داکتر یارمحمد حیدرزاده
شناخت شاخص های محیط زیستی بدخشان باستان
بدخشان ولایات کوهستانی در زون« 3 » شمال شرقی افغانستان واقع است ، بدخشان
دارای ارزش های غنا نیم طبیعی است ، مساحت آن 44059 کیلومتر مربع بوده و دارای
۳۹۰
هزار هکتار زمین آبی و 600 هزاز هکتار زمین للمی است.
شناخت شاخص های محیط طبیعی:
در بخش شناخت شاخص های طبیعی
خودرویی بدخشان . بد خشان دارای کوهای بلند از برف پوشیده وجهیل های نیلگون،
فیروزه ی و ذخایر آبی فروانی را در خود جاده است. جهیل های و حوض ها آن بنام
های زرکول ، چقمقتین، جهیل شیوا ، حوض انجمن وحوض کوه شاه سلیم می باشند.
این جهیل ها علاوه براینکه که در سالم محیط زیست منطقه کمک و هم در تغذیه دریا
پنچ ، در یا کوکچه نقش موثری را ایفا می کنند وحیوانات وحشی نادر و کمیاب د ر
طبیعت اطراف این جهیل ها و حوض ها زیست دارند عبارت اند از : آهوی قوچقهار،غزال
کوهی، پلنگ برفی نیز چرش و شکار دارند.
طبق آمار ارا ئه شده از سوی اداره محیط زیست ُ مساحت دومین پارک ملی کشور دالان
واخان حدود ۱۱
هزار کیلو متر مربع می باشد.
بدخشان از سطح بحر 1800 تا 3050 متر واقع است و از نگاه اقلیم درفصل گرم ماه
درجه حرارت 25 – 39 سانتی گراد و در فصل زمستان هوای نهایت سرد دارد که در ماه
دلو تا منفی 8 -10 سانتی گراد پایین می شود.
ضمناُ باید خاطر نشان ساخت که :
رودخانه های مهم آن آب پامیر ، آب واخان ، آب پنچ ، آب کوکچه ، آب انجمن ، آب
تگاب ، آب تنگی شیوا ، آب جرم ، آب خسک ، آب جوخان کوف ، آب ایش ، آب جیرو ، آب
رونج ، آب دریچه سبز ، آب چا هیل در سرغیلان ، آب آغرده درغارسپان ، آب غوری
سنگ ، آب درواز ، آب راغ در این ولایت 19 رود خانه دارا ی ظرفیت های لازم برای
تولید برق آبی را از لحظ زیست محیطی مطمین دارند. در نقاط مرتفع بدخشان جنگلات
صنوبری سوزنی برگ بلوط پسته و نا جو وجود دارد.
بدخشان دارای معادن لعل ، لاجورد ، فیروز و طلا است مخزن طبیعی لاجورد آن به
حجم سه صد کیلومتر و طول 47 کیلومتر عرض می باشد.
شناخت شاخص های محیط اجتماعی بدخشان:
بدخشان یک قطعه ای در سال1873- 1885 میلادی بین روسیه تزاری و بریتانیا کبیر ظلمانه به دو بخش جدا شده اند که یکی آن به مرکزیت شهر فیض آباد به افغانستان و دیگران به مرکزیت شهر خاروغ به امرات بخارا قبوکرد و در یا پنچ خروشان به عنوان مرز طبیعی بدخشان افغانستان و بدخشان تاجیکستان شمرده می شود.
اقتصاد مردم این ولایت بدخشان 80
در صد به کشاورزی« زراعت ، باغداری و چاوا داری » گره خورده است ولی تاجران
بدخشان محصولات زراعتی و فر اورد باغداری را برای فروش به نسبت دوری راه تخار ،
کندز به مزار شریف و یاهم کابل وسایر ولایت نمی توانند انتقال بدهند.
صنایع دستی عنعنوی مردم بدخشان الچه بافی ، کرباس بافی ، گلیم بافی ، قاقمه
بافی ، چکمن دوزی ، گلدوزی ، خامکدوزی، پیزار دوزی ، کلالی ، معماری ، نجاری ،
زرگری ،آهنگری و مسگری تشکیل میدهد.
در سطح بدخشان 650 مکتب و سه دارالمعلمین و یک دانشکاه « در بخش تعلیم و تربیه
، ادبیات و زراعت » وجودارد.
لعل یک سنگ ظریف قیمتی است در بدخشان در قرون وسطی در سرتاسر علم اسلام شهرت
داشت. تجارت سنگ لاجورد بنام لازورد نیز گفته شده است زیر ا در آثار به دست
آمده از دوره های پیش از تاریخ آریایی ها استفاده لاجورد معمول بوده است و
دوران هخامنشیان عمدتاَ به مصر باستان صادر می شده است.
ما فیای سنگ لاجورد توسط فرماندهان محلی و زورمندان محلی حمایت برای قاچاق زویر
سازی و سورت بندی لاجورد به پاکستان و هندوستان صورت گرفته سپس بخارج صادر می
گردد.
دالان واخان در سال 2014 میلادی دو باره به دلیل داشتن اکوسیستم وتوپوگرافی خاص
یکی از مناطق منحصر به فرد به عنوان دومین پارک ملی افغانستان اعلان شد.
در دهیلز واخان آهوی رنگ ، قوچ قچهار« آهوی مارکو پول »، پلنگ برفی ، خرس قهوی
گرگ خاکی ، سیاه گوش و حدود 17 نوع حیوان وحشی دیگر در این مانطق به سر می
برند. و زیست این حیوان نا در از لحاظ تورستی حایز اهمیت خاص بوده هر گاه زمینه
مسافرت سیا حتی به انجا مساعد گردد عاید سر شار نصیب کشور ما خواهشد.
بر اساس معیار های اتحادیه بین المللی محیط زیست مردم محل نفش مهمی را برای
حراست و نگهداری از این پارک طبیعی مملو از مزایای خاص طبیعی و تنوع زیستی
گوناگون ها را به عهده دارند.
محیط مصنوعی بدخشان:
بدخشان از جمع ولایت محر وم
مانده از انکشاف است در این ولایت هیچ کار خانه تولیدی وجود ندارد.
واخان به دلیل وجود قله های بلند یخچالی آن که ارتفاع 2500 تا 7500 متر میر سد
و در زمستان گاهی درجه حرارت سردی به منفی 48 درجه ساتیگراد می رسد و در
تابستان گرمی آن بین 15 الی 25 درجه در تحول بود ه است. منطقه وادی واخان
ازجمله زون خطر ناک از لحاظ آب و هوای در کشاورزی« زراعتی ، باغداری و چاروا
داری » است.
زمین های زراعتی زیاد در وادی واخان زیر کشت وجود دارد ولی فصل تابستان آن خیلی
کوتاه است و بعضی اوقات از اثر خرابی هوا بعضی از گونه های حاصلات آن پخته نه
می شود و هم میوه باغات آن پخته گی نه میرسد.
از دید دانش محیط زیستی در وادی واخان راه یابی جهت توسعه و ترویچ آن گونه نباتات و غله جات پیش بینی شود که در مقابل پدیده های نامساعد آب و هوا سازگار باشد. وجود تنوع گوناگون نباتات نه تنها حفاظت از تنوع زیستی بلکه ژنتیکی گونه های گیاهان و جانوران و حفظ اکوسیتم را نیز به برعهده دارد.
آینده انکشاف بدخشان:
بدخشان: بدخشان 85 در صد از رشته کوه ها سرسبز و یجچالی در برگرفته اند، غنایم طبیعی که بدخشان دارد و با یک استراتیژی سالم میتوان پیشرفت قابل دید اقتصادی بدست آورد. مکاتب گونا گون برای حل راه های مختلفی از منابع طبیعی آن موجود است.
1- یکی از راه آینده انکشاف
بدخشان اراضی تیپه های خاکی جنوب غرب آن که زیر تاثیر کول شیواه است و این کول
به ا ین طول و عرض بخار آب آن مولد ترین محیط زیست را در منطقه فراهم ساختن آب
هوا ی مناسب در هم فصول موجب باران های وقفی که نهایت سازگار در بقاء توسعه و
ترویچ نگهداشت پسته زار است.
وظیفه مسوولین ریاست زراعت و محیط زیست بدخشان است که راه حل به مشکلات زیست
محیطی ولایت با فرهم کردن ده ها هزاز نهال پسته از طریق قوریه پروری برای کشت
جای مناسب را معین کند و در قدم اول نها لهای پسته قوریه رشد یافته را در نقاط
آسیب پذیر که از طریق نذولات محلی حادثه آور است با غرس آن جلوگیری کند.
2- ر اه اساسی انکشاف بدخشان: همین جریان مطمین 19 رودخانه بدخشان دارای ظرفیت تولید برق آبی و انرژی مورد نیاز مردم را برای تولید برق از جریان همین رود خانه ها آب توسط کانال جهت چرخاندن پره های تور بین انتقال داد . وتولید برق آبی راه به مشکلات زیست محیطی ولایت یعنی جلوگیری از قطع درختان برای جمع آوری هزم سوخت در بدخشان یاری می رساند.
3- راه مطمین انکشاف بدخشان: غژ
گاه پروری کدام زحمت فزیکی در جمع آوری غلوف برای تغذیه آنها د ر زمستان ندارد
. در ارتفاع 4 هزار تا 5 هزار متری کوه های بدخشان فقد علف خوش خوار و بته های
الپی بمشاهده می رسد و دیگر چیزی از نباتات دیده نمی شود.
وضع طبیعی اراضی 3 تا 4 هزار متری کوه های بدخشان برای پرورش و تکثیر غژگاو از
هر لحاظ مناسب است و غژ گاو عادت دارد که علف را برای تغذیه خود از زیر برف در
زمستان بیرون کند.
4- راه مناسب دیگر پروژه های زنبور عسل بوده که بدخشان زیبا و سرسبز دارای اقلیم مناسب و مارکیت خوب برای پرورش زنبور عسل است امروز زنبور پروری یکی از فعالیت ها یست که می تواند در مناطق روستایی نواحی بدخشان برای خانواده های کوچک بدیل معیشت باشد و زندگی روزمره خویش را از ین طریق به پیش ببرند.
5- یکی از راه ابرمند برای ثرو مندان بدخشان ایجاد کارخانه زیور سازی وسورت بندی سنگ های قیمتی آن است که علاوه براینکه عاید آن برای احیا زیر بنا های اقتصادی ولایت کمک شایان می کند وهم شرایط خوب برای ا یجاد شغل رفاه مرم از بختی ها است.
هموطنان این رساله اندیشه مسلکی من در مورد شناخت شاخص های محیط زیستی بدخشان است اگر قابل نقد است نقد کننید به نظریات تک تک شما آگاهان قلم بدست در مورد غنامندی شناخت محیط طبیعی ، ساخت انسان و اجتماعی بدخشان باستان ضرورت دارم خواهشمندم در پای مضمون تبصره سومند کنید. تا یک طرح جامع در آینده انکشاف بدخشان بستان داشته باشیم . ممنون
منبع :
- حدبخشی امیر عبدالرحمان یا عقد معا هدات تجزیه خراسان داکتر صاحب نظر مرادی
۱۳۹۰
- پژواک مفرفی ولایت بدخشان
- باز نویسی از انترنیت
داکتر یارمحمد« حیدر زاده»
داکتر علوم در بخش محیط زیست سویدن
بالا
بازگشت