ناصر کوشان
توسل به سیاست های جدید دوران جنگ سرد در افغانستان
(Exclusive for daily Afghanistan)
بدون شک رقابت های منطقوی هند ، چین ، پاکستان و روسیه اوضاع متزلزل موجود افغانستان را بیشتر مغلق میسازد. با ظاهر شدن آثار دوباره دایره جدید جنگ سرد ، کشورهای منطقه به شمول افغانستان و پاکستان در شرف داخل شدن به یک ماجرای جدید بوده ، این در حالیست که این کشورها با تغیر مواضع و جهت ها در صدد دوباره زنده ساختن جنگ سرد به میزبانی افغانستان اند.
نیروهای افغان حین رسیدن به محل انفجار در ناحیه ۶ ام کابل در اول مارچ ۲۰۱۷
درین نوشته از ظهور بازیگران جدید و تشکیل ایتلاف ها توام با اثرات منفی یا مثبت آن روی آینده افغانستان موشگافی می کنیم.
گرمی روابط روسیه و پاکستان
با سفر اخیر ریس ستاد ارتش روسیه آغای جنرال اسراکوف با هیات میعتی نظامی این کشور به مناطق وزیرستان شمالی ، به گرم شدن روابط بین دو کشور بخوبی میتوان پی برد. به گفته برید جنرال ساد محمد اتشه بازنشسته نظامی پاکستان درافغانستان ، سفر اخیر خیلی جالب و در ضمن غیر معمول است. به گفته او این اولین گام در گرم شدن روابط بین دو کشور نمی باشد.
قبلا در سپتمبر ۲۰۱۶ حدود ۲۰۰ تن از نیروهای نظامی روسی و پاکستانی تمریانات مشترک نظامی را تحت نام دوستی براه انداختند این در حالی بود که نیروهای بحری هر دو کشور نیز تمرینات مشابه را زیر عنوان بارندگی عربی در سالهای ۲۰۱۴ و ۲۰۱۵ براه انداخته بودند.
حین جهاد در افغانستان ، پاکستان بعد از سالهای ۱۹۸۰ صرف زمینه دیدارهای نهاد های ملکی و نظامی امریکا را درین مناطق مرزی مهیا کرده بود ، دلیل عمده آن همانا کوشش های هر دو کشور در مهار کردن قشون سرخ در همسایگی پاکستان بود. اما پرسش اینجاست که چگونه پای هیات نظامی روسی به این مناطق میرسد ؟ پاکستان درین اواخر در یک اقدام بی سابقه حدود ۱۳۰۰۰ کیلومتر را از وجود دهشت افگنان درین مناطق قبایلی اش پاک ساخت ، با آنهم روسیه هیچگاهی حامی سیاست های پاکستان در نبرد علیه دهشت فگنان در گذشته نبوده است.
به گمان اغلب هدف پاکستان از دعوت کردن هیات روسی و بازدید شان از مناطق مرزی این کشور با افغانستان جلب توجه بیشتر امریکایان بوده باشد ، در پهلوی اینکه پاکستان چین را نسبت به همه دوست و متحد واقعی خود میداند درعین زمان اسلام آباد درین اواخر روابط اش را با ترکیه و رروسیه نیز به گونه بی سابقه گسترش داده است. مثال خوب هم ملاقات راحیل شریف ریس ستاد اسبق ارتش این کشورقبل از بازنشستگی با مقامات کلیدی این دو کشور میباشد.
به گفته تحلیلگران پاکستانی شکل گیری روابط تازه در منطقه باعث نزدیکی و ایتلاف جدید کشورهای پاکستان ، چین ، روسیه و به گمان اغلب ترکیه خواهد شد.
روسیه و طالبان
برای اولین بار جنرال جوسف وتل قوماندان عمومی نیروهای مرکزی امریکایی در جریان جلسه استماعیه اش در کمیته تسلیحاتی کانگرس از تلاشهای روسیه برای احیای دوباره نفوذش در افغانستان ابراز نگرانی کرد. قابل ذکر است که روسیه قبلا نیز با تدویر جلسات متعدد درپی جتسجوی راه حل به قضیه افغانستان بوده ، برنامه ریزی روی تدویریک جلسه بزرگتر با اشتراک کشورهای آسیایی مرکزی ، پاکستان ، ایران ، چین ، هند و افغانستان به شمول اشتراک احتمالی هیات ناظر طالبان دراواسط ماه اپریل سال جاری در مسکو در حال تکمیل شدن است.
قابل ذکر است که تامین ارتباطات روسها با طالبان افغان چیز نو نبوده اما این روابط بعد از کشته شدن ملا منصور رهبر طالبان توسط پهپهاد های امریکایی در بلوچستان در می ۲۰۱۶ و انعکاس آن در مطبوعات بیشتر رویزد زبانها گردید. دریکی از این تماسها آغای زمیر کابلوف نماینده خاص ریس جمهور پوتین به افغانستان تقاضای کنار آمدن دولت افغانستان با طالبان را به آغای حنیف اتمر مشاور امنیت ملی افغانستان گوش زد کرد.
از دید تحلیلگران افغان ، گرم شدن روابط روسیه با طالبان بیشتر روی دو دلیل عمده میچرخد. اول اینکه روسیه از خطر نفوذ احتمالی گروه داعش به امنیت ملی اش ترس داشته و افغانستان را منحیث تخته خیز این گروه به اقمار اسبق اش میداند ، از جانب دیگر کنار زدن اش در مذاکرات صلح افغانستان موسوم به گروه چهار که قبلا توسط ایالات متحده ، چین ، پاکستان و افغانستان براه انداخته شده نیز ماسکو را نگران ساخته است.
به گفته آقای سمیع یوسفزی ژورنالست پاکستانی طالبان نیز با نزدیکی به روسیه در صدد پیدا کردن یک متحد قوی بین المللی بوده ، مخصوصا بعد از کشته شدن ملا منصور در پاکستان ، یک عده از طالبان به نیت این کشور شک برده و بیشتر متمایل به تحکیم روابط با ایران و روسیه کمر بسته اند.
اما اینجا در کابل مقامات افغانی از نزدیکی پاکستان با روسیه منحیث یک تکتیک جدید این کشور برای رسمیت بخشیدن به داعیه طالبان در سطح بین المللی یاد می کنند.
مثلث تبهکار
با بازشدن در ورودی مرز تورخم ، هزاران افغان گیر مانده بی صبرانه وارد کشور شان شدند. این مرز بنابر حملات خونین تروریستی در شهرهای مختلف پاکستان حدودا یکماه بروی مسافران بسته بود. نظامیان پاکستانی بعد از این حملات انگشت انتقاد را بر افغانستان وارد کرده و حلقات خاص را در خاک این کشور مسول این حملات قلمداد کرد. این در حالیست که نظامیان پاکستانی همواره سازماندهی این حملات را به کمک حلقات جاسوسی افغان و هند ربط داده و موجودیت رهبر فراری طالبان پاکستانی ملا فضل الله را در مناطق شرقی افغانستان انتقاد می کنند. در عین زمان افغانستان نیز از حمایت نظامیان این کشور از گروه های مخل امنیت افغانستان شاکی بوده و از دادن پناه گاه امن به گروه حقانی ، شورای کویته درین کشور ناراض اند.
متاسفانه افغانستان ناخواسته به میدان رقابتهای کشورهای اتمی هند و پاکستان تبدیل شده که هردو هر آنگاهی در پی قدرت نمایی درین کشور اند. بخصوص بعد از اعلام دولت مودی مبنی بر دادن تسلحیات نظامی به این کشور ، پاکستان را بیشتر از پیش نگران ساخته است.
ناگفته نباید گذاشت که باوجود این همه انتقادها ، نگرانی عمده پاکستان از موجودیت حلقات ضد امنیت ملی این کشور در افغانستان بوده و چون این کشور بر تقاضاهای مکرر افغانستان مبنی بر هدف قرار دادن و متلاشی کردن گروه حقانی و شورای کویته اعتنا نکرده است ، جانب افغانی نیز به خواست های بالمثل این کشور مبنی بر هدف قرار دادن ملا فضل الله رهبر گروپ طالبان پاکستانی ، منگل باغ و عمر خالد خراسانی که گمان میرود در مناطق شرقی این کشور مخفی شده باشند پشت پا زده است.
اکنون روابط افغانستان و پاکستان درچه حد قرار دارد؟
روابط بین دو کشوربیشتر در سال های اخیر حکومت حامد کرزی به وخامت گرایید. اما بعد از اینکه ریس جمهور محمد اشرف غنی نه تنها خلاف عرف معمول به دیدار جنرال های پاکستانی به مرکز فرماندهی نظامیان پاکستانی شتافت و در عین حال علیرغم منتقدین داخلی در یک اقدام بی سابقه تعداد از دانشجویان نظامی کشور را غرض تعلیمات نظامی به این کشور فرستاد ، گمان میرفت روابط بین دو کشور بمرور زمان بهبود یابد. اما متاسفانه در پی نامیلی پاکستان از حاضر کردن طالبان به میز مذاکره با دولت افغانستان و وقوع چندین حمله پیهم تروریستی در کابل و شهرهای دیگر افغانستان توسط طالبان ، بخصوص به تعیقب فاش شدن خبر مردن ملا محمد عمر رهبر این گروه در سال ۲۰۱۳ در پاکستان به این ماه عسل بین دو کشورنقطه پایان بخشید.
درین اواخرعلیرغم دیدار مشاور امنیت ملی افغانستان و مشاور امور خارجی صدر اعظم پاکستان درمارچ سال جاری در لندن ، در بهبود راوبط بین دو کشور کدام تغیر قابل ملاظه رونما نگردیده و آثار از خوب شدن این روابط در آینده نزدیک هم بنظر نمی رسد. نهایتا تا زمانیکه پاکستان اقدامات عملی را علیه شورای کویته و گروه حقانی روی دست نگیرد ، بعید است جانب افغانی عمل باالمثل را علیه ملای پاکستانی درخاکش اتخاذ نماید.
از آن بعد روابط بین دو کشور سیر نزولی داشته تا آنجایکه دولت افغانستان و هند برغم احتجاج از برخوردهای دوگانه پاکستان در برابر دهشت افگنی از اشتراک در کنفرانس سارک در اسلام آباد ابا ورزیدند. بعدا بستن متعدد یک جانبه مرز توسط پاکستان در ماه جون ۲۰۱۶ و متعاقبا در فبروری سال جاری و راکت پراگنی این کشور بر ولایات شرقی افغانستان روابط بین دو کشور را به پاین ترین سطح آن تقلیل داده است.
چین منحیث یگانه عامل ثبات
کشور چین با شعار یک راه ، یک کمربند بدون شک می تواند منحیث یگانه عامل ثبات در منطقه عمل کرده بخصوص با دادن ۵۷ ملیارد دالر به پاکستان نیازمند تامین امنیت برای پیشبرد اهداف اقتصادی اش در منطقه است. برخلاف روسیه ، ایران و پاکستان ، چین تا حال از مداخله در امور افغانستان اباورزیده و اکثریت افغانها بشمول طالبان نسبت به سایر کشورهای همسایه از حسن نیت چین استقبال کرده و بر آن اعتماد دارند. در پهلوی این دید اقتصادی به منطقه ، چین کما کان از شیوع افراطیت به ایالت نسبتا ناآرام مسلمان نشین سینک یانگ اش نگران بوده و با درنظرداشت روابط نزدیکش با پاکستان میتواند از نفوذش در ترغیب نظامیان پاکستانی مبنی بر همکاری در پروسه صلح با دولت افغانستان ممد واقع شود.
قابل ذکر است که در درازمدت ، پافشاری پاکستان از یک افغانستان آزاد دوراز نفوذ هند ، مانورهای هندی ها غرض تخریش همسایه جنوبی شان و بلاخره موجودیت شگاف های قومی ، فساد و ضعف داخلی افغانستان نه تنها مانع صلح پایدار درین کشور شده بلکه خطر متشنج شدن اوضاع منطقه را نیز در قبال خواهد داشت.
با تاکید به محتوای یکی از نوشته های سال ۲۰۰۱ ام ، دخالت مستقیم ایران و روسیه به وخامت اوضاع در افغانستان افزوده و دارد ایالات متحده امریکا و متحدانش را بیشتر نگران میسازد.
از طرف دیگر با وجود ادعای طالبان مبنی بر کنترول ۴۵ در صدی در افغانستان و سقوط ولسوالی سنگین در ولایت هلمند بدست این گروه ، این گروه قابلیت تصاحب شهرهای بزرگ در افغانستان را نداشته چنانچه کنترول موقتی شان بر ولایت کندوز و از دست دادن دوباره آن بعد از دو تا سه روز گواه براین ادعا است. در عین زمان نه تنها پاکستان بلکه ایران و روسیه نیز از بقدرت رسیدن دوباره این گروه در کابل نگرانی داشته و آنرا سر آغاز مشکلات داخلی در کشور مطبوع شان میدانند.
در اخیر یگانه راه حل منطقی به بحران افغانستان به نظر آغای افراسیاب ختک سیاستمدار معروف پاکستانی حمایت از یک پروسه صلح افغانی بوده که کنترول و مدیریت آن بدست افغانها باشد. در غیرآن دامن زدن به سیاست های دوران جنگ سرد ، جنگ را درین کشور بیشتر شعله ورساخته که اثرات آن تمام منطقه را فرا خواهد گرفت.
داود ختک
The New Cold War Politics in Afghanistan
The Diplomat
April 11, 2017
برگردان : ناصر کوشان ، واشنگتن
ایالات متحده امریکا
بالا
بازگشت