت خود را به امپراتوری مبدل ساختند که
از خراسان تا هندوستان وسعت داشت و با حکومت خوارزمشاهیان دم برابری می زد.
غوریان حاملین پیام وگسترش معماری شبکه های
آبرسانی، آبیاری مدنیت اسلام درکشورما و منطقه بوند و هنر معماری مرمت کاری منا
جام ، مناره های هرات ، دولت آباد بلخ و مسجد جامع هرات از جمله نهاد های
فرهنگی آن زمان غوریان در کشور است.
اشکانیا بعد از فتح سرزمین خراسان از بیگانه گان امپراتوری یونان رانده اند دو باره برای آبادکردند دست به اصلاح و عمران زده و یا آثار تخریب شده گذشتگان را ترمیم و مرمت نموده است و همچنان ساسانیان ، سامانیان وغوریان فورآَ دست به کار آبادنی شدن زابرها، نهر وکانالها وکاریزها کندند تا آبها را بر زمین ها جاری و حاصلات بگیرند.
جلگه حاصاخیزی بادغیس ، دره هیرود هرات ، انادره فاره ، دره ارغنداب قندهار و اطراف دریاچه هامون هیرمند با اوج رونق زراعت در دوره سامانیان وغوریان برشد شهر نشینی رسید وانبارغله آسیا از بابت رشد کشاورزی لقب داده اند. طبقه دهقانان و پیشه وران یکی از گروره های نیرومنددردوره سامانیان بوجود آمد که درنگهداشت هویت آریایی خود بسیار موثر بودند.
در ولایت غور بیش از 792 باب مکتب لیسه ، متوسطه و ابتدایه از جمله این مکاتب صرف 15 تعمیر داشت و سایر مکاتب فاقد تعمیر بوده و شاگردان در فضای باز زیر خیمه ها ومساجد ومدارس درس میخوانند.
در طبیعت ولایت غور 434000 راس گوسفند عادی - 11000 راس گوسفند قره قل -17700 بز ویران کار طبیعت – 175000 را گاو – 41000 مرکب – 9000 راس اسپ چرا دارند.
شناخت شاخص های محیط زیستی مصنوعی ولایت غور باستانی :
از گذشته ها دور ولایت غور مورد بی مهری فروان از طرف زمامداران قرار داشت ، حتی کوچکترین خدمات عام المنفعه را در این ولایت عقب مانده وجود نداشته است. اگر زمامداران کشور عالم ،عارف ، دانا و خردمند می بوند به خدمات عام المنفعه در این ولایت کوهستانی می پر داختند ووسایل آسایش وآرامش ورفاه مردم را در این ولایت عقب مانده فراهم می آوردند.
غور با داشتن در یا
های هیررود ، فراه رود ، مراغاب و تگاب او شلان از قرن ها است که از نواحی و
مرکز شهر فیروز کوه می گذرد، تا هنوز ین ولایت شبکه منظم آبراسانی،آبیاری
وتولید نیرو گاه برق حتی کوچک هم ندارد.
تطبیق اهداف انکشافی پایدار چهار منابع آبی آن
مهار راه را برای تغییر اقلیم توسط جوی ها و کانال از بغل صخره به دشت های آن
هموار آن جاری سا خت و بااقدامات عملی و فوری می توانیم آب دریاچه فرعی را
هدایت به مسیر های مورد نظر با نحوه آبرسانی زمین دامنه های کوهستان غور را
بارور ساخت به حوزه مقاوم ازحوادث طبیعی مبدل کرد.
رود های فرعی ولایت
غور بزرگترین فابریکه تولید برق آبی کشور به لحاظ حفظ محیط زیست و جلوگیر از
قطع درختان برای هزم سوخت در منطقه یاری می رسان.
نیرو گاه های برق آبی، انرژی مورد نیاز ولایت غور
را برای تولید برق از جریان آب رود خانه دره ها توسط کانال های انتقال آب جهت
چرخاندن پره های تور بین تامین می کنند.
با تکمیل شدن بند پوزه لیج علاوه از برق شهر
فیروز کوه مرکز این ولایت و نواحی همجوار آن نیز از تولید برف آبی تا مین خواهد
شد.
نیز ساخت کانالها ی
آبرسانی از ذخیره آب بند باعث گسترش زمین زراعتی هم در حاصلات زمین های زراعتی
30 در صد افزایش را خواهد آورد و از سرا زیر شدن سیلاب موسومی نیز جلوگیری می
نماید و اهالی محل را از خطرات این عافت طبیعی به امان خواهند برد.
همجنین غوریکی از ولایت های مرکزی کشور است و با
هیچ کشور هم مرز نیست به همین دلیل مداخلات کمتری احساس می کنمیم بند برق پوزه
لیچ بالای دریا ی هیرود کار ساخته آن باید شدت گیرد.
هموطنان این رساله اندیشه مسلکی من در مورد آینده انکشاف ولایت غور است اگر قابل نقد است نقد کننید به نظریات تک تک شما آگاهان قلم بدست برای رفع پیشگیر رویدادهای طبیعی این ولایت حادث خیز طبیعی خواهشمندم در پای این مضمون تبصره سومند کنید تا یک طرح جامع برای مدیریت سیلاب ها آن و آینده انکشاف ولایت باستنی غور که حکومت توجه لازم به دست گیرد داشته باشیم و قایا قبل از وقع این سرزمین زیبا جلوگیر تام تما نماید.
داکتر یارمحمد « حیدر
زاده »
داکتر علوم در بخش محیط زیست سویدن
منابع :
1-اتلس افغانستان اداره و کار تو گرافی جیو کارت
پولید 1978 کابل
2-شاسنامه افانستان بصیر احمد دولت آبادی 1371
کابل.
3- مقاله وضعیت اقتصادی واجتماعی غوریان ، جمشید
نوروزی.
4- اقلیم و خاک افغانستان نوشته دوکتور
عبدالقارسمیر استاد فاکولته زراعت دانشگاه کابل 1358
5- یاداشت های تحقیقاتی دوره داکتری من سالهای
1991 الی 1995
بالا
بازگشت