بصیرهمت
مجله مسایل بین المللی
31 – جنوری 2018
پاکستان چگونه به سلاح هستوی دست یافت
و
عبدالقادر خان ساینتیست پاکستانی
چگونه توانست پاکستان را مالک سلاح هستوی سازد
در چهارم فبروری 2004،ساینتست پاکستانی ،عبدالقادر خان، در یک صحبت تلویزیونی اعتراف نمود که تکنولوژی سلاح هستوی را در طی چند دهه به کشور های ایران، کوریای شمالی و لیبی تکثیر نموده است . عبدالقادر خان اکنون در منزلش بسر میبرد و برای مردم پاکستان " ناجی" پاکستان بحساب میاید . مگر نام عبدالقادر خان در خارج از کشورش انقدر سر زبانها نبوده و مورد انتقاد نیست . در حالیکه سه کشور،پاکستان، ایران و کوریای شمالی ، که همین اکنون امریکا با انها چالش امنیتی دارد ،نتیجه تکثیر تکنالوژی هستوی از جانب قادر خان به این کشور ها است .
از نیمه سالهای دهه 70 میلادی که قادر خان قاچاق تکنالوژِی و مواد سلاح هستوی را از بازار سیاه آغاز نمود ، تا سال 2004 که مجبور گردید به این کارش اعتراف نماید ، این فاصله زمانی فرصتی خوبی برای امریکا و سایر کشور های غربی بود تا پروسه قاچاق مواد هستوی قادر خان را متوقف سازند . مگر سایستمداران امریکایی و اروپایی بجای اینکه پروگرام هستوی قادر خان را متوقف سازند ،سایر اهداف دیگر سیاسی شانرا در منطقه در اولویت قرار دادند.
چرا و چگونه برای قادر خان فرصت داده شد تا فعالیت مخفی و اشکار پروگرام هستوی اش را ادامه دهد .
قادر خان، در سال 1936 در هند بریتانوی بدنیا آمد ودر 1948 ،زمانیکه پاکستان از بدنه هند جدا شد وی با فامیلش به پاکستان رفت و چون یک دانش اموز موفق دکتورای انجینری اش را در سال 1972 از دانشگاهی در بلجیم بدست اورد . قادر خان بعد از فراغتش بحیث میتالورژیست ( متخصص ذوب فلزات )در بخش غنی سازی یورانیم در هالیند اشغال وظیفه نمود . البته این دستگاه برای ریاکتور های تولید برق و خدمات شهری فعالیت مینمود.
قادر خان، زمانی در این دستگاه در هالیند وظیفه اجرا مینمود که هندوستان در سال 1974 برای اولین بار سلاح هستوی اش را ازمایش نمود. دسیابی هند به سلاح هستوی ، نشنلزیم قادر خان را مشتعل نمود و اغاز به دریافت راهی نمود تا پاکستان را در مسابقه تسلیحات هستوی با کشور مخالفش ، هند، یاری رساند.
قادر خان، از هالند طی ارسال نامه ای به مسیولین پاکستانی اماده گی اش را در مورد اعلام نمود . مگر این نامه مورد توجه جدی مسیولین پاکستانی قرار نگرفت . در اگست سال 1974 ذولفقار علی بوتوتو ، نخست وزیر انزمان پاکستان ، یادداشتی از قادر خان دریافت نمود ، بوتو به سفارت پاکستان در هالیند هدایت داد تا با عبدالقادر خان تماس گیرند. در خزان سال 1974، قادر خان طور مخفی لست شامل دیزاین ها و نمونه های تفکیک سازی و تهیه مواد هستوی و تکنولوژی تولید و تکثیر یورانیم را جهت ساختن سلاح هستوی، از کمپنی های مربوط تهیه نمود . فعالیت قادرخان بخوبی میتوانست از جانب سازمانهای استخباراتی در همین مرحله ابتدایی متوقف ساخته شود .
در میانه سال 1975، پولیس مخفی هالیند ملاقات قادر خان با دپلومات پاکستانی را تحت نظارت گرفت، زیرا پولیس هالیند مظنون شده بود که این ملاقات روی همین تکنولوژی هستوی صورت میگیرد . پولیس هالیند متیقین بود که اسناد کافی در این زمینه در دست دارد تا به اتهام تدارک تکنولوژی هستوی قادر خان را گرفتار نماید . مگر بعد از مشوره با مقامات مسیول دولت هالیند و سی ای ای، به این نتیجه رسید که قادر خان را بیشتر تحت نظارت داشته باشد تا اسناد و شواهد بیشتری در مورد شبکه قاچاق مواد و تکنالوژی هستوی قادر خان بدست اورد . مگر قادر خان با مهارت توانست در فاصله زمانی که پولیس هالیند به ان فرصت داد،پروگرام قاچاق این تکنالوژی و دیزاین تفکیک سازی یورانیم را تکمیل نماید و با دست اورد بزرگ و امید وار کننده با فامیلش هالند را ترک نمود و در دسیمبر 1975 به پاکستان رفت.
زمانیکه قادر خان به پاکستان مراجعت نمود، متخصصین امور هستوی پاکستان از توسعه پرو گرام هستوی شان عاجز مانده بودند .قادر خان با انتخاب الترناتیف دیزاین تفکیک سازی یورانیم که از غرب کاپی نموده بود و با قاچاق مواد غنی سازی یورانیم از کمپنی های غربی به پاکستان ،به توسعه پروگرام هستوی پاکستان ادامه داد.
در سالهای اخیر دهه 70، ایالات متحده و سایر کشور های غربی از پروگرام هستوی پاکستان و تلاش قادر خان در جهت غنی سازی یورانیم کاملا اگاه بودند.در اپریل 1979 اداره جیمی کارتر رییس جمهور انزمان امریکا برخی تحریم های را بر علیه پاکستان اعمال نمود تا پاکستان از ادامه توسعه پروگرام هستوی اش صرفنظر نماید. رژیم کارتر همچنان از نفوذ خویش در جهت توقف کمک های مالی بانک جهانی کار گرفت و بر فرانسه و سایر کشور های غربی فشار اورد تا فروش تکنالوزی هستوی را برای پاکستان توقف دهند . مگر طوریکه بر ملا گردید این فشار ها بسنده نبود و غرب نخواست تا فشار لازم را بر پاکستان وارد اورد و پاکستان به توسعه پروگرام هستوی اش همچنان ادامه داد.
در شب کرسمس 1979 ارتش سرخ اتحاد شوروی داخل افغانستان گردید. بعد از حمله ارتش سرخ به افغانستان، قصر سفید به مشوره مشاور امنیتی کارتر ، بریژینسکی،پلان وسیعی را جهت ارسال بیدریغ سلاح مهمات و پول نقد به پاکستان ،جهت تربیه تجهیز و اموزش جنگجویان از پاکستان بر علیه اتحاد شوروی و رژیم کابل در دست اجرا قرار داد. زیرا امریکا به بیز های عملیاتی و اموزشی جنگجویان در پاکستان نیازمند بود.
بریژینسکی، در یادداشت 26 دسیمبر خویش به جیمی کارتر، پاکستان را بهترین انتخاب و مساعدترین کشور همسایه افغانستان جهت مبارزه مسلحانه گوریلاها برعلیه اتحاد شوروی ارزیابی نمود. بریژینسکی در یادداشتش به کارتر مینویسد :
"پالیسی ما در مورد پاکستان نیاز به بازبینی دارد ، تضمینات بیشتر ،سلاح بیشترو با تاسف که تصمیم ما مبنی بر ستراتژی امنیتی در مورد منع گسترش سلاح اتومی در مورد پاکستان نباید بالای پاکستان دیکته شود . ایالات متحده باید به دنبال راه دیگری باشد و به پاکستان منع گسترش سلاح اتومی را دیکته ننماید" .کارتر به این مشوره بریژینسکی توافق نمود و تحریم های را که بالای پاکستان اعمال گردیده بود لغو نمود و علاوتا در قدم اول مبلغ 400 ملیون دالر کمک اقتصادی و نظامی به پاکستان نمود . این تصمیم کارتردست پاکستان را باز نمود تا بدون فشار جامعه جهانی به توسعه پروگرام هستوی اش ادامه دهد. و پاکستان توانست در سال 1998 با موفقیت اولین سلاح هستوی اش را ازمایش نماید .
عبدالقادر خان ضمن یک مصاحبه تلویزیونی در 2009 ،چنین اظهار داشت :
" جنگ افغانستان شرایط مناسب و فضای مساعدی را جهت توسعه پروگرام هستوی ما مساعد نمود ، این کاملا درست است که اگر جنگ افغانستان در انزمان اغاز نمیگردید ما به این اسانی نمیتوانستیم به سلاح هستوی دست یابیم ".
در نتیجه این تصمیم کارتر، پاکستان دارای سلاح هستوی گردید و بیش از چهار دهه است جنگ افغانستان همچنان ادامه دارد و گروپهای تروریستی بین مرز پاکستان و افغانستان در فعالیت اند و از حمایت نظامی و مالی پاکستان بر خوردار اند .
قادر خان نه تنها پاکستان را مالک سلاح هستوی نمود، بلکه شبکه صدور تکنولوژی اتومی را از طریق بازار سیاه به کشور های دیگر نیز توسعه داد .
یگانه کسی که از شبکه مخفی قادر خان اگاهی داشت بینظیر بوتو نخست وزیر سابق پاکستان بود . بینظیر بوتو زمانیکه در سال 2003 در دوبی در تبعید بود ضمن دیدارش با تعدادی از ژورنالیستان توضیح داد که وی چگونه از فعالیت قادر خان و نقش وی در پروگرام هستوی ایران و کوریای شمالی اگاه بود . وی چنین اظهار داشت :
در یک سفر رسمی در اواخر سال 1989 به ایران ، در یک ضیافت رسمی شام با رفسنجانی ، رییس جمهور انزمان ایران، رفسنجانی ضمن صحبتش اظهار داشت که :
رهبران نظامی هردو کشور ، پاکستان و ایران ، قرارداد نظامی را امضا نموده اند که این قرارداد شامل کمک پاکستان در تکنولوژی هستوی با جانب ایران است . بوتو اظهار میدارد که ، وی در جواب این اظهار رفسنجانی تبصره ای ننمود و یا باصطلاح از ان طفره رفت . ( مگر بر اساس اطلاع سازمان استخباراتی امریکا نظامیان پاکستان دهن بینظیر را در این مورد بسته نگاه داشتند ).بوتو چنین ادامه میدهد:
زمانیک از ایران به اسلام اباد برگشتم جنرال اسلم بیک، ستاد ارتش پاکستان، را بدفترم خواستم و موضوع انتقال تکنولوژی هستوی به ایران را با وی در میان گذاشتم،مگر اسلم بیک از امضا چنین قراردادی و از موافقه انتقال تکنالوژی هستوی به ایران جدا" انکار نمود . بینظیر بوتو اظهار داشت که من میدانستم که اسلم بیک راست نمیگوید مگر من توانمندی مقابله در برابر نظامیان را نداشتم .
در انزمان قادر خان به ایران سفر نمود تا در ایجاد دستگاه تولید، تکثیر و ذخیره سازی یورانیم در نتنز به ایرانی ها کمک نماید. بر اساس ارزیابی سازمان جهانی اتومی، اولین تماس قادر خان در زمینه تکنولوژی اتومی با ایران در سال 1987 صورت گرفت و در اواخر سالهای دهه 80، قادر خان و شبکه تحت رهبری وی تکنولوژی هستوی را به ایرانی ها تدارک دیدند . قادر خان بیشتر از 2000ترکیبات و مجتمع غنی سازی یورانیم را به ایران ارسال نمود و تا میانه دهه 90 ادامه یافت.
شبکه مخفی قادر خان که در آغاز با تعدادی انگشت شماری از کمپنی های اروپایی روابط داشت ، در مدت کوتاهی توانست روابطش را با انجینران و متخصصین ماهر در جرمنی ، هالیند و سویتزرلند و بریتانیا تامین نماید و سر انجام این شبکه توانست از فابریکه های مالیزی و افریقای جنوبی اجزا ترکیبی مورد ضرورت تولید سلاح هستوی را بر بندر بحری دوبی انتقال دهد .
در سال 1993،بینظیر بوتو برای بار دوم نخست وزیر انتخاب گردید، مگر نخست وزیر ضعیف و محتاج اردوی پاکستان بود. در یکی از مصاحبه هایش بوتو اظهار داشت که حین سفر رسمی که به چین داشت و از انجا باید به کوریای شمالی نیز سفرمی نمود، قادر خان از وی خواهش نمود تا با وی به کوریای شمالی برود تا تجربه خویشرا به کوریای شمالی انتقال دهد . بوتونیز موافقه نمود .بوتوچنین اضافه می نماید " من فکر میکنم که نظامیان پاکستان از من خوشحال اند و از بی ثبات سازی حکومت من صرفنظر خواهند نمود.". وی اضافه می نماید: پاکستان در ساختمان راکت های " نادانگ" و صدور تکنالوژی هستوی به کوریای شمالی کمک نمود.
در میانه سالهای دهه 90 ،استخبارات امریکا 13 با سفر قادر خان به کوریای شمالی را تحت نظارت داشته است که این سفر ها معمولا با هواپیماهای نظامی صورت میگرفت. در اوایل دهه 90 مقامات استخباراتی امریکا و سازمان نظارت هستوی بینالمللی ،پروگرام هستوی کوریای شمالی را کشف و شناسایی نمود و در سال 1994 کوریای شمالی و ایالات متحده بعد از مذاکرات طولانی توافق نمودند که کوریای شمالی پروگرام هستوی اش را در برابر رفع ممانعت صدور نفت و مواد غذایی به این کشور متوقف سازد .مگر کوریای شمالی دو باره توسعه پرو گرام هستوی اش را از سر گرفت .
ریاکتور ها و ووسایل تولید سلاح هستوی کوریای شمالی در مناطقی نصب گردیده بودند که از جانب ناظران امریکایی میتوانست به اسانی از فضا کشف و رد یابی گردند، مگر قادر خان برای کوریای شمالی راه دیگری را نشان داد . قادر خان در عوض نصب ریاکتور های بزرگ هستوی، وسایل تفکیک سازی و ذخیره سازی کوچکی را راهنمایی نمود که میتوانست در زیرزمینی ها و در دل کوه های کوریای شمال بخوبی نصب و پنهان گردند. این ماشین ها ی کوچک که به کمک قادر خان در کوریای شمالی نصب گردید، کوریای شمالی را قادر ساخت تا پروگرام تولید سلاح هستوی اش را توسعه دهد.
اسناد دقیق از شبکه انتقال و صدور تکنولوژی هستوی قادر خان زمانی بدست امد که :
گروپی از نیروهای دریایی امریکا در سال 2003، کشتی را محاصره نمودند که تکنولوژی سلاح هستوی را از یکی از فابریکه های مربوط شبکه قادر خان به لیبی انتقال میداد. با اسناد و شواهدی که بدست امریکایی ها قرار گرفت،پرویز مشرف ،رییس جمهور وقت پاکستان، مجبور گردید تا بر قادر خان فشار اورد که اعتراف نماید. مگر مشرف در برابر اعتراض نظامیان و نشنلیست های پاکستان روبرو گردید و مشرف دوباره قادر خان را مورد نوازش قرار داد و جزای قادر خان را به این بسنده ساخت تا برای مدت 5 سال در منزلش ظاهرا تحت نظارت قرار داده شود. قادر خان در سال 2008 از کمک که به ایران و کوریای شمالی نموده بود افتخار میکرد .
سازمان بینالمللی هستوی، بار ها تلاش نمود تا از صدور تکنولوژی هستوی توسط کمپنی ها، اشخاص و افراد سهیم در این بازار سیاه جلوگیری نماید، مگر این شبکه در سطح جهانی خیلی ها وسیع ، پیچیده و فعال بود .کمپنی ها ، مسیولین بانک ها ، دولت ها و شخصیت های با نفوذ در این زمینه جهت توقف فعالیت این شبکه وسیع با سازمان بینامللی هستوی همکار ننموده و نمی نمایند . جنرال مشرف برای سازمان بینالمللی انرژی هستوی اجازه نداد تا با قادر خان مصاحبه نماید. همچنان برای قادر خان اجازه نداد تا از پاکستان خارج گردد زیرا رهبران پاکستانی نگران از این بودند که مبادا قادر خان در خارج دستگیر و مورد باز پرس قرار گیرد .
ایالت متحده نیز به سهم خویش به پاکستان فشار نیاورد تا قادر خان انچه را که در خفا انجام نجام داه بود افشا سازد و به ان اعتراف نماید .
جیمی کارتر رییس جمهور انزمان امریکا از برخورد جدی با پاکستان صرفنظر نمود و جورج دبلیو بوش رییس جمهور بعد از کارتر نیز نخواست در شرایط حساس که امریکا میخواست در جنگ افغانستان اتحاد شوروی را شکست دهد، بر پاکستان فشار اورد و پروگرام هستوی پاکستان را متوقف سازد . اداره بوش نه تنها اینکه بر پاکستان فشار نیاورد، بلکه سی آی ای و دادستان کل امریکا و وزیر خارجه انزمان امریکا ، کاندیلیزا رایس ، دولت سویس را وا درا نمود تا اسناد شامل اوراق دیجیتالی را که مربوط قادر خان و شرکای جرمی وی بود، محو و نابود سازد . این اسناد حلقه وسیع از افراد، کمپنی ها و فهرست کامل تکنولوژی هستوی که در بازار سیاه صادر میگردید ،بشمول دیزاین سلاح های پیشرفته ،را در بر داشت . یکی از مامورین رده بالای سازمان بینالمللی انرژی اتومی در جوار مقدار هنگفتی از این اوراق و اسناد و پرزه جات و کمپیوتر های که در زمینه از انها استقاده بعمل می آمد و وزن ان به 109 تن میرسید، ایستاده بود وهمه این شواهد و مدارک را در فبروری 2008 در مرکز سویتزرلیند ،بعد از اینکه ریزه ریزه نمودند، به اتش کشیدند و از بین بردند . پایان
بالا
بازگشت