داکتر یارمحمد حیدرزاده
شناخت شاخص های محیط زیستی ولایت فراه باستانی
ولایت فراه یکی از ولایات وسیع غربی کشور ما
است و حدود اربعه آن از شمال با ولایت هرات ، از جنوب باولایت نیمروز ، از جنوب
شرق با هلمند ، از شرق به ولایت غور و از غرب با ایران هم سرحد است. مساحت این
ولایت 57100 کیلومتر مربع و شهر فراه مرکز این ولایت میباشد که از کابل در 858
کیلومتر فاصله دارد.
شناخت شاخص های محیط طبیعی ولایت فراه باستانی:
فراه باستانی ولایتی
در زون« 8 » درغرب کشور موقیت دارد و از سطح بحر 757 متر ارتفاع آن تخمین شده
است. اقلیم آب و هوای این ولایت نیمه صحرایی بوده دارای تابستان فوق العاده
هوای گرم وزمستان معتدل کم باران دارد. درجه حرارت این ولایت به نسبت کوهستانی
و دشتی بودن آن متغیراست و مناطق کوهستان در تابستان 45 درجه و در دشت های آن
تا 50 درجه سانتی گراد بالای صفر می رسد.
زمستان دشت فراه هوای معتدل خوب و مطلوب است و
مناطق کوهستان آن درجه سرد ی آن تنها درماه جدی تا منفی -5 درجه سانتی گراد زیر
صفر می رود و درفصل بهار کوهستان سرسبز می باشد.
دریا هاروت از مناطق سلسله سیاه کوه سرچشمه می
گیرد و منبع فرا ه رود از رشته کوه بند بیان است و فصل آبخیزی فراه رود و
هارورد را ماه های اخیر زمستان و اوایل بهار تشکیل می د هد. بصورت عموم بیش از
نیم میلیون هکتار زمین زراعتی در فراه وجودارد که 206 هزار هکتار آن تحت کشت
قرار دارد که زمین زرعتی و باغات آن توسط 312 نهر جوی و 352 کاریز آبیاری می
گرد.
جیجه یگانه منطقه ای است که در ولایت فراه کوه ها
ی آن از جنگل خنجک و انجیر فراوان میباشد و دربستر دریا جیجه « هاروت» در حدود
500 هکتار جنگل درختان کز را دارا میباشد که کوه های منطقه دارای جنگل خنجک
وانجیر کوهی فراوان میبباشد و حیوانات وحشی بزکوهی وپلنک برفی زیستگا دارند.
شناخت شاخص های محیط اجتماعی ولایت فراه باستانی:
فراه باستان شهر
پهلوان اسفدیار« تبار پدری شاه کی گشتاسب ولهراسب » است ، سرزمین فراه از قدیم
جای بابرکت وپرسعادت بوده است خاک فراه اقلیم و آب و هوای برای کشاورزی مناسب
است . ما قبل از میلاد اشکانیان و ساسانیان از آثار باقی مانده آنها در 10 کیلو
متری جنوب شرقی شهر فراه در بلندی کوه بچه یی موجود است و دو عمارت با شکوه دژ
حصار های محکم ساخته شده است که بنام کافرقلعه یاد می شود ، به رویات شاهنامه
فردوسی از بزرکترین آبده های سیستان زمین از دوره ساسانیان بوده است.
درقسمت بالایی این قلعه، باستانی باعمارت زیبا
وتخت سلطنتی مزین است که زندگی اشخاص مرفه همان زمان را نشان می دهد وآنرا جای
زندگی نوذر پسرجمشید در سرزمین فرادا می دانند و برخی مورخان و محققان فراه را
مرکز زرنگیانا یا زرنج نیز میدانند.
ضمنا باید خاطر نشانه ساخت که این کافر قلعه فراه
، بنام قلعه ضحاک غور ، قلعه ضحاک شهر بامیان
چهل برج یکاولنگ بامیان باستان شناسی شده که توسط
حکمروایان آریایی ها در سر کوه از سنک خشت پخته و گچ ساخته شده بوده است و
ساختمان آنها در بین چندین برج واقع شده اند. مرحوم علی احمد کهزاد در مورد این
دژ حصار قله ها برج دار را در این حوزه های رزمی نگاشته است که از طرف مقارن
ساسانی ها مردم بومی این شهرها ساخت شده است.
به گزارش خبرنگار سایت افغانستان خبرگزاری فارس،
«چهل برج» بنایی بزرگ و تاریخی که در منطقه «یکاولنگ» ولایت بامیان «افغانستان»
واقع شده است.
واژه فر ، فره یا فراه مفهومی در اساطیر آریاِیان است که فر موهبت یا فروغی ایزدی است که شخص با انجام خویش کاری های خود ورسیدن به درجه از کمال به دست می آورد، عضوهر طبیقه اجتماعی می تواند فر ، فره یا فره شاه مربوط به خود را بدارد.
در این مورد باید افزود که قلعه فرودین در مرکز شهر فراه واقع است وحدود 121هکتار زمین را احتوا نموده از گل وخشت خام اعمار گردیده ودارای 99 برج بزرگ وکوچک است.
این قلعه محل فرمانروایی فریدن شاه میباشد و از بزرگترین آبده های سیستان زمین است که باشنده گان فراه به این نظراستد دژ حصار قلعه ها فراه را داریوش کبیراعمارنموده است که یقیناً ریشه به گذشته تاریخی قبل از اسلام دارد که باستان شناسایی شده مربوط به دوره اشکانیان و ساسانی بوده زیرا طبق نوشتار غلامحمد غبار و علی احمد کهزاد در رساله جغرافیای ولایت کشور دردوره اسلام برقله ها وستیغ در تپه ها کسی آبادی یی از این نوع قلعه ها گلی و خشتی نکرده است.
احمد ابومحجوب از آنچه که حضرت فردوسی بیان میدارد بر می آید که کشور اوغان ها که کک کهزاد شاه و سردار آن ها می باشد بیرون از حوزهء سیستان واقع بوده است چرا که زال از سیستان(زابل) به مدد رستم می رود. در استناد به جغرافیای تاریخی میدانیم که زابل، قندهار، بست شامل حوزه ی سیستان بوده است.
اما حالا از بی پروایی
حسودان این دژه حصار قلعه های حیرت اگیز آثار بزرگ تاریخی سیستان باستانی ما با
قدامت بیشتر از دوهزارسال بر اثر بارش وبرف آسیب هایی به آنها رسیده است که در
حال قروپاشی هستند.
بیشتر از 80 درصد مردم ولایت فراه مصروف زراعت و
باغداری میباشند، زمین های زراعتی و باغات این ولایت هنوزهم با شبکه های
آبرسانی دوره ساسانیان، صفارین،سامانیان توسط 312 نهر و جوی - 352 کاریز آ
برسانی ، آبیاری می گردد.
در ولایت فراه 345 مکتب وجودارد که 79 باب مکتب
لیسه ، 88 باب مکتب متوسط و 127 باب مکتب ابتدایه و یک دانشگاه و 7 انستیوت
فعالیت دارد.
شناخت شاخص های محیط مصنوعی ولایت فراه باستانی:
فرا هرچند از گذشته تا اکنون یکی از ولایات فقیر نیشن و عقب مانده محسوب میشود اما به دلیل مرکزیت حکومت زرنج در زمان حکمرانی ساسانیان دارای ۲۰ آبده تاریخی به شمول تالاب های هامون پوزک و هامون صابر ی میباشد . در فراه باستانی نام یکی از دریاجه ها « فرزادنو » نامیده شده که در سیستان موقعیت داشته است و زره کیانسی هم گفته میشده است . فرزادنو بنا بر روایت اوستا« آبان پشت 108» آبی بوده که کی گشتاسب آنجا صد اسب هزاران گاه و ده هزار گوسفند باری اناهیتا« ایزد آب » نذر کرد. با این همه دریاچه « زره ها » که در فراه موقعیت داشته وبا رودهای که در نواحی فراه جریان داشته است فراه جایی با برکت وپرسعادت بوده است.
زمین و باغات فراه باستان از گذشته توسط تمدن کاریر به نحوه آبرسانی دوره های هخامنشیان ، ساسانیان و سامانیان و نهرهای سنتی مهارآب و هدایت آب از دل صخره ها به مسیر مورد نظر در آن زمان نیز انجام داده اند تا هنوز هم با امان نحوه آبرسانی درولایت فراه دهاقین فعالیت دارند.
هرچند در یا های فراه
رود ، هاروت و خاشرود از نواحی و مرکز این ولایت می گذرد وتا هنوز هم این ولایت
شبکه های منظم مدرن آبیاری و برق تولید ندارد. تطبیق اهداف انکشافی پایدار را
در ولایت فراه از منابع آبی خروشان آن مهار راه را برای تغییر اقلیم توسط جوی
از بغل صخره به دشت های آن هموار سازیم وبااقدامات عملی و فوری می توانیم آب ها
دریا ها آن را هدایت به مسیر های مورد نظر با نحوه آبرسانی و سرزمین فراه را به
حوزه مقاوم از حوادث طبیعی مبدل کرد.
با تکمیل اعمار بند ذخیره بخش آباد بالای دریا
فراه رود در ساحه بخش آباد شرایط آبیاری علاوه بر تولید 27 میگاوات برق آبی -
35 هزار هکتار زمین زراعتی موجود را با کشت دو فصله و 26 هزار هکتار اراضی جدید
تحت آبیاری قرار خواهد گرفت.
هموطنان این رساله اندیشه مسلکی من در مورد آینده انکشاف ولایت فراه است اگر قابل نقد است نقد کننید به نظریات تک تک شما آگاهان قلم بدست برای رفع پیشگیر رویدادهای طبیعی این ولایت حادث خیز طبیعی خواهشمندم در پای این مضمون تبصره سومند کنید تا یک طرح جامع برای مدیریت سیلاب ها آن و آینده انکشاف ولایت فراه که حکومت توجه لازم به دست گیرد داشته باشیم و قایا قبل از وقع این سرزمین زیبا جلوگیر تام تما نماید.
داکتر یارمحمد « حیدر
زاده »
داکتر علوم در بخش محیط زیست سویدن
منابع :
1- اتلس افغانستان اداره و کار تو گرافی جیو کارت
پولید 1978 کابل
2- شاسنامه افانستان بصیر احمد دولت آبادی 1371
کابل .
3- یاداشت های تحقیقاتی دوره داکتری من سالهای
1991 الی 1995.
4- شاهنامه فردوسی . تصحیح مسطفی جیحونی اصفهان
شاهنامه پوژهی 1379
5- دوستخواه .جلیل ( ویرایش ) اوستا ، کهنترین
سرودهای ایرانیان ، انتشارات مروارید ،تهران 1374 چاب دوم.
6- کک کو هزاد به کوشش احمد ابو محبوب تهران «
نغمه زدگی 1384 .
7- سعیدی و هاشمی مصطفی و احمد . طومار شاهنامه فردوسی ج 1 تهران خوشنگار 1381 .
بالا
بازگشت