بصیرهمت
هند و پاكستان
(بمناسبت 70 مین سالروز استقلال هند و ایجاد پاکستان )
راپور ویژه از :
مجله اکونومیست چاپ لندن
در این راپور مطالب ذ یل گنجانیده شده است:
یک مقدمه کوتاه
مقا یسه ظرفیت نظامی هند و پاکستان
تاریخ مناقشه و دشمنی میان هردو کشور
وضعیت اقتصادی – اجتماعی هند و پاکستان
بعد از ختم جنگ جهاني اول ،بريتانيا در برابر دو ادعا در نيم قاره هند تحت امپراطوري اش روبرو گرديد.گروپ هاي گوناگون اتنيكي و مذهبي در اين نيم قاره بي ثبات زنده گی مینمودند كه نيم از قلمرو أن با اداره مستقيم رهبري و كنترول ميگرديد و نيمي هم در حالیکه در قلمرو استعماری بریتانیا شامل بودند،
مگر توسط شهزاده های محلی اداره میشدند که بنام مناطق شهزاده نشین ویا پرینسلی ستیت یاد میگردید ند.
حزب كانگرس مهاتما گاندي،خواهان يك كشور مستقل با سيستم فدرالي در اين نيم قاره بود ،در حاليكه حزب مسلم ليگ،برهبري محمد علي جناح، خواهان ايجاد يك كشور مستقل مسلمان كه در حدود 30فيصد از نفوس اين قاره را تشكيل ميداد ، گرديد.
در نتيجه أزادي نيم قاره هند از بريتانيا ، دو كشور هند و پاكستان ايجاد گرديد،كه بعدا با جدائي پاكستان شرقي ،بنگلاديش ،اين قاره عملا به سه بخش تقسيم و سرحد كنوني هند با پاكستان را با طول 2000كيلومتر بوجود اورد. زمانيكه اين دو كشور با دودولت جداگانه در أگست 1947عرض وجود نمود،چنين ارزيابي ميگرديد كه ايجاد اين دودولت مستقل و همسايه با نظم و ثبات همراه خواهد بود. نوار مرزي ميان اين دوكشور روي نقشه تثبيت و تعداد نفوس و دارائي هاي دو كشور بشمول تجهيزات نظامي نيز مشخص گرديد.
مگر با اعلام ايجاد اين دو كشور مستقل ،هند و پاكستان،وضع انطوريكه انتظار
ميرفت ادامه نيافت و به تشنج گراييد و با تبادله نفوس ميان اين دو كشور وضع به
خشونت و خونريزي كامل منجر شد كه در نتيجه اين خشونت ها كم از كم يك مليون تن
از بين رفت و در حدود 15 مليون ديگر بي خانمان گرديدند.واين جنك به انقسام
كشمير بدو بخش منجر و سرحد با طول 750كيلومتري اين منطقه، کشمیر، به سرحد دشمني
و خونريزي دائمي ميان هند و پاكستان مبدل گرديد.
با ادامه خشونت ها ،كشتار ها و زدو خورد های دوامدار در امتداد اين سرحد،اين
منازعه دوباره باعث جنگ كاملا عيارميان هند و پاكستان طي سالهاي 1945 و
1971گرديد كه البته در جنگ دومي، 1971،كه هند جانب مليشا هاي أزاديخواه پاكستان
شرقي را گرفت ،باعث شكست افتضاح أميز پاكستان و ايجاد كشور جديدي بنام بنگله د
يش گرديد.در جنگ كه پاكستان بر عليه بنگا لی ها براه انداخت ،نظاميان پاكستان
از نهايت وحشت و خشونت انساني كار گرفتند كه در نتيجه باعث مرگ در حدود نيم
مليون مردم پاكستان شرقي گرديد.
در سالهاي دهه 90،فشار هاي گوريلا ها و مليشاهاي تحت حمايت پاكستان در كشمير
تحت كنترول هند منجر به مرگ كم از كم 40هزار تن گرديد . در سال 1999،ارتش
پاكستان طي حمله اي بر منطقه كارگيل ، ،در قله هاي اين منطقه برخي نقاط را
اشغال نمود،مگر دوباره نيروهاي هندي اين منطقه را از كنترول ارتش پاكستان أزاد
نمودند و اتش بس بر قرار گردید ، مگر أتش بس برقرار شده در 2003،نتوانست مانع
عملیات تخریبی گروپ هاي تروريستي تحت حمايت پاكستان بداخل هند گردد.
در گذشته ،قبل از نخست وزيري نا رندرامودي،هند با حوصله مندي بيشتر در برابر
اعمال تروريستي و تخريبي گروپ هاي تحت حمايه پاكستان برخورد مي نمود،مگر حالا
تحت رهبري دولت مودي ،هند در تلاش بيشتر منزوي ساختن پاكستان در سطح جهاني و
دفع حملات گروپ هاي مسلح تحت حمايت پاكستان برامده است.البته عدم حوصله مندي
هند قابل درك است.هند كشوري است كه
نفوذش شش برابر نفوس پاكستان است و اقتصادش هم هشت برابر بزرگتر است ،مگر خودش
را بار ها است در برابر تجاوز سرحدي مليشاهاي تحت حمايت پاكستان و گروپ هاي
تروريستي تربيه شده در خاك پاكستان مي بيند.
زمانيكه حزب نشنليست هند ،بهاراتيا جنتا پارتي، در 2014،تحت رهبري مودي
بقدرت رسيد ،وعده داد تا در پاليسي خارجي اش سياست سنتي أرام هند را تعقيب
نمايد،مگر بر عكس ،هند براي بار اول با اعمال پيشگيرانه به خشونت هاي جانب
پاكستان جواب میدهد.
مسيله قابل نگراني اينست كه هند و پاكستان،هردو كشور ،داراي سلاح اتومي اند و
هريك داراي بيشتر از 100كلاهك هستوي و راكت هاي كه ميتوانند اين كلاهك ها را
بخوبي فير نمايند مي باشند.با اعلام داشتن سلاح هستوي در دهه 90،از جانب هردو
كشور،اكنون درك خطر اين سلاح هستوي ،هردو كشور را انعطاف پذير ساخته است .گرچه
پاكستان اين دكتورين را كه استعمال كننده نخست سلاح هستوي نخواهد بود نپذيرفته
است ،مگر تاهنوز داراي كلاهك هاي هستوي باقوت كه بتواند با اطمنان عمل
نمايد،نيست .بر عكس،هند در حاليكه كشور شامل دكتورين عدم استعمال نخست سلاح
هستوی است ، مگر چنانچه پلان نظامي هند نشان ميدهد ،اين كشور داراي سلاح
نيرومند براي حملات تهاجمي و برق أسا است كه ميتواند با ظرفيت نيرومند وتهاجمي
ساحات پاكستان را تحت كنترول در أورد.
دستگاه نظامي هند ،داراي راكت هاي كروز سريع بنام " برهماس – 3 " است كه سريع
ترين راكت هاي كروز در جهان بشمار ميرود و قادر به حمل 300كيلوگرام مواد تخريبي
است كه هر ساحه پاكستان را ميتواند مورد حمله قرار دهد و در يك حمله هوايي اين
راكت ها در فاصله زماني 12 دقيقه ميتواند به إسلام آباد برسند و طي كمتر از يك
دقيقه ميتوانند لاهور را مورد هدف قرار دهند.ودر يك محاسبه ترسناك ميتوان گفت
كه با مساحت چهار برابر كه هند نسبت به پاكستان دارد ،هند خود را در موقعيت
بهتر در رابطه با حمله هستوي ميداند .در چنين حالتي هردو كشور بايد بدانند كه
أغاز يك جنگ كاملا عيار ميان دو كشور ،خيلي ها خطرناك براي هردو كشور ،بخصوص
پاكستان، و منطقه است.
ظرفيت هاي نظامي هند و پاكستان بر اساس ارقام ارائه شده سال 2016
|
هند |
پاکستان |
ظرفیت نظامی |
|
1.4ملیون |
0.7ملیون |
پرسونل فعال رزمی |
|
1.2ملیون |
na |
پرسونل ریزرف |
|
1.4ملیون |
0.3ملیون |
شبح نظامیان - ملیشه |
|
100- 120 |
110-130 |
کلاهک هستوی |
|
51.1ملیارد دالر امریکایی |
7.7 ملیارد دالرامریکایی |
بودجه نظامی |
|
|
|
|
دشمني ميان اين دوكشور ،سياست را نيز به بيراهه و انحراف سوق داده است. در
پاكستان ،جنرالان نا اميد پاكستاني دموكراسي را بطور دوامدار تحت نام منافع ملي
سبوتاج نموده اند. پاكستان ،از لحاظ فرهنگي نيز أسيب ديده است و در عمل از
فرهنگ سرزمين اصلي اش كه به ارزش هاي فرهنگي و تاريخي شبه قاره هند مربوط است
،بريده است و بيشتر به ارزش هاي دنياي عرب وابسته است و تحت تاثير انحصار گرائي
ديني و مذهبي قرار گرفته و كمتر به كثرت گرائي ديني و مذهبي تمايل دارد.
در هند،اين كشور درعوض اينكه روز تا روز به ارزش هاي سيكولاريزم عميقتر
باورمند گردد، جانب يك سياست نه نرمش بلکه پرخاشگرانه را باهویت نشنلزم هندی
در پيش گرفته است و در جهت تامین بیشتر اعتماد میان اقلیت های ملی و مذهبی
بخصوص میان هندوان و مسلمانان کمتر کار صورت میگیرد .
نگراني از نفوذ هند در افغانستان ،جنرالان پاكستاني را بسوي يك پاليسي "عمق ستراتژيك"در افغانستان كشانيده تا بر طبق اين پاليسي در افغانستان مداخله نمايند. پاکستان ،همچنان بازوانش را بسوي چين باز نموده است تا از حمايت مالي ،تجاري و نظامي چین بهره گيرد.
تاريخ مناقشه و خشونت
هندو پاكستان ،بعداز ايجاد شان بحيث دوكشور مستقل ،قوانين مشابه ،موسسات و
نهاد هاي مشابه را از شبه قاره هند به ميراث بردند.هردو كشور داراي زبان هاي
گوناگون و هسته هاي اتنيكي مختلف اند.نخبگان سياسي هردو كشور اهداف و ارزو هاي
مشابه داشتند و بزبانهاي مشابه انگليسي اردو ،پنجابي سخن ميزدند.
مؤسس لأغر اندام پاكستان،محمد علي جناح،كه بندرت سگرت از لبانش بدور بود
،پافشاري نمود تا مسلمانان شبه قاره هند كشور مستقلي را مجزأ از هند تشكيل دهند
.
مگر جناح، معتقد به يك كشور اسلامي سيكولار بود.فاميل جناح از جمله مسلمانان
سني كه اكثريت نفوس پاكستان را تشكيل ميدهند ،نبود.فاميل جناح إسماعيليه بود
،بخش كوچك از اهل تشيع ،وزير خارجه دولت جناح از بخش أحمد ية بود كه شاخه كوچك
ديگر از اسلام را تشكيل ميدهد.وزير عدليه اش هندو بود ،خانم دوم و پزشک مخصوصش
زردشتي بودند.
محمد علي جناح ،يك منزل عصري در بمبیی داشت كه بخش عمده زنده گي ووظيفه اش را
در اين منزل سپري نموده بود.
هند و پاکستان ،در سال 1960،موافقتنامه دوستانه اي را در رابطه به تقسيم أبهاي
دريائي رود أندوس كه خصوصا براي پاكستان اهميت حياتي داشت به امضاء
رسانيدند.تيم ملي كركت پاكستان،در سال 1952و سالهاي1960و1961،به هند سفر نمود
.تا سال 1965شهروندان هردو كشو ر بدون داشتن ويزه قبلي سفر مینمودند ،بعد از
رسيدن به كشور هاي يكديگر ويزه برايشان داده ميشد.
مگر چرا اين باصطلاح "دوگانه اي ها" دوستي شان بخصومت گراييد.
تقسیم شبه قاره هند، موجب تغیر ماهیت ژیوپولیتیک در جنوب اسیا گردیده و وضع این
منطقه را پیچیده تر کرده است.
از همان أغاز انقسام شبه قاره هند بدو كشور ،هند دارائي هاي بيشتر ي را بخود
اختصاص داد.همچنان هند مناطقي را كه پاكستان ادعاي مالكيت داشت و ميخواست مربوط
اين كشور گردد،بخود اختصاص داد.هند منطقه بزرگ و ثروتمند حيدر أباد و
ساحه باريكي ازجوناگاد را که را كه عمدتا توسط مسلمانان كنترول ميگرديد
،مگر ارزش هاي هندي داشت بخود ملحق نمود.
جمو و كشمير ،برعكس حيدر أباد و جوناگاد ،مشكل عمده ديگري را ايجاد نمود.
زمانیکه در 1846 امپراطوری بریتانیا بر شبه قاره هند مسلط گردید ، یک بخش وسیع از این مناطق را در شمال هند به قیمت 7.5 ملیون روپیه به فامیل دوگرا فروخت و این منطقه، جمو و کشمیر، تحت نام "پرنسلی ستیت "، یا ایالت شاهزاده نشین، بوجود امد که حاکمان این منطقه سرسبز و شاداب هندو و اکثریت مطلق باشنده گان ان مسلمان و با ارزش های اسلامی میزیستند.
یک قرن بعد تر، با تقسیم شبه قاره هند به دو کشور هند و پاکستان هرو کشور هند و پاکستان ادعای مالکیت بر این منطقه نمودند. مگر مهاراجا، حاکم این منطقه ،در ظاهر خواهان حفظ استقلالیت این منطقه گردید . پاکستان با اعزام ملیشاهای داوطلب مسلمان خواست تا حرکتی را در این منطقه بوجود اورد و مطمین بود که مردم مسلمان کشمیر پیوستن به کشور مسلمان پاکستان را ترجیح میدهند . در نتیجه این نا ارامی ها منطقه ای از جمو که اکثریت شان مسلمان بودند به پاکستان ملحق گردیدند و ده ها هزارتن از مسلمانان دیگر نیز به این منطقه رفتند. مگر در چنین حالتی پر اشوب، منطقه اساسی دره کشمیربه هیچگونه اقدام شورشی دست نزد. و حتی زمانیکه مهاراجا ،حاکم کشمیر، از دولت هند تقاضا نمود تا ملیشا های پاکستانی را از منطقه کشمیر خارج نماید، مردم کشمیر به اشوب دست نزدند و در نتیجه ء جنگ مختصر که بوقوع پیوست، بخش کوچک از جمو و کشمیر در امتداد گلگت بلوچستان ، به پاکستان پیوست و هند بخش بزرگی از جمو و کشمیر را حفظ نمود .بعدا سازمان ملل متحد پیشنهاد نمود تا هردو کشور هند و پاکستان ،قوتهای شانرا از منطقه بیرن سازند و در این منطقه همه پرسی یا ریفراندم صورت گیرد. مگر زمانیکه پاکستان از بیرون کشیدن قوتهایش ابا ورزید ، هند به بهانه اینکه پاکستان قوتهایش را خارج نمیسازد، از اجرای ریفراندم خود داری نمود. و بخش بزرگ از جمو و کشمیر تا هنوز جزء قلمرو هند باقی مانده است .
این خصومت تا کنون میان هردو کشور با فراز و نشیب های زیادی ادامه دارد. تنها
در نیمه دهه 80، در نتیجه خصومت ها میان این دو کشور در حدود 44000 تن از اهالی
در وادی کشمیر جانهای خود را از دست دادند و در حدود 150 هزار هندی ساکن این
مناطق، منازل مسکونی شانرا ترک نمودند. نظامیان پاکستان موجی از ملیشاها های
خرابکار و تروریست را به این منطقه میفرستند و هند بمنظور دفع این خرابکاران
گارنیزون ها و قرار گاه های دایمی را ایجاد نموده است. تعداد زیادی از کشمیری
ها خواهان ایجاد یک کشمیر مستقل اند و تعدادی از نخبگان و فعالین کشمیری زیستن
در تحت حاکمیت دولت سیکولار را با یک سیستم دموکراتیک ترجیح میدهند و در این
منطقه وضعیت پیچیده ای بوجود امده است.
بعد از تشكيل دو كشور مستقل هند و پاكستان ،سيستم سياسي هردو كشور به نحو و شكل
ديگري تبارز نمود .هند حالا كشوريست با دموكراسي پر جنجال و أشفته و سيستم
سياسي پاكستان سالهاست در زير سلطه نظاميان خويش دست و پنجه نرم ميكندو يا
باصطلاح "هندوها بيروكراتها دارندو پاكستانيها جنرال ها".
پاكستان كه در أغاز جدائي اش از هند ،1/5نفوس هند را داشت ،مگر اکنون نفوس این
کشور ،نزدیک به 200 ملیون نفر است.در حالیکه جمعیت کنونی هند بالغ بر یک
ملیاردو سه صد ملیون تن میرسد که از هر هفت نفر نفوس این کشور یکتن مسلمان
میباشد. به این ترتیب تعداد مسلمانان هند به اندازه کل جمعیت پاکستان است.بنا
بر پیشبینی مرکز تحقیقاتی ،پیو،تا سال ،2050،هند از لحاظ شهروندان مسلمان ،از
کشور اندونزی که پرجمعیت ترین کشور مسلمان جهان است، پیشی خواهد گرفت.
پاکستان همچنان ، در آغاز جدایی اش ، 30فيصد ارتش هند ،40فيصد نيروي دريائي و
20فيصد قوت هاي هوايي شبه قاره هند را بميراث برد و حالا پاكستان داراي ارتش با
رقم بزرگ و مرموزي است.
با تقسيم نيم قاره هند به دو كشور هندو پاكستان ،جغرافياي جديد در منطقه طوري
شكل گرفت كه بخش بزرگي از خاك هند ميان پاكستان شرقي و غربي چون حایلی قرار
گرفت و پاكستان واحد و يكپارچه را أسيب پذير ساخت و تعجب أور نبود كه پاكستان
در جريان جنگ سرد خود را به اغوش امريكا انداخت و سلاح و تجهيزات باقيمانده از
جنگ كوريا را امريكا سخاوتمندانه بدامان پاكستان ريخت .و همين سخاوت امريكا
بود كه جنرالان پاكستاني بيش از حد خود سر و از خود راضی گرديدند.
جنرالان پاكستاني ،در 1958 دولت ملكي پاكستان را سقوط دادند و أرزوي بًرابري با
همسايه بزرگ پاکستان ،هند ،را در سطوح مختلف بخصوص در سطح نظامي مي
پرورانيدند.جنرالان پاكستاني در 1965،براي بار دوم گوريلاهای جنگي را به كشمير
فرستادند ،مگر ارتش هند أنها را در امتداد سرحد و حتي جلوتر ، در جنوب، بعقب
راند.بعد از جنگ چند هفته اي ،هردو كشور أتش بسي را بامضا رسانيدند و پاكستان
در اين جنگ چيزي بدست نياورد و در مقابل ارتش پاكستان اين را درک نمود كه
همسايه اش ،هند ،كشور خطرناكی برايش است.
پنج سال بعد تر ،نا أمني و بي ثباتي در شرق پاكستان أغاز گرديد و گروپ كوچك از
گوريلا هاي بنگالي كه از جانب هند طور مخفي حمايت ميشدند ،بفعاليت أغاز نمودند
.جنرالان پاكستاني جهت سركوب اين گوريلاها عمليات ضد شورش را در پاكستان شرقي
أغاز نمودند كه عمليات خيلي ها وحشيانه و بي تناسب بودو باعث خشونت ها و مقاومت
هاي بزرگتر گرديدو هند بطور رسمي در دسيمبر 1971داخل اين مناقشه گرديد.در طي
13روز، ارتش هند يكجا با شورشيان بنگالي ارتش پاكستان را شكست داد و پاكستان
شرقي تحت نام بنگله ديش بحيث كشور مستقل اعلام موجوديت نمود.البته اين شكست يك
افتضاح تاريخي براي نظاميان پاكستاني بود و تحت تاثير همين شكست ،نظاميان
پاكستاني مؤقتا حكومت نظامی را در پاكستان به رهبران ملكي سپردند.مگر اين حكومت
ملكي ديري دوام ننمود و كودتاي ديگري در 1977،دوباره نظاميان را حاكم سرنوشت
مردم پاكستان ساخت و جنرال ضياءالحق حاكم نظامي اين كشور گرديد.
با حمله اتحاد شوروي بر افغانستان در 1979،پاكستان به مركز ارسال كمك هاي
امريكا و متحدين ستراتژيكش از جمله عربستان سعودي مبدل گرديدوتسلط جنرالان
پاكستاني ،پاكستان را از مسير ايدياي سيكولار محمد علي جناح بسوي يك پاكستان
محافظه كار مذهبي با ايدياي ارتودوكس اسلام سني كشانيد.پاكستان در زمان ضياء
با اجراي قوانين شرعي سني از جمله جزا هاي متكي بر قوانين سختگيرانه شرعي
،ضديت با بخش هاي كوچك مسلمانان، مانند بخش "أحمدية"كه در سال 1974اين گروپ را
غير مسلمان معرفي نمودند،ممنوعيت استفاده از مواد الكولي در سال 1977، کشور
با هويت اسلامي معرفي گرديد.
جنرال ضياء ،ضمن يك حادثه مرموز هوايي در سال 1988،همان سالي كه ارتش سرخً خاك
افغانستان را ترك نمود،از بين رفت .بعد از مرگ ضياء در پاكستان يك دولت ملكي
ظاهرا جاي حكومت نظاميان را گرفت ،مگر در عمل نفوذ ارتش پاكستان و دستگاه
كنترول أي اس أي در همه ساحات ملكي چون رسانه ها ووسائل ارتباط جمعي ،دانشگاه
ها ،ادارات دولتي ،محاكم عدلي و قضائي و بزنس هاي خصوصي با قي ماند.
با ادامه كمك هاي نظامي و تسليحاتي امريكا به ارتش پاكستان و استفاده همه جانبه
از كمك هاي امريكا ،غرب و عربستان سعودي طي يكدهه جهاد افغانستان به مجاهدين
افغان در پاكستان ،ارتش پاكستان به يك ارتش نيرومند داراي سلاح هستوي مبدل
گرديد.
هندوستان
كشور هند ،طي چند د هه است كه راه رشد اقتصادي خويشرا مي پيمايد.هند اكنون در
چنان وضعيتي است كه از لحاظ نظامي و اقتصادي خود را با پاكستان مقايسه نمي
نمايد ،بلكه هند در منطقه أزمندانه با چين در حال مسابقه است.
هند ،بعد از احراز استقلال، با پيروي از مدل "اتكا بخود "تا حدي توانسته است
مسير رشد اقتصادي -اجتماعي را موفقانه بپيمايد.در حاليكه انتخاب مدل "پلان
دولتي "و "اقتصاد وابسته"،درسالهاي اخير هند را در دهه 80به بحران روبرو ساخت
مگر اكنون هند با ديناميزم نيرومند و ظرفيت هاي رو برشد بجلو ميرود.در هند در
اغاز احراز استقلال حد متوسط طول عمر 32 بود مگر حالا اوسط طول عمر 68 است
.عاید ناخالص کنونی هند سالانه به 7.4 ترلیون پوند میرسد که بعد از ایلات متحده
و چین در ردیف سوم قرار دارد. در پهلوی همه این جوانب مثبت فقر هنوز هم دامنگیر
مردم هند است و به تعداد 250 ملیون نفوس این کشور روزانه کمتر از 4 دالر عاید
دارند.
تفاوت میان ثروتمندان و فقیران در این کشور روز تا روز بیشتر میگرددو این تفاوت بسرعت رو به افزایش است. در سال 2016 ،صرف 1% از هندی ها بیشتر از 58% سرمایه ملی هند را مالک بودند. تفاوت زنده گی و ثروت در ایالات مختلف بیشتر میگردد. بعنوان نمونه ، مردمان ایالات ثروتمند در امد شان چهار برابر بیشتر از افراد ایالات فقیر نشین چون ایالت بیهار است.
هند،در أوائل دهه 90،موفق گرديد تا سالانه بيشتر از 2مليون موتور بايك توليد
نمايدو حالا يكي از بزرگترين توليد كننده دو چرخه در جهان است كه سالانه بالغ
بر 20 مليون از اين دو چرخه ها را توليد مي نمايد كه 18مليون از اين موتور بايك
ها براي استفاده داخلي و 2مليون انهار به خارج صادر مي نمايد.
پرواز هاي داخلي اين كشور طي يكدهه گذشته دو چند گرديد و در سال 2016 تعداد
مسافرين 23فيصد افزايش يافت كه اين افزايش رشد خطوط هوايي هند را نشان ميدهد كه
باعث گرديد تا به تعداد 1000هواپيماي ديگر را فرمایش دهد.
صدور تولیدات نرم افزا و سرویس های خدماتی انها ،در طی ده سال گذشته در حدود چهار برابر گردیده است. كه بالغ به 117مليارد دالر در سال ميگردد.
صنعت ملي فضائي هند توانسته است به تعداد 104ستلايت را كه ساخت صنعت فضائي هند
است در مدار هاي مختلف با مقاصد مختلف صنعتي بفضاپرتاب نمايد.ظرفيت هاو تنوع كه
در هند موجود است ،نيروي انساني كه هند دارد ،همه و همه بيانگر اينست كه هند با
نيرومندي بسوي رشد اقتصادي ،با حالت ميانه،در حركت است.
أنچه كه قابل نگراني براي أقليت ها در هند است ،نگراني از تمايل بيشتر حزب
نارندرا مودي بسوي نشنليزم هندي است .با تسلط بيشتر بخش محافظه كار حزب نشنليست
حاکم،تمايلات سكتاريستي و قبيله اي روبه رشد است. مسلمانان هند كه بيشتر
از14فيصد نفوس هند را تشكيل ميدهند ، مگر در پارالمان هند تعداد نماینده گان
مسلمان متناسب به جمعیت مسلمان این کشور نیست واز لحاظ وضع اقتصادی و اجتماعی
به انها توجه لازم صورت نمیگیرد و در بسا از نيازمندي هاي زنده گي كمي بهتر از
17فيصد افرادي اند كه رسما بنام "طبقه غیر قابل لمس" مسمی اند.
پاکستان
پاكستان ،خيلي ها كمتر از هند سرمايه داران ملياردر دارد .مگر شيوه و عملكرد فيودالي در اين كشور ريشه عميق دارد.پاكستان با 65مليون نيروي كار كه دارد ،صرف 10مليون كارمند ملكي دارد،بنا بگفته أتش تسير،نويسنده اي در شهر نيويارك ،"در اين كشور ،پاكستان،مردم بيشتر در مورداسلام حرف ميزنند، مگر در مورد رشد و بهبود زنده گي مردم كمتر صحبت ميشود".
طبقه اي كه در پاكستان نيرومند ،مرفه و پر در أمد است،ارتش پاكستان و وابستگان
اين نيروي نظامي است.مصرف سالانه ارتش پاكستان در حدود 8مليارد دالر يا 2.6فيصد
عايد ناخالص ملي پاكستان محاسبه شده است كه البته اين مصرف شامل معاشات و مصارف
متقاعدين نظامي نمیگردد كه در صورت محاسبه مصارف متقاعدين ،مصرف عمومي ارتش
سالانه 4فيصد عايد ناخالص ملي پاكستان را احتوا مي نمايد.علاوه بر اين مصارف
گزاف ارتش ،مصارف غير أشكار و غير رسمي نيز از بودجه دولت تخصيص داده
ميشود.تاسيسات و نهاد هاي صنعتي و توليدي را كه ارتش پاكستان تحت كنترول
دارد،شامل بودجه رسمي دولت نميباشد .ارتش پاكستان ،همچنان مالك بزگترين بخش
تجارت مسكن نيز مي باشد.مسيولين صنعت مسكن در ارتش در شهر هاي مختلف پاكستان ،
أراضي بوسعت 35 كيلومتر مربع زمين را در كراچي و در حدود 1/4ام شهر لاهور را كه
شامل كلپ هاي سپورتي ،مراكز تجارتي شهري و پارك هاي تجارتي است، بخود اختصاص
داده است.
افسران و جنرالان بالا رتبه ارتش پاكستان بشمول متقاعدين ،با رفاه زنده گي مي
نمايند.بگفته يكتن از جنرالان متقاعد ارتش "انها،ارتش پاكستان،ما را به نحو
خوبي سرپرستي مي نمايند ."و از اين جهت وي ترجيح ميدهد كه ايام تقاعدش را نسبت
به اینکه در بريتانيا با تعدادي از اعضا فاميلش بگذراند ، بهتر است در لاهور
سپري نمايد.
چنين امتيازات و حقوق ويژه توانسته است موقعيت ارتش پاكستان را بمثابه تهديدي
بر دولت ملكي پاكستان و بنيادي شدن دموكراسي در اين كشور حفظ نمايد و
سياستمداران پاكستان را به شيوه هاي گوناگون در كنترول داشته باشد.پوليس و
محاكم عدلي پاكستان كوشش مي نمايند با برخورد محافظه كارانه و احترام اميز، خود
را با ارتش مقابل نسازد.رسانه ووسائل ارتباط جمعي مربوط ارتش اثر بخشي و نفوذ
نيرومندي در سيستم اطلاعات پاكستان دارند .و ارتش هنوز هم نسبت به نخبگان و
سياستمداران ملكي در پاكستان،دست با لا دارد.
ارتش پاكستان همواره برخورد متفاوت در برابر گروپ هاي تروريستي و راديكال
اسلامي داشته است .با أنهائي كه در برابر دولت اعمال خرابكارانه را انجام ميدهد
گاه گاهي با عمليات هاي نظامي برعليه انها اقدام مي نمايد ،مگر در برابر أنعده
گروپ هاي راديكال اسلامي كه بر عليه مخالفين پاكستان در خارج عمليات تروريستي و
أشوِّب افگني انجام ميدهند ،خاموشی اختيار مي نمايد.زيرا با حمايت دوامدار ارتش
،أي اس آي و احزاب اسلامي پاكستان بود كه طي چند دهه گذشته گروپ هاي گوناگون
راديكال اسلامي پرورش يافتند و تا هنوز هم چنين ستراتژي ادامه دارد.
بلوچستان ،ایالت با دشت های ناهموارش که بیشتر از 43% خاک پاکستان را احتوا می
نماید ،از اغاز اعلام پاکستان تا اکنون شاهد شورش ها و نا ارامی های دوامدار و
پراگنده بوده است . بر اساس تخمین یکی از ارگانهای غیر دولتی ، تعداد افرادی که
تحت نام شورشی و جدایی طلب توسط نیروهای امنیتی پاکستان گرفتار و یا ربوده شده
اند تا کنون به 18000 تن میرسد .تنها در سال 2016،به تعداد 728 تن در سراسر
پاکستان ناپدید شده اند .برخی از انها بعد از مدتی دوباره بزنده گی عادی بر
گشته اند و تعدادی هم اجساد شان در کنار جاده ها یافت شده است. مگر دولت
پاکستان در حالیکه هرگونه دست داشتن در این حوادث را رد می نماید ، در جلسه
ماه دسیمبر سال 2016 ، وزیر داخله اسبق پاکستان باصطلاح مجرمین فعال در
بلوچستان را اجنت های هند خواند که در لباس پاکستانی فعالیت می نمایند.
در شهر های کوچک بلوچستان پاکستان ،بیشتر از 90 فیصد مردم در فقر زنده گی می نمایند، در حالیکه این فیصدی در لاهور به 10 فیصد میرسد.
فساد در بخش هاي مختلف نظامي و ملكي پاكستان ،بشمول نخبگان سطح بالاي اين كشور
، به اشكال گوناگون ادامه دارد.نواز شريف ،نخست وزير، بعد از افشاشدن اسنادي
بنام "اسناد پانامه"،كه اسنادي را مبني بر خريداري
منازل گرانقیمت از جانب اعضا فاميليش در لندن ، افشا نمود،از جانب محكمه عالي
پاكستان از وظيفه سبكدوش گرديد .
با گذشت 70سال از ايجاد پاكستان،اين كشور تا هنوز داراي احزاب واقعا سر تأسري ملي و پاكستان شمول نيست.برعكس تعلقات ايالتي و اتنيكي در این احزاب نيرومند تر است.
بعنوان مثال ،حزب نواز شريف در انتخابات سال أينده پاكستان دست با لايي خواهد
داشت، زيرا در پنجاب پرنفوذ ترين ايالت پاكستان كه در حدود نيمي از نفوس
پاكستان را دارد، اين حزب ريشه عميق دارد.در حاليكه ،حزب مردم پاكستان در ايالت
سند كه از لحاظ كثرت نفوس دومين إيا لت پاكستان است از حمايت وسيع بر
خوردار است. حزب تازه ايجاد شده "تحريك انصاف" پاكستان برهبري ستاره كركت
پاكستان ،عمران خان،كه شعار مبارزه وسيع بر عليه فساد را به پيش گرفته است
،تاكنون صرف در منطقه خَيْبَر پشتونخواه ،كه محل سكونت پشتون هاي
پاكستان است ، محبوبیت دارد و تا هنوز نتوانسته است به يك حزب سرتاسري مبدل
گردد.تعدادي ديگري از احزاب و ساز ما ن های كوچك پاكستا ن، احزاب و سازمانهاي
اتنيكي و يا مذهبي اند.
تسلط و نفوذ چندين دهه ارتش در سياست پاكستان ،بخصوص سه بار تغير رژيم توسط
نظاميان ،سد رشد پاكستان بسوي دموكراسي و ايجاد يك دولت انتخابي ملكي در اين
كشور گرديد ه وبنا بر نبود نهاد هاي بنيادي براي رشد دموكراسي ، این کشور
نتوانست بسوي يك سيستم با اعتبار سياسي و دموكراتيك گام بردارد.
پاكستان در واقعيت كشوريست كه مردم در ايالات مختلف و با ويژه گي هاي زباني
مختلف تقسيم شده و با ارزش هاي اسلامي با هم زنده گي مي نمايند و توسط آرتش،
إيالات مختلف با هم يكجا نگاه داشته شده اند.از همين لحاظ تغيرات بسوي تعميق
دموكراسي و يك دولت انتخابي ملكي خارج از فوكس دوامدار ارتش و آي اس آي خيلي ها
بطي و أرماني است.اقتصاد پاكستان همچنان ضعيف و جامعه بصورت كل يك جامعه محافظه
كار ديني باقي مانده است.ثروتمندان در عقب ديوار ها پنهان اند و اكثريت جامعه
با فقرو عقب مانده گي و بيكاري دست و پنجه نرم مي نمايند.
پاكستان با نزديكي اش با چين اميدوار است تا مرحله جديدي از دوستي را با اين
كشور أغاز نمايد و از موقعيت نيرومند اقتصادي و نظامي چين و اثربخشي كنوني اش
در أسياي جنوبي نفع برد. وعده 60ملیارد دالري چين در سرمايه گذاري اش با
پاكستان ،كه بيشتر از نيم اين سرمايه گذاري در بخش نيازمندي هاي اساسي پاكستان
شامل نيروي انرژي گاز ،برق ميگردد(دو رياكتور اتمي با ظرفيت 1100ميگا وأت در
غرب كراچي در حال اعمار است)و بخش ديگر جهت ساختمان زير ساخت ها چون جاده ها
،تأسيسات بندري ،ميدان هاي هوايي ،اعمار فابريكه هاي سمنت و بهبود بخش جهانگردي
ميگردد ،بر ای پاكستان اميد تازه بخشيده است . براي پاكستان كشوري كه سرمايه
گذاري در إن صرف 15فيصد عايد ناخالص اين كشور را تشكيل ميدهد( در حاليكه اين
رقم در هند به 30 فيصد و در بنگله ديش به 28فيصد ميرسد)، سرمايه گذاري چین
تحفه خدايي محسوب ميگردد.
چين سالهاست تامين كننده سلاح نظامي براي پاكستان است و حامي توليد سلاح اتمي
پاكستان از لحاظ دپلوماتيك و هم از لحاظ تخنيكي بود.گر چه امريكا از زمان ايجاد
پاكستان تا كنون در حدود 78مليارد دالر به پاكستان كمك اقتصادي و نظامي نموده
است ،مگر بگفته برخي چينائي ها "چين دوست زمان خوب و بد پاكستان بوده است،".در
حاليكه هند اين نزديكي تجاري ، نظامي پاكستان با چين را با نگراني دنبال مي
نمايد.
پا چنين وضعيتي حل مسايل مورد اختلاف ميان هند و پاكستان در أينده نزديك مشكل
بنظر ميرسد .ميگويند صلح از خانه أغاز ميگردد.براي پاكستان و هند لازم است تا
در قدم نخست گام هاي اساسي در داخل كشور شان در جهت نهادينه سازی بيشتر
دموكراسي ،سيستم مطمئن انتخاباتي ،رشد نهاد هاي سيكولار و جلب بيشتر اعتماد
مردم به دولت هاي انتخاباتي بردارند.
در پاكستان ،رهبران انتخابي ملكي بايد كنترول عام و تام قدرت را در همه عرصه ها
تامين نمايند و فرهنگ معافيت گروپ هاي راديكال و افراطي كه در داخل و خارج به
خشونت و ترور دست ميزنند ،خاتمه داده شود.
در هند ،بايد دولت تحت رهبري حزب نشنليست مودي در عوض تمايل بيشتر بسوي نشنلزم
راديكال هندي ،بسوي سيكولاريزم بيشتر و اعتماد سازي ميان مسلمانان و هندوان و
ساير أقليت هاي مذهبي گام بردارد.
تعدادي از نخبگان و فعالين سياسي كشمير تحت كنترول هند ،ترجيح ميدهند تا در
كشور داراي رژيم سيكولار و دموكراتيك با اختيارات محلي بيشتر و عاري از تعصب
زنده گي نمايند. از اين لحاظ لازمست تا دولتمردان هند زمينه را فراهم أورند تا
به صداي مردم جمو و كشمير گوش داده شود. پایان
بصیر همت
سپتامبر - 2017
بالا
بازگشت