محمد الله وطندوست
شباهت ها و تفاوت های کودتای ۱۹۹۰
افغانستان و کودتای ۲۰۱۶ ترکیه
شام 26 سرطان کودتای نافرجامی که در ترکیه صورت گرفت , از طریق شبکه های تلویزیونی آن کشور بصورت زنده انعکاس یافت و جهان لحظه به لحظه جریان آن را تعقیب نمود. در ابتدا نیرو های کودتاچی به یکی از مراکز تلویزیون , پل بزرگ استانبول ,عمارات مهم دولتی و مراکز حساس مسلط شدند و حتی اعلامیه آنان نیز از جانب شبکه های تلویزیونی نشر گردید. در اعلامیه گفته می شد که دولت رجب طیب اردوغان در برابر مشکلات امنیتی, اقتصادی و سیاسی نتوانسته جواب لازم اراییه نموده اعتبار و پرستیژ بین المللی ترکیه را حفظ نماید. این وضع نا بسامان نیرو های مسلح را که حافظ قانون اساسی و رژیم جمهوری است واداشته تا علیه بی کفایتی هاقیام نموده نظام لاییک را که از جانب مصطفی کمال اتاترک بنیان گذاشته شده حفظ نمایند. اما هنوز دقایقی از نشر اعلامیه نگذشته بود که شبکهCNN ترکیه صحبت رییس جمهور را که از طریق تیلفون موبایل بدست آورده بود به نشر رسانید. اردوغان در صحبت خود ضمن تقبیح اعمال کودتاچیان از مردم تقاضا نمود تا در سرک ها , جاده ها و میدان های عمومی برآیند و نیرو و قدرت خود را در دفاع از دموکراسی و حکومت انتخابی به نمایش بگذارند. موصوف متذکر شد که قدرت مردم بالاترین و والاترین قدرت اجتماعیست و هیچ قدرتی نیرو مند تر از قدرت مردم نیست.
این اعلان باعث شد تا مردم ابتدا بصورت پراگنده و بعدآ سیل آسا به سرک ها ,جاده ها و میدان ها سرازیر شوند و اراده و تصمیم کودتا چیان را تضعیف نمایند. ابتدا میدان هوایی اتاترک در استانبول از وجود گودتا چیان تخلیه شد و زمینه نشست طیاره حامل رییس جمهور مساعد گردید. در صحبت دومی اردوعان که در میدان هوایی استانبول اراییه گردید بار دیگر از مردم تقاضا شد تا خانه های خود را ترک نمایند و در برابر کودتا چیان ایستاده گی کنند. مردم با دست خالی وسایط کودتا چیان را در جاده ها و سرک ها محاصره و متوقف ساختند و آنان را از وسایط پایین نمودند. نیرو های پولیس نیز که از ابتدا مخالف کودتا چیان بودند به حرکت آغاز نموده بکمک مردم به بازداشت سربازان و افسران کودتا چی اینجا و آنجا آغاز کردند. اما نیرو های هوایی در حالیکه نیروهای پیاده زمینگیر شده بودند به بمباردمان مجلس آغاز نمود و محلات حساس دیگر را هدف قرار داد.
از آنجاییکه نیرو های ملیونی مردم همچون سیل خروشان در جاده ها و سرک ها سرازیر شده بودند بمباردمان هوایی نیز چندان کارگر واقع نشد و بالاخره کودتا چیان به ضعف خود پی بردند و به تسلیم شدن آغاز نمودند.
جریان کودتای ترکیه برای من تداعی کننده کودتای ماه مارچ ۱۹۹۰ افغانستان گردید .
در ماه حوت سال ۱۳۶۸ در افغانستان نیز کودتای نا فرجامی از جانب عده یی از جنرالان و افسران به شمول وزیر دفاع وقت افغانستان شهنواز تنی آغاز شد و با وجود تفوق هوایی کودتاچیان ,نسبت فعالیت جدی و بموقع وسایل اطلاعات جمعی مخصوصآ رادیو و تلویزیون دولتی افغانستان و مقاومت نیرو های امنیتی کشورخنثی گردید و کودتا به پیروزی نرسید. شباهت های آن کودتا با کودتای ترکیه از این قر ار است:
رهبری افغانستان چندی قبل از کودتا با اقداماتی , دوری خود را از متحد قبلی خود اتحادشوروی به نمایش گذلشت و کوشش نمود تا با فرستادن نماینده گانی به کشور های غربی توجه آن کشور هارا بخود جلب نماید. اعلان بیست و ششم دلوروز خروج قوای شوروی منحیث روز نجات وطن یکی از این اقدامات بودکه حساسیت دولت شوروی را برانگیخت. دولت اردوغان نیز با حرکات مشابه دوری و فاصله خود را از از ایالات متحده امریکا به نمایش گذاشته در هفته های اخیر کوشش نمود تا توجه روسیه را بخود معطوف سازد.
در هردو کودتا وسایل اطلاعات جمعی و اطلاع دهی بموقع و بی وقفه از جریان کودتا به جلب ذهنیت مردم به نفع رهبران دولتی مساعدت نمود و کودتا چیان را به عقب نشینی و شکست مواجهه کرد.
در کودتا ی افغانستان کودتا چیان در تبانی با گلب الدین حکمتیار رهبر حزب اسلامی افغانستان متهم بودند و در ترکیه نیز کودتا چیان گماشتگان فتح الله کلن یکی از رهبران اسلام گرای ترکیه اعلان شد.
گفته می شود رهبران کودتای ترکیه توسط طیاره به کشور همسایه یونان فرار نموده اند چنانکه رهبران کودتا ی نا کام افغانستان نیز به کشور همسایه افغانستان ,پاکستان پناهنده شده بودند.
احزاب و شخصیت های سیاسی افغانستان در جریان کودتا و بعد از آن پشتیبانی خود را از رهبری دولت اعلان نموده در دفاع از دولت پرداختند . در کودتای ترکیه نیز احزاب وشخصیت های سیاسی از دولت اردوغان قاطعانه دفاع نموده همکاری خود را در دفاع از دموکراسی اعلان داشتند.
همان قسمیکه در کودتای نا فرجام افغانستان نیرو های پولیس و امنیت ملی در صف کودتا چیان نپیوستند در کودتای ترکیه نیز نیرو های پولیس و امنیت ملی در صف مخالف کودتا قرار گرفت و در ناکامی کودتا نقش خود را بصورت شایسته ایفا کرد.
متاسفانه نتیجه کودتای نا فرجام افغانستان تضعیف قوای مسلح و بالاخره سقوط حاکمیت حزب دموکراتیک خلق افغانستان بود که پیامد های جدآ نا خوشایند به افغانستان داشت ,دیده شود کودتای ناکام ترکیه به دولت اردوغان و حزب حاکم وی چه ارمغانی می آورد.
اما تفاوت ها..
گودتا ی افغانستان توسط وزیر دفاع برحال رهبری می شد . اما در کودتای ترکیه وزیر دفاع و ستر درستیز قوای مسلح نه تنها به رهبری کودتا قرار نداشتند بلکه در همان ساعات اولیه کودتا در محاصره کودتا چیان قرار داشتند .صرف قوماندان قوای هوایی با کودتا چیان همکاری داشته است.
در کودتای افغانستان از نیرو های هوایی استفاده اعظمی صورت گرفت اما کودتا چیان ترکیه به جز بمباردمان مقر پارلمان ومحل استقرار ستر درستیز در دیگر نقاط از نیروی هوایی استفاده نکردند.
در کودتای افغانستان مردم با وجود همسویی با دولت بصورت پسیف عمل نمودندو زمینه ابراز قدرت مردمی وجود نداشت .اما در ترکیه بنا به دعوت رییس جمهور مردم سیل آسا در جاده ها ریختند و نیرو های کودتا چی را خلع سلاح نمودند.
کودتای ترکیه نشان داد که جامعه نسبتآ پیشرفته ترکیه به سربازان و افسران این دید گاه را القا نموده است که نباید به قتل عام مردم ملکی مبادرت ورزند و به پیروزی به هر قیمت پا بفشارند.
در حالیکه پیامد کودتای ترکیه هنوز روشن نیست و نتایح احتمالی کودتا در صورت پیروزی کودتا چیان غیر قابل پیشبینی است باید اذعان نمود که بد ترین دموکراسی همیشه از بهترین و خیر خواهانه ترین استبدادمرجح تر و موجهه تر است.
امید واری وجود دارد که کودتای پانزدهم جولای ترکیه درس های لازم به رهبران ترکیه مبنی بر قبول زیست با همی با همسایگان و اجتناب از یکه تازی ها داده باشد.
ترکیه فارغ از افراط گرایی و استبداد فردی که بتواند نمونه خوب حکومتدازی را در کشور های منطقه منجمله افغانستان اراییه دارد بزرگترین خواست نیرو های مترقی و عدالتخواه منطقه بوده آرزوی بزرگ اتاترک آن مرد بزرگ تاریخ معاصر ترکیه را نیز بر آورده می سازد. توقع کشور های مسلمان منطقه از ترکیه عدم مداخله در امور کشور های دیگر, عدم حمایت از افراط گرایی و حفظ دستاورد های ترکیه نوین است تا بدین طریق بتواند در حفظ صلح جهانی و قطع هراس افگنی در منطقه نقش خود را به شایستگی ادا نماید.
بالا
بازگشت