داکتر یارمحمد حیدرزاده
شناخت شاخص های محیط زیستی ولایت قندهار
قندهار یکی از ولایت در زون« 8 » جنوب شرق واقع
است، مساحت این ولایت در حدود 45100 متر مربع بوده است . حدود اربعه ولایت از
شرق باولایت زابل و خاک پاکستان واز غرب باولایت هلمند واز شمال با ولایت
ارزگان واز جنوب با خاک پاکستان در ارتباط است. مزکز ان شهر قندهار بوده که از
کابل 479 کیلومتر فاصله دارد.
شناخت شاخص های محیط طبعیی ولایت قند هار:
قند هار از جمله ولایات گرمسر کشور شمرده میشود
علاوه بردشت های وسیع وسلسله های بلند کوه ها زمین آباد وباغ های سرشار نیز
دارد که در اقتصاد و زیبایی ولایت نقش مهم را بازی کرده است.
این ولایت از سطح بحر 120 - 998 متر ارتفاع واقع
شده است ، اقلیم آب و هوای آن خشک ونیمه بیابانی است که درفصل تابستان درجه
حرارت آ ن تا 45 درجه سانتیگراد بالا صفر میرود وبسیار گرم است و در زمستان
وادی های کوهستانی آن تا منفی 5 سانتیگراد زیر صفرمی رسد و بیابان های آن درفصل
زمستان آب هوای معتدل برف ریز دیده نه شده است وسرسبز می باشد.
این ولایت دارای 117920 هکتار زمین آبی و 2000 هکتارللمی است. منابع ولایت مهم
آبیاری در آن عبارت است از دریا های آرغنداب ، ترناک ، کدنی ، ارغستان و همچنان
258 چشمه - 641 کاریز - 279 نهر کانال و 252 حلقه چاه میباشد.
شناخت شاخص های محیط اجتماعی ولایت قند هار:
ولایت قند هار باستانی آ راخوزیا« رُخج » سرزمینی در اطراف رودخانه ارغنداب بوده و یکی از ساتراپی های « بمعنی ایالات » هخامنشان بشمار می رفت ، در سنگ نبشته بیستون داریوش بزرگ ، آراخوزیان در فهرست ساتراپی های هخامنشیان آمده است و شهر قندهار کهن را لهراسپ شاه معروف هخامنشی در سرزمین گرمسیر اطراف رودخانه ارغنداب ساخته است.
قندهار سرزمین گرمسیر پر آب در حوادث زمان های ساسانیان ، کیداریان « جزئی کوشانیان » کابلشاهان به نام « رخج ، رخچ و رخذ » یادشده است. رخج واژه کهن فارسی و به معنای سرزمین پرآب و شاداب از رود اصلی ارغنداب نامیده می شود گرفته است.
شهود است تمدن آریایی ها در فنی فنون احداث کاریز ها است که آب زیرزمینی را به
سیستم باستانی کاریز آبرسانی به صد زحمت برای آب آشامیدن و آبیاری به روستا ها
و شهر های خود می رساندند.
به طوریکه ی دانیم بشتر تمدن های بزرگ هخامنشیان،
کیداریان وساسانیان وراثان آنها سامانیان صفاریان غروریان دراین سرزمین گرمسیر
قندهار یکی از ایالت بزرگ خراسان محسوب می شد برای گستر ابیاری زمین های زراعت
وباغات ادامه داده اند.
غوریان دودمانی بودند که بین سده های ده و یازده
میلادی سلطان غیاث الدین وشهاب الدین نبردهای با سلطان محمد خوارزمشاه درشهر
باستانی قندهار ایجاد شدواستاده کرده اند ودر حمله مغلول به سلطنت خوارزمشاه
داروندارشهر باستانی قندهار ویران شد وبار دوم توسط امیر تیمور گورکانی قندها
در اوایل سده شانزدهم میلادی تخریب شده است.
در سال 1708 میلادی میرویس خان هوتک در دولت صفوی
کلا نترقبیله غلزایی از شاه سلطان حسین دراصفهان بهانه زیارت مکه اجازه سفر به
حج گرفت وازعلمای عربستان فتوی گرفت محاربه را برعلیه گرگین خان حاکم قندهار
شورش را برداشت وآتش جنگ با لشکرسپاهیان صفوی در قندهار در گرفت وبارسوم
زیرساخت های سیستم های آبرسانی « کاریزها ،نهرها وجویها » تخریب شد باعث چالش
های زیست محیط در آن زمان زمین های زراعتی به شوره زار و نیزار مبدل شد و در
نتیجه آسیب زیست محیطی درجنوب غرب قدهار بیابان ها گسترش پیدا کرد.
در قندهار اولین آغاز جنگ تبعیض مذهبی از طرف اجناد پیشه گان عنعنوی در 1747 میلادی یک گوشه ای از سرزمین جنوب غرب خراسان بزرگ و پهناورغصب شد و زمینه برای یک فاجعه زیست محیطی در چنین کشور محاط به خشکه و کوهستانی مهیا شد و اراضی طبیعت زیبا هرمند دست خوش ناملایمات انسانی شده است.
ولایت قندار دارای 117920 هکتار زمین آبی است و 80 در صد اهالی قندهار کشاورزی« زراعت ، باغداری و چاروا داری » میباشد.
در مسیر دریا های ارغنداب ترناک باغ های انار و تاکستان های زیادی وجود دارد که تولید میوه انار آن قندهار هم در داخل و هم در خارج از بابت صادرات میوه انار مشهور ساخته است.
در این ولایت 354 مکتب ابتدایی ، لیسه و چهاردارالمعلمین ، 22 باب مکاتب مخانیک ویک لیسه زراعت ویک دانشگاه « فالکولته ، پزشکی، حقوق و مطالعات اسلامی » فعالیت دارد. ودر ولایت یک مرکزصحی و 14 کلینک 3 شفاخانه فعالیت دارند.
شاخص های محیط مصنوعی ولایت قندهار:
قندهار در جنوب غرب کشور بشترین چشم اندازی بیابانی ونیمه حشک دارد و بزرگ ترین میدان هوای بین المللی کشور در قندهار احداث شده است وسرک پخته 1057 کیلومتر کابل هرات از قندهار می گذرد و قندهار باستانی از اهمیت ویژه بر خور دار است.
فابریکه نساجی قندهار در 19 کیلومتری در دامان شهر قندهار موقعیت دارد و درسال 1976 شروع به فعالیت نمود و ظرفیت تولیدی سالانه به 50 ملیون متر مسوجات نخی می رسید و 306 نفر کار گر کار می کرد.
بند دهله روی دریا ارغنداب احداث شده است و میزان ذخیره کردن آب آن به 300 متر مکعب آب تقلیل یافته است و توسط کانال آبیاری بنام جمهوریت باغات و زمین زرعتی هفت نواحی قندهار را آبیاری می نماید.
ولایت قندهار دارای دشت های وسیع است ، منابع مهم آبیاری در آن عبارت است از دریا های آرغنداب ، ترناک ، کدنی ، ارغستان است ، با هدف ساختن کانال ها علاوه از بهتر ساختن محیط زیست، مصونیت غذای بلند بردن سطح عایدات کشاورزی کاهش فقر، رسانیدن آب بدون ضایعات برای کشاورزان و باغداران به آب کافی و به موقع ددست رسی داشته باشند و بتوانند در پایان فصل حاصلات خوب و با کیفیت به دست بیاورند واقتصادشان بهتر شود.
موطنان این رساله اندیشه مسلکی من در مورد آینده انکشاف ولایت قندهار باستان
است اگر قابل نقد است نقد کننید به نظریات تک تک شما آگاهان قلم بدست برای رفع
پیشگیر رویدادهای طبیعی این ولایت ضرورت دارم و خواهشمندم در پای این مضمون
تبصره سومند کنید تا یک طرح جامع برای مدیریت بهبود آب هوا و روناب های سیلابی
و آینده انکشاف ولایت قندهار که حکومت توجه لازم به دست گیردو داشته باشیم و
قایا قبل از وقع این سرزمین زیبا جلوگیر تام تما نماید.
داکتر یارمحمد «حیدر زاده »ّ
داکتر علوم در بخش محیط زیست سویدن
منابع:
1- اتلس افغانستان اداره و کار تو گرافی جیو کارت
پولید 1978 کابل
2- شناسنامه افغانستان بصیر احمد دولت آبادی 1371
کابل
3- یاداشت های تحقیقاتی دوره داکتری من سالهای
1991 الی 1995
4- مزاکز مهم آیین بودایی در افغانستان ابراهیمی
محمد اسق کابل مطبعه دولتی 1363
۵-
کیستین سن ُآرتور ُ اریا ها در زمانساسانیان
ترجمه رشید یاسمی چاپ پنچم انتشارات امیر کبیر
۱۳۶۷
.
بالا
بازگشت