داکتر یارمحمد حیدرزاده
شناسایی شاخص های زیست محیطی ولایت بامیان
ولایت بامیان یکی از نقاط بسیار مهم تاریخی افغانستان است که تاریخ بامیان به
مانند بلخ بامی کلید تاریخ کل کشور است و این ولایت در مرکز کشور در ارتفاع
2500 الی 3000 متر از سطح بحر موقعیت دارد.
محیط زیستی طبیعی بامیان
:
ولایت بامیان 90 درصد آن را سلسله کو های هندو کش
بنام کوبابا تشکیل داده است و قلل آن یخچالی مملو از برف مباشد .
مساحتت بامیان تقریباَ 18029 کیلومتر مربع است و 89 هزار هکتار زمین کشت دارد و
از جمله 40 هزار هکتار آن آبی و 39 هزار هکتار دیگر آن للمی می باشد.
تنها ساحات گرد و اطراف بند امیر 40 هزار هکتار
زمین است و از اهمیت زیست طبیعی به سطح کشور برخور دار است ، جهیل های بند امیر
که مهد جای گاه دگر گونی زیستتی یاد می شود که با فراهم ساختن آب و قابلیت زاد
آوری رول مهم در دام زیستت گونه ها ی بی شمار گیاهان و جانوران و بخصوص حیوانا
ت وحش در این منطقه دارند .
جهیل های بند ا میر ملیون سال پیش به اثر واقعه ای شگفت انگیز طبیعی در مقابل جریان آب سد گردیده است و آب جهیل ها از سبب آهک بودن سقف جهیل ها به رنگ آبی لاجوردی می درخشند.
دره فولای ، دره بامیان ِ دره کالو ، دره ککرک و دره آجر در این ولایت واقع است و این دره ها مملو از درختان است که باعث جریان چشمه سارها شفاف و صحی شده است و درجه هوا در این دره ها در تابستان 25 درجه در روز است و 5 تا 10 درجه سانتی گردا در شب می باشد.
دره اجر از جمله پنا گاه های حیات و حش در این ولایت می باشد ِ به دلیل داشتن مناطق تاریخی و سرسبز دارای بومی ساز گان و یژه خود است ، این دره در سال 1900 میلادی شکار گاه حبیب الله خان ، امان الله خان و ظاهر شاه با دیدن منظره های زیبا و طبعی آن منطقه دره آجر را به عنوان اولین منطقه حفاظت شده و شکار گاه خانواده شاهی اعلام کرد.
در یا بامیان از دامنه های شمال کوه بابا سرچشمه می گیرد و با معاون بزرگ آن دریا سیغان می پیونده . باشندگان بامیان به نسبت کوه بندی و تند بودن آب دریا بامیان و عدم سیستم انتقال آب ِ ساخت کانال ، نهر و بند های آب گیر دان از نعمت این دریا وافر در زراعت و باغداری محروم اند.
حوض های طبیعی و منحصر به فرد سلسله کو ه های بابا مایه لذت و تعجب و تحیر است و حیونات وحش در اطراف طبیعت این حوض ها که زیست دارند عبارت اند از : سه نوع پشک کوهی ، سیاه گوش ، گرگ ، کفتار ، پلنگ کمر باریک ، دو نوع هوای کوهی ، روبا ، ده ها نوع پرندگان کمیاب به مشاهده رسیده است .
محیط زیستی اجتماعیی بامیان :
ولایت بامیان در ادبیات فارسی دری به نام بامیکان یادشده استت که به معنای در خشان و روشن میباشد در برخی آثر تاریخ آمده اس که در واقع به دلیل نزدیکی بلخ باستان بلخ را بلخ بامی می گفتند و بامیک صورت پهلوی بامی « به معنی درخششیدن» است .
بامیان از دوره کوشانیان و هخامنشیان بر سر راه انتقال کالا بین شرق وغرب قرار داشت که به نام جاده ابریشم یادمی شود و به تدریج به مرکز تجاری و آینین بواد تبدیل گردد. مشهود است که دو مجسمه عظیم آیین بودا یکی به ارتفاع 53 متر ودیگری به بلندی 35 متر بود که از شاهکاری های هنری عصر کوشانیان به شمار می رفت ، باتاسف که امروز اثری از آنها دیده نمی شود.
صناعی دستی مردم بامیان برک جامه ای زمستانی است و از کرک گوسفند تهیه می شود و دگر صناعی دستی آن نمد ، گلیم و شال اشاره شده است. در ولایت بامیان باتاسف با وصف ملیارد ها دالر کمک جامعه جهانی هیچ فابریک و کار خانه صنعت عصر 21 دیده نمی شود.
صنعت گردشگری برای دیدن مناظر طبیعی بند امیر « معنی امیر سلطان » و دره آجر برای تفریح به این دو مکان زیبا صدها تن گردشگر داخلی و خار جی در گذشته در این مناطق به تفریح و گردش می پرداختند.
از سال 2014 ا ین سو در تپه گنبدک مرکز بامیان که برف گیر است و مکان مناسب تفریحی برای ورزش مسابقات اسکی از طرف کشور سویدن و ناروی برای دختران آموزش داده می شود.
سرچه شینی« یا اسکی » با چوب در کوه دامنه های برف گیر از قرن ها درنواحی افغانستان رواج داشت اما به طور معمول بچه جوان ها به دامنه های ارتفاع دار رفته با چوب بروی برف سرچه شینی تفریحی می پردا زند .
اقتصاد مردم ولایت بامیان 90 در صد متکی به زراعت و چاروا داری است ، سبک هنر معماری سیستم آبیاری میراث دوران هخمامنشیان ودروران سامانیان بهر برداری سیستم انتقال آب با جوی های عنعنوی و نهر و نظارت بر تقسیم آب « میرابی » تا هنوز مانده است. ساحات فضای سبز بند امیر توسط اشخاص غاصب به طور غیر قانونی و آگاهانه صد ها هکتار زمین ساحه فضای سبز آن را غصب کرده اند و تبدیل به زمین کشت وقشلاق گرده است . امروز تشکیل قشلاق های جدید در نزدیک بند امیر باعث تهدید مدهش و آسیب محیطی جهیل ها شده است .
در ولایت بامیان حدود یک ملیون راس چاروا شامل بز ، گوسفند و گاو در این ولایت وجود دارد . به دلیل افزایش تعداد بز در ولایت بامیان در طی 18 سال کوه ها ی بامیان از بته های جنگلی برهنه شده است.
محیط معصنوعی بامیان :
منطقه بامیان 90 در صد از رشته کوه ها در برگرفته اند ، از جمع ولایت محرموم
مانده از انکشاف است و در بامیان هیچ کار خانه تولید به دلیل نبود تولید برف
خودی و صادراتی وجود ندارد.
در ولایت هنوز از برنامه تطبیق پروژه های بزرگ
خبری نیست. سرک ها بامیان با کفیت بد ساخته شده استت و اسفالت شاه راه ها از
کیفیت خوبی ندارد و گر وغبار آن به هوا میخزد و بلای کیفیت هوا محل تاثیر منفی
میگذارد و بخصوص تاثیر آن بالای زراعت و باغات و همچنان ساخت با کیفیت بد سرک
زمینه احتمال حوادث طبعی لغزش زمین ، لغزش سرک و شتشوی سواحل آن در فصل زمیستان
معمول است.
از دید تخصوصی من با روی دست گرفتن پروژهای تغییر اقلیم مانند ساخت بند های آب گردان ، ساخت سیستم های آبیاری ِ ساخت کانال ، نهر سازی و جوی های عنعنوی حمایت از احیا و توسعه بخش زراعت و باغداری و منابع طبیعی است و در نتجیه به مصو نیت و خود تکافویی غذایی در ولایت است.
با برنامه مشترک سازمان حفاظت محیط زیست ملل متحد با هدف افزایش پوشش گیاهی جنگلی در کوه های برهنه فراهم آوری کنیم , علاه بر اینکه باعث بهبود معشت مردم ، حفاظت از تنوع حیات و توانبخشی محیط زیست .
- توقف کشت زمین های غصب شده بند امیر هرچه زوتر چه توسط قانون و چه از نگاه وظیفه انسانی توجه جدی کارشناسان محیط زیست را می نماید . چون ساحات و جدار های جهیل ها از خاک آهک به شکل طبیعی تشکیل یافته است و بر اثر رفت و آمد زیاد آدم ها و گله حیوانات جهیل ها در معرض تخریب و تهدی قرار دارند .
جهیل های بند امیر علاه بر این که در تغذیه آب های زیر زمینی منطقه نقش موثری را ایفا می کنند و هم در بهسازی وضعیت اقلیم مناطق مرکزی کشور وهم در جلوگیر از فرسایش خاک و کنترول سیلاب منطقه و بخار آب این جهیل ها در سرسبزی منطقه نقش اساسی دارند.
هموطنان این رساله اندیشه مسلکی شناخت شاخص های محیط زیستی من است اگر قابل نقد است نقد کننید به نظریات تک تک شما آگاهان قلم بدست در مورد شناسی شاخص های زیست محیطی ولایت بامیان ضرورت دارم خواهشمندم در پای مضمون تبصره سومند کنید.
داکتر یارمحمد « حیدر زاده
»
داکتر علوم دربخش محیط زیست در سویدن
منابع و ماخذ
:
- یاد داشت های تحقیقاتی دوره ماستری - داکتری من
طی سالهای 1940 الی 1995
- اتلس افغانستان اداره سرو ی وکار توگرافی جیو
کارت پولیند 1976 کابل
بالا
بازگشت