مهرالدین مشید
دیپلوماسی پاکستان برای ایجاد یک اجماع منطقه یی چقدر کارا بوده است
تلاش های سیاسی پاکستان برای ایجاد یک اجماع منطقه یی برضد استراتیژی جدید امریکا
پاکستان برای تشکیل یک ایتلاف ضد استراتیژی جدید امریکا تلاش های به گونۀ خیلی گسترده و سازمان یافته با یک دیپلوماسی فعال در سطح منطقه آغاز کرده است. هدف اساسی پاکستان از این تلاش ها فریب افکار عامه و پنهان کردن دخالت چندین دهه اش در افغانستان و ایجاد یک ایتلاف بزرگ منطقه یی برضد استراتیژی امریکا است. پاکستان برای ساختن یک ایتلاف دنبال گزینه هایی رفته است که به اندازۀ کافی روحیۀ ضد امریکایی دارند و درحوزه های سیاسی، اقتصادی از لحاظ جیوپولیتیک، جیواستراتیژیک و جیوایکونومیک دارند.
اعلام استراتیژی امریکا که شامل کشور های جنوب آسیا نیزاست، پاکستان را بیش از هر کشوری وارخطا و شتابزد کرده است و گویی زمامداران پاکستان فکر می کنند که این استراتیژی این کشور را هدف قرار داده است. وزارت خارجۀ پاکستان در نخستین واکنش اظهار کرد که کشورش یکبار دیگر از تمایل به صلح و ثبات در افغانستان تاکید می کند. او همچنین از فداکاری‌های عظیم پاکستان در مبارزه علیه تروریسم یاد کرد و از آماده گی پاکستان برای مبارزه با تروریزم با جامعۀ بین المللی یاد کرد و حتا سیاستمداران پاکستانی همصدا با سیاستمدران آن گفتند که پاکستان مسؤول پناه دادن تروریست هایی نیست که در افغانستان می جنگند. عمران خان، یک رهبر مخالف دولت پاکستان گفته است که واشنگتن، پاکستان را به خاطر سیاست‌های "عمیقاً ناقص و شکست‌خورده‌اش" خودش سرزنش می‌کند.
هرچند در این استراتیژی صراحت ندارد که آیا امریکا لانه های هراس افگنان در خاک پاکستان را مورد حمله قرار می دهد یا خیر و اما پاکستان به دلیل آنکه خود را وجدانا در برابر افغانستان و تعهد هایش در برابر امریکا برای مبارزه با تروریزم محکوم می پندارد و شدید نگران است که شاید این بار صبر امریکا به سر رسیده و مبادا لانه های تروریستی در خاک پاکستان را مورد حمله قرار ندهد. آشکار است که چنین حمله یی برای پاکستان امری ساده نیست؛ زیرا این حمله معنای حمله بر اهداف استراتیژیک شیطانی امریکا در پیوند به افغانستان و هند است. به همگان آشکار است که پاکستان از تروریزم زیر پوشش دین استفادۀ ابزاری می کند که در اصل هدفش تحت فشار قرار دادن هند و تشدید جنگ ها در کشمیر و افغانستان است. نه تنها این که با موجودیت لانه های تروریستی در خاک پاکستان، سبب شده تا میلیون ها دالر از کشور های خلیج وارد پاکستان شود و هم میلیون ها دالر از پول قاچاق مواد مخدر در بانک های پاکستانی سرازیر زیر می شوند که این خود سبب تقویت اقتصادی پاکستان می شود.
پس نگرانی پاکستان از پی آمد تصمیم های جدید امریکا در پیوند به این کشور چندان ناموجه نیست؛ زیرا پاکستان در سال های گذشته به قول معروف باربار بر سر امریکایی ها " کلاه " گذاشته اند و شاید حالا دریافته اند که واشنگتن دریافته است که دیگر چانتۀ زمامداران پاکستان از فریب خالی شده است. از این رو زمامداران زمامداران پاکستان این بار از اعلامیۀ جدید استراتیژی پاکستان اندکی شتاب زده شده اند و از این رو تلاش های وسیع دیپلوماسی را در راستای خنثا کردن این استراتیژی به راه انداخته است.
آنچه مسلم است، این که رئیسان جمهور امریکا یکی پی دیگر و استراتیژی های بررسی شدۀ آنان در جلوگیری از تلاش های استراتیژیک پاکستان ناکام بوده اند. از این رو ترامپ ناگزیر بود که استراتیژی تازه یی را برای جنگ افغانستان آماده کند تا دست کم بتواند افغانستان را از بحران کنونی نجات بدهد و هم امریکا را اعادۀ حیثیت کند. از این رو پاکستانی ها این بار تصمیم امریکا در قبال مبارزه با تروریستان را و بویژه این سخنان ترامپ را که تروریستان را در هرمحلی سرکوب خواهند کرد، جدی گرفته باشند. از این رو پاکستان به دنبال حمایت منطقه یی برآمده است و وزارارت خارجۀ این کشور رفت و آمد های گسترده را در سطح کشور های منطقه و بویژه چین، روسیه، ایران و ترکیه به راه افگنده است. آشکار است پاکستان به دنبال گزینه هایی رفته است که بیشتر با امریکا در منطقه رقیب اند و شماری از آنان دیروز با سیاست های اسلام آباد هم چندان سازگار نبودند؛ اما واکنش های منفی آنان بویژه چین، روسیه و ایران در برابر اعلان استراتیژی امریکا، برای پاکستان دلگرم کننده واقع شد. چنانکه پس از اعلام استراتیژی جدید امریکا، دولت چین به بخشی این استراتژی که از وجود "پناهگاه‌های امن تروریستی" انتقاد کرده، واکنش منفی نشان داده و سخنگوی وزارت خارجه این کشور گفت که پاکستان خط مقدم جبهه مبارزه با تروریسم است و قربانی‌های بزرگی در این راستا داده است. هرچند پاکستان متحد منطقه یی چین شمرده می‌شود و در رقابت با هند با پاکستان وجه مشترک دارد؛ بنا براین موضع گیری چین به نفع پاکستان غیر منتظره نبود؛ اما موضع روسیه حتا تند تر از چین است و مقام های مسکو باربار استراتیژی جدید را ناکاره خوانده و گفته اند که امریکا در مبارزه با تروریزم در افغانستان شکست خورده است. چنانکه یوی شوتکین معاون کمیته دفاعی دومای روسیه(1 )گفت که باید اعتراف کرد که آمریکا در کنار اینکه برای ایجاد یک دولت وفادار به خودش در افغانستان ناکام شده است، مبارزه این کشور برضد تروریسم نیز در افغانستان قابل درک نیست. وی (2) افزود: ما اطلاعات قابل اعتمادی درباره انتقال ۲۲ رهبر کلیدی داعش سوری همراه با خانواده آنها توسط بالگردهای نظامی آمریکا داریم که احتمالا رؤسای داعش مذکور به افغانستان انتقال داده می‌شوند. .. واسیلی نبنزیا، سفیر روسیه (3)در سازمان ملل گفته که واشنگتن و مسکو باید وارد مذاکره شود و مسئله افغانستان از راه نظامی قابل حل نخواهد بود. وی همچنان مذاکره دو کشور را در باره استراتژی جدید آمریکا در افغانستان، ضروری خوانده است.ماریا زاخارووا سخنگوی وزارت خارجه روسیه (4)خبر داده که آمریکا از روسیه خواسته است تا کارشناسان دو کشور درباره افغانستان گفتگو کنند. به گزارش خبرآنلاین، بهرام قاسمی سخنگوی وزارت امور خارجه ایران (5)ضمن نکوهش استراتژی جدید ایالات متحده آمریکا در قبال پاکستان اظهار داشت: آنچه امروز آمریکا بواسطه آن دیگر کشورها را محکوم می کند حاصل سال ها سیاست های غلط و نابجای این کشور در منطقه خصوصا افغانستان و استراتژی های فرصت طلبانه وسیاست های یک جانبه گرایانه و دخالت های اشتباه است که ثمره آن چیزی جز تشدید آشوب و تنش و رشد تروریسم و افراط گرایی در منطقه نبوده است. واکنش های منفی کشور های یاد شده در برابر استراتیژی جدید امریکا گویا چراغ سبزی بود که پاکستان را برای ایجاد یک ایتلاف برضد استراتیژی امریکا ترغیب کرد. چنانکه نفیس ذکریا می‌گوید در مورد سفر وزیر خارجۀ پاکستان به این کشورها در نشست امنیت ملی آن کشور فیصله صورت گرفته‌است. سخنگوی وزارت خارجۀ پاکستان هدف این سفر را ایجاد اجماع منطقه‌یی در رابطه به تامین صلح در افغانستان عنوان کرده‌است. اما او در ضمن گفته‌است که با این سفر خواجه آصف، اسلام‌آباد می‌خواهد به امریکا نشان دهد از هممکاری منطقه‌یی بهره مند است و کسی نمی‌تواند اراده اش را بالای پاکستان تحمیل کند. از واکنش وزارت خارجۀ پاکستان آشکار بود که اعلام استراتیژی جدید امریکا در افغانستان پاکستان را دست و پاچه کرده و این کشور را واداشت تا دست به دامن قدرت‌های بزرگ منطقه یی بزند. در این میان آن چه برای پاکستان بیشتر مایۀ نگرانی است که در استراتژی تازه آمریکا از هند خواسته شده که در مبارزه با تروریسم در افغانستان نقش برجسته‌تری به عهده گیرد. این خواست امریکا بیشتر رهبران پاکستان را وحشت زده کرده است که حتا وادار به واکنش های غیر دیپلوماتیک شده اند. چنانکه نخست و زیر پاکستان (6)گفت که در نشستی در نیویورک گفت که این کشور نقش آفرینی سیاسی یا نظامی هند در افغانستان را نمی‌پذیرد. عباسی گفت که فکر نمی‌کند نقش آفرینی سیاسی یا نظامی هند در افغانستان اثرگذار باشد، زیرا به گفتۀ او این چنین نقشی اوضاع را در افغانستان پیچیده خواهد کرد و کاری را به جای نخواهد رسانید.نخست وزیر پاکستان گفت که هرگاه هندی‌ها می‌خواهند تا از رهگذر اقتصادی به افغانستان کمک کنند این به سود آنان است. گفتنی است که هرچند پاکستان تا کنون توانسته است تا به نحوی یک نگاۀ نسبی واحد کشور های چین، روسیه، ایران و ترکیه را در پیوند به استراتیژی امریکا بوجود آورد و اما هنوز نتوانسته است تا یک اجماع منطقه یی را در برابر استراتیژی امریکا بوجود آورد. این در حالی است که افغانستان به میدان بزرگ جنگ نیابتی کشور های بزرگ و جنگ با تروریزم به ابزار سیاسی و استراتیژیک پاکستان و سایر قدرت های منطقه یی و جهانی بدل شده است. بدون تردید تمامی صف بندی ها و اجماع های منطقه یی جدید با تلاش های پاکستان جز مشتعل شدن آتش بیشتر جنگ در افغانستان و تحریف افکار عامه از مداخلۀ آشکار پاکستان و خاک افگندن بر لانه های تروریستی در این کشور مفهوم دیگری ندارد. از سویی هم چراغ نشان دادن های کمرنگ امریکا به پاکستان، به مثابۀ " گاهی بر صم و گاه بر نعل بجای عقب راندن پاکستان از جنگ افغانستان برعکس برای او قوت بیشتر برای مداخله در افغانستان می دهد. این در حالی است که مقام های پاکستانی تلاش های جدی را برضد استراتیژی جدید امریکا به راه افگنده اند وهراس از آن دارند که پاکستان به انزاوی سیاسی برود و شاید هم مجازات شود؛ اما کار شناسان با اشاره به این سخنان رئیس جمهور امریکا که چنین کار نه تنها برای حل مشکل افغانستان غیر سازنده خواهد بود؛ بلکه ما را با مشکل جدیتر مواجه خواهد ساخت که همانا بی ثبات سازی یک قدرت اتومی با بیش از دوصد میلیون نفوس است، می گویند که هنوز امریکا در صدد انزوای کامل پاکستان نیست؛ زیرا به گفتۀ شرکت مالی گولدمن ساش کشوری که می تواند یک بازار عمده اقتصادی در قرن جاری گردد. به انزوا کشیدن آن پیامدی بدتر از وضعیت موجود را در بر داشته باشد. از این رو نشریۀ سمال وار (7) نوشته است که پالیسی سازان امریکایی بالاخره صادقانه باید اعتراف کنند که یگانه راه حل دخالت مستقیم برای حل معضله کشمیر بین هند و پاکستان است. سمال وار می افزاید که باز کردن گره کمشیر یگانه راه تغییر رویۀ پاکستان در افغانستان است. با توجه به اهمیت منطقه یی پاکستان و نقش آن فعال آن در منطقه است که رئیس جمهور افغانستان نیز ناگزیر شده است تا بار بار به سوی پاکستان دست صلح را دراز کند و حتا در گفت و گو های خود با رئیس جمهور امریکا گفت که هر زمانی که به سوی پاستان دست صلح را دراز کرده ایم، پاکستان با تف پاسخ داده است؛ اما هرچه است، از انکشاف اوضاع فهمیده می شود که پاکستان با استفاده از ضعف دیپلوماسی کابل، دست تنگی های امریکا و موجودیت روحیۀ ضد امریکایی در منطقه توانسته در برابر استراتیژی جدید امریکا دیوار فولادینی را بلند کند که عبور از آن برای رهبران و پالیسی سازان کاخ سفید ممکن دشوارتر از " هفت خوان رستم " باشد؛ اما کابل که با دشواری های زیادی دست و پنجه نرم می کند و نه تنها فساد ادرای، قاچاق مواد مخدر و تروریزم هر روز بیشتر از روز دیگر در موجی از اختلاف درونی دستانش را می بندد و دست تنگتر اش می سازد؛ بلکه ناکارایی ها و سر درگمی ها در درون حکومت خطرناک تر از مثلث یادشده پوزۀ حکومت را بر زمین می زند. این ها برای پاکستان فرصت داده است که در برابر کابل مانور های سیاسی با قوتی انجام بدهد که حتا دست امریکایی ها را هم از پشت ببندند و حتا مداخله های آشکار خود در افغانستان را مخفی نگهدارد و لانه های تروریستی را در خاک خود از گزند مصؤون نگهدارد. یاهو
1 - فغانستان رو ،۱۳سنبله ۱۳۹۶
2 - آوا، ۲۵ سنبله ۱۳۹۶
3 - افق ،۱۲سنبله ۱۳۹۶
4 - افغانستا رو ،۲۴سنبله۱۳۹۶-
5 - http://old.alef.ir/vdca0mnmm49nw61.k5k4.html?505175
6 - پیام آفتاب ،۳۰سنبله۱۳۹۶
7 - ویسا، ۱۴ سنبله ۱۳۹۶
بالا
بازگشت