داکتر یارمحمد حیدرزاده
شناخت شاخص های محیط زیستی ولایت غزنی
حدود اربعه ولایت غزنی از شرق به ولایت لوگر
پکتیکا و پکتیا از غرب به ولایت دیکندی و ارزگان واز شمال باولایت میدان و
بامیان و از جنوب با ولایت زابل همسایه است. مساحت این ولایت در حدود
۳۲۷۹۷
کیلومتر مربع است ، شهر بستانی غزنی مرکزولایت غزنی بوده که از کابل 135
کیلومتر فاصله دارد.
شاخص های محیط طبعیی ولایت غزنی:
ارتغاع شهر غزنی از سطح دریا 2183 متر است و ادی های حاصلخیز نواحی ولایت غزنی بین کوهستان قرار گرفته است و اکثر جریا ن آب دریا های جاری آن از شمال شرق به طرف جنوب غرب می باشد.
ولایت غزنی اقلیم و آب هوای در تابستان گرم و درزمستان بسیار سرد است ؛ در فصل زمستان درجه حرارت منفی 20 الی 30 درجه میرسد.
هوای تابستان عزنی مناسب است که گرمی آن 30 الی 35 در جه گراد بلاتر نمیرود ، اغلب در زمستان و اوایل بهار به صورت برف وباران می بارد که میزان بارندگی سلانه غزنی 188 تا 254 متر است.
در نوحی مختلف ولایت غنی پنچ بند سربند آب وجود دارد که عبارت انداز آب ایستاده غنی ، بندسلطان ، بند سرده ، بندد زنخان و بند زرسنگ موقیت دارد که زمین های زیاد ی از آن ، آبیاری میشود.
تالاب ناور ولایت غزنی 3200 متر مرتفع ترین محل در جنوب کشور است در فصل بهار
وتابستان محل زندگی وپذیرای بسیار از پرندگان مهاجر جهان است.
ولایت غزنی با داشتن 1027000 هکتار زمین کشت است
و حدود 70 هزار هکتار زمین دشت ناور مساحت دارد که مساحت بند طبیعی آب آن حدود
3500 هکتار می باشد. زمین زرات این ولایت توسط 818 نهر و کانال - 604 چشمه –
1516 کاریز و 636 حلقه چه آبیری می گردد.
بر طبق برآورد های نقشه اتلس افغانستان غزنی یکی از ثروت مندترین مناطق لیتیوم در جهان است و سنگ های قیمی نیز در غزنی موجود است.
شاخص های محیط اجتماعی ولایت غزنی:
غزنی شهر باستانی است که در قدیم پایتخت شاهان زاول« زابلستان یکی از مناطق جفرافیایی در اطرارف دریاچه هامون هیرمند و نود درصد سیستان تاریخی جنوب افغانستان را این منطقه در برمی گیرد » بود و دروقت رستم واسفدیار به گزنین مشهور شد که بعدها به غزنین تغیریافت و ازدوم الی هشتم میلادی قلعه بالاحصار غزنی آباد حدود 40 برج دارد که این قلعه بلاحصار در آن وقت مرکز اداری بوده که هوشوکای یکی از پادشاهان کوشانی پایه گذاری کرده است.
بقایای آثار باستتانی ، تمدن کاریز وعمراتی که از گذشه در این شهر باقی مانده مانند شابهارغزنه و تپه سردار منحیث موزیم بزرگی در آن آثار زیادی وجوداشته همچون مجسمه بزرگ خوابیده قراردارد که عمرانی های غزنه نشاندهند شکوه و جلال دوران کوشانی است که دونیم قرن اول میلادی را در بر میگرد.
غزنی در درازنای تاریخ شاید نام های مختلف را سپری کرده ، مولف تاریخ سیستان گفته است که غزنی را ملک الدنیا یعقوب بن لیث آباد کرده است و در سده یانزدم میلادی غزنین در دوره سامانیان از رهگذر اقتصادی دوران طلای داشت و مرکز ارتبطات تمدن های بزرگ ماوراء انهررین ، بین النهرین،هند وچین به شمار می رفته است.
ضمناً باید افزود که ولایت باستان غزنین یکی از کانونهای معتبر علمی ، فرهنگی وادبی جان اسلام هزاران باب مدرسه علمی داشته است ، مرکز تجمع داشمندان ولایات خراسان مانند ابوریحان بیرونی ، فردوسی طوسی، ابوالفضل بیهقی، عبدالحی گردیزی ، حکیم سنایی ، مسعودسعد سلمان ، عنصری بلخی و فرخی سیستانی بوده است.
شهرغزنی نیز در گذشته هفت شابانه روز جنگ بین بهرامشاه غزنوی وعلاء الدین حسین غوری دار ندارغزنین به آتش کشیده شد.
در ولایت غزنی 635 مکتب بشمول چند انستیتوت ، دارالمعلمین ودانشگاه غزنی که
دارای چهار فالکولته « تعلیم تربه ، شرعیات ، اقتصاد و زراعت مباشد » وجودارد.
غزنی ، از اینکه دارای زمین های سرسبز و از بابت
ساخت پنچ بند آبی آب زیاد است و 80 در صد مردم ولایت غزنی مصروف دهقانی اند و
حاصلات شان را بیشتر به بازاها عرضه میکنند.
شاخص مصنوعی زیست ولایت غزنی:
ولایت غزنی در گذشته از جمله آباد ترین و زیبا ترین شهر بزرگ ایالت خراسان به شمار می آمده است که مکان های دیدنی آن عبارت اند از:
1- باغ فیروزی : فیروزی معنی ظفر است این باغ محل انجام تشریفات رسمی شاهان زابلی و شاهان غزنویی بوده ، مقبر ه سلطان محمد نیز برطبق وصیت خودش در آن باغ است.
2- باغ صدهزاره : باغی پردیس سبک آن از اخیره ازدوره ساسانیان و اوایل دوره اسلام در نزدیک غزنین بوده است که امیر مسعود « ملقب به وجیه الدین از قدرت مند ترین حاکمان سربداران بود که مناطق میان خراسان تا طبرستان را تحت نظر کرفت » در ماه رجب هفت روز مقام در باغ صد هزار کرده است.
3- با غ محمودی : باغیست که مزارع گل محمدی بوده و به دلیل شرایط مناسب غزنین اولین کاشت پرورش گل محموی درهین باغ محمدی به مناطق کوهپایه ای و اقلیم خش ونیمه خشک یا تابستانهای معتدیل وخشک وزمستان های سرد گسترش یافته است که مربوط به دوران هخا منشی بر می گرد. و این باغ محموی در زمان سلاطین غزنوی محل نشاط و شراب آنان بوده.
4- باغ هزار درخت : فقد این باغ ساخته سلطان
محمود غزنوی است.
زمین های زراعتی این ولایت توسط 818 نهر و کانال
- 604 چشمه – 1516 کاریز و 636 حلقه چاه آبیاری می گردد.
مهم ترین منطقه تارخی غزنه باستان شهر کهنه غزنی یا بالاحصار و تپه سردار منحیث موزیم بزرگی است در سالیان متمادی مقر پادشان و سلاطین بزرگ بوده و باغ های تشریفاتی ، محل های نشاط و شراب شاهان زابلستان بوده آثار بزرگی نیز مانند کاریز ها قلعه ها باغات از آنان به جامانده است. اما شهرغزنی در گذشته نیز درهفت شابانه روز جنگ بین بهرامشاه غزنوی وعلاء الدین حسین غوری دار ندارغزنین به آتش کشیده شد.
آینده انکشاف ولایت غزنی:
آینده رشد و انکشاف یک ولایت مربوط استفاده مطلوب از شاخص های محیط زیست طبیعی ، اجتماعی و مصنوعی ، سازگار با محیط زیست.
1- احیا دوباره پروژه آبیاری بندسرده ظرفیت کار پروژه 42 هزار هکتار زمین زراعتی که جمله بزرگترین فارم های زراعتی کشور ما به شما می رفت و در این پروژه انواع غلات از شیوه های کشت وزرع بسار پیشرفته استفاده می شد.
۲- یکی از راهای دیکر رشد انکشاف غزنی ایجاد کانونهای علمی ، فرهنگی وادبی از طرف دولت جهت انجام فعالیت های علمی وپژوهشی برای ارتقای سطح علمی کارمندان معرفی تمدن غزنی باستان را به جهانیان برای جلب گردشگران کمک می کند. چون غزنی رسما پایخت فرهنگی جهان اسلام در آسیا شاخته شده است.
3- باخاطر جلب گردشگران جهت بازدید از آبدات تاریخ 1500سال قبل از سلام غزنی ، فضای داخل باغ های تاریخی ثبت شده شهر غزنی معیاری شود و بنا های تاریخ غزنی طوری بازسازی شود که ارزش تاریخی آنها نگهداشته شود.
هموطنان این رساله اندیشه مسلکی من در مورد آینده انکشاف ولایت غزنی باستان است اگر قابل نقد است نقد کننید به نظریات تک تک شما آگاهان قلم بدست برای رفع پیشگیر رویدادهای طبیعی این ولایت ضرورت دارم و خواهشمندم در پای این مضمون تبصره سومند کنید تا یک طرح جامع برای مدیریت بهبود آب هوا و روناب های سیلابی و آینده انکشاف ولایت غزنی که حکومت توجه لازم به دست گیردو داشته باشیم و قایا قبل از وقع این سرزمین زیبا جلوگیر تام تما نماید
منابع:
1- اتلس افغانستان اداره و کار تو گرافی جیو کارت
پولید 1978 کابل
2- شناسنامه افغانستان بصیر احمد دولت آبادی 1371
کابل
3- یاداشت های تحقیقاتی دوره داکتری من سالهای
1991 الی 1995
4- مزاکز مهم آیین بودایی در افغانستان ابراهیمی
محمد اسق کابل مطبعه دولتی 1363.
5- ادیشه های دوره کوشانی تا ظهور اسلام ، باهر ،
عبدالغفور مرکز تحقیقاتی علوم کابل 1367.
6- شابهر غزنی کهزاد مطبعه دولتی کاب 1346
بالا
بازگشت