ع.م.اسکندری
افغانستان و جنگِ تریاک!
(تروریزم، دهشت افگنی، بنیادگرایی، مافیای مواد مخدر و فساد اداری همزاد همدیگر اند!)
چهار دهه جنگ در افغانستان عوامل فراوانی دارد. از خود خواهی های فردی گرفته، تا مخالفتهای خانوادگی، حزبی و تنظمی و حتی قومی و قبیلوی. ولی از اساسی ترین عوامل ادامه جنگ یکی مداخلات استخبارات خارجی و دیگری تریاک و نقش مافیای مواد مخدراست.
درین مختصر به سایر عوامل نخواهیم پرداخت بل به کشت و قاچاق مواد مخدر و نقش آن در ادامه جنگ و بی ثباتی در کشور طور مختصرتوجه خواهیم کرد.
در ابتدا به سابقه کشت کوکنار در افغانستان، ترویج بی سابقهء آن در یک و نیم دههء اخیر، اینکه چه کسانی ازین بتهء مرگ آور سود میبرند، مبارزهء ناکام دولت افغانستان و متحدین بین المللی آن درین رابطه، عواقب خطرناک آن و اینکه جنگ افغانستان جنگ بر سر تریاک است؛ مختصرآ میپردازیم.
مسلم است که، مسئله کشت کوکنار و تجارت مواد مخد، بخصوص دلیل عدم موفقیت در "مبارزه با مواد مخدر" به بحث پردامنه تر و کارشناسانه تر نیاز دارد که اینها را در آینده دنبال خواهیم کرد.
سابقهء کشت کوکنار:
کشت کوکنار در افغانستان سابقهء طولانی دارد. در گذشته های دور حتی در زمان حاکمیت شاه و جمهوری داوود خان نیزدر برخی از نقاط افغانستان بصورت محدود کشت می شد ولی در آن زمان فقط برای مصارف داخلی بود و محصولات آن نیز یا توسط دهقانان و یا "خوجیین" های محلی به فروش میرسید.
بعد از کودتای ثور و سقوط برخی محلات بدست تنظیمهای جهادی (بخصوص مناطق جنوب و جنوب شرقی کشور) که مرکزیت شان در پاکستان بود به تشویق سازمانهای امنیتی غربی و بخصوص آی اس آی پاکستان کشت کوکنار رونق بیشتر گرفت.[1]
براساس بررسییهای برخی از متخصصین امنیت بین لمللی و از جمله آلفرد مک کوی(Alfred Mc Coy) سیا به تشویق مجاهدین به کشت تریک می پرداخت و بخش عظیمی از مصارف " رزمندگان آزادیبخش افغانستان" (Afghan Freedom Fighters) را از طریق فروش مواد مخدر در بازارهای جهان تمویل مینمود.[2]
بعد از خروج قطعات اتحاد شوروی محلات بیشتر بدست جنگ سالاران محلی افتاد و قومندانان محلی بیشتر از پیش کشت کوکنار و چرس را ترویج نمودند که قسمتی از آن برای استفاده کننده گان خودی شان بکار میرفت و قسمت اعظم آنرا فروش و مصارف جنگی خود را تمویل مینمودند.
در سال 1994 زمانیکه طالبان برای اولین بار موجودیت خود را با تحت تصرف در آوردن سپین بولدک قندهار اعلام داشتند و بعدا بزودی درولایات هلمند و قندهار سیطره خود را تامین نمودند، کشت کوکنار سیر صعودی را پیمود.
در سال 1999 در مناطق تحت تسلط طالبان 4600 تن تریاک تولید گردید. اگرچندی که در سال 2000-2001 قرار معلوم نظر به فرمان ملاعمر رهبر طالبان کشت کوکنار حدود 90% کاهش یافت و صرف 185 تن تریاک درین سال تولید گردید ولی اکثر مراجع تحقیقاتی بین المللی را عقیده بر آن است که کاهش تولید تریاک در سال 2001 نه بنابر مخالفت طالبان با کشت کوکنار بلکه مبتنی براین واقعیت بود که طی سالهای 2001-2001 قیمت تریاک در بازارهای جهان پایین آمده بود، در حالیکه طالبان ذخایر زیادی از سالهای قبل در اختیار داشتند و کوشیدند تا با پایین آوردن عرضه قیمت مواد مخدر را بالا ببرند.
لشکر کشی غرب و ترویج بی سابقهء کشت کوکنار:
ایالات متحده امریکا و متحدین آن به بهانه مبارزه با تروریزم و مواد مخدر به افغانستان لشکر کشی نمودند. ولی حقایق و و راپورهای منتشره از جانب ملل متحد نشان میدهد که تولید مواد مخدر در افغانستان بعد از تهاجم ایالات متحده و متحدین غربی آن سیر صعودی را پیموده و 35 بار افزایش یافته است. بریتانیا که از آغاز تشکیل حکومت موقت در سال 2002 مسئولیت مبارزه با کشت و قاچاق مواد مخدر را داشت و قطعات نظامی این کشور در ولایت هلمند (مرکز اصلی کشت کوکناردر افغانستان) جابجا گردیده بودند؛ نه تنها در نابودی یا حد اقل در پایین آمدن کشت کوکنار کمک نکردند بلکه برعکس در مدت حصور انها در این ولایات زمینهای بیشتری تحت کشت کوکنار رفت وتولید تریاک سرسام آور بالا گرفت.
ارقام نشان میدهد که در سال 2001 (قبل از ورود قطعات بریتانوی به هلمند) در افغانستان صرفآ 185 تن تریاک تولید گردیده و این رقم در سال 2002 به 3200 تن و در سال 2004 به 4600 تن بالا میرود بدین اساس در سال 2004 افغانستان 87% مواد مخدر جهان را تولید کرده است. در سال 2014 افغانستان 6400 تن تریاک تولید شده است.[3] بدینگونه افغانستان در مقام اول تولید کنندهء مواد مخدر جهان است که حدود 90% مواد مخدر جهان را تولید نموده است. (رجوع شود به جدول شماره یک)
ارقام منتشره اداره مواد مخدر و جرایم سازمان ملل گویای این حقیقت نیز هست که در مدت حضور نیروهای بین المللی در افغانستان مزارع بیشتری تحت کشت کوکنار قرار گرفته است. مثلا در سال 1994 حدود 7100هکتار زمین تحت کشت قرار داشت و این رقم در سال2014 به 22400 هکتار میرسد که بیش از سه بار ازدیاد را نشان میده [4] (جدول شماره 2 دیده شود)
حدود 89% تریاک در مناطق جنوب،شرق و جنوب غربی افغانستان تولید میگردد که به اساس ارقام منتشره ملل متحد ولایات هلمند، قندهار، فراه و ننگرهار بالترتیب ولایاتی اند که بیشترین کشت کوکنار درین ولایات صورت میگیرد.
چه کسانی از کشت کوکنار سود میبرند؟
فروش مواد مخدر بعد از تجارت سلاح و نفت، سومین منبع عایداتی بزرگ کارتل های بین المللی محسوب میشود. عایدات سالانه مافیای بین المللی مواد مخدر حدود 390 تا500 ملیارد دالر تخمین شده است. بر اساس تخمینهای صندوق وجهی بین المللی (IMF)سالانه از 500 بیلیون تا 1.5 تریلیون دالر از درک مواد مخدر پول شویی شده و وارد بانکهای جهان میشود که 2.5% عاید خالص کل جهان را تشکیل میدهد. بدین ترتیب قاچاقچیان بین المللی مواد مخدر پنجمین قدرت مالی جهان را میسازند.
قاچاق بران افغانی سالانه 1.3 تا 1.5 ملیارد دالر سود برده اند. بر اساس ارقام منتشره بانک جهانی حدود 2.6 تا 2.7 ملیارد دالرسالانه از مدرک پولشویی عایدات مواد مخدر به بانکهای افغانی واریز میگردد که27% عاید ناخالص ملی (GDP) کشور را میسازد.[5]
"در تجارت و قاچاق مواد مخدر نه تنها قاچاقبران افغانی و بین المللی، بلکه شبکه وسیعی از قومندانان و تفنگسالاران محلی، پولیس و قومندانان نیروهای سرحدی، بلکه رهبران ارشد دولتی در مرکز و محلات افغانستان شریک و ذینفع اند."[6] برخی از تحلیلگران بین المللی را غقیده بر این است که 70% مقامات دولتی افغانستان در تولید و قاجاق مواد مخدر سهیم اند.
کمتر از یک فیصد قیمت محصولات تریک در بازارهای بین المللی (کمتر از یک ملیارد) نصیب زمینداران و از این جمله کمتر از یک چهارم آن نصیب دهقانان افغانستان میشود[7]. زیرا دهقانان یا زمین را از زمینداران با حق "چهار یکه" به اجاره میگیرند و یا منحیث روز مزد در مزارع کشت کوکنار کار میکنند. ازین ارقام معلوم میشود که بیشترین مفاد از کشت مواد مخدر را مافیای داخلی و بین المللی به جیب میزنند و کمترین عاید نصیب دهقانان میشود.
مبارزه با مواد مخدر یا ترویج مواد مخدر؟
از آغاز تشکیل دولت تحت حمایهء غرب و ایالات متحده در کابل هم دولت دافغانستان و هم متحدین بین المللی آن در آغاز سال 2002 یکی از اساسی ترین وظایف خود مبارزه با کشت و قاچاق مواد مخدر را نامیدند؛ به تشکیل وزارتی بنام وزارت مبارزه با مواد مخدر اقدام و ملیونها دالر را درین عرصه بمصرف رسانیدند.
قرار ار قام منتشره از طریق سیگار و سایر منابع امریکایی، درین مدت ایالات متحده بیش از هشت ملیارد دالررا جهت مبارزه برعلیه مواد مخدر بمصرف رسانیده است.
منابع بریتانیایی که بیشتر مسئول مبارزه با کشت کوکنار و قطعات ایشان نیز مسئولیت تامین امنیت ولایت هلمند را داشتند میگویند که درین مدت حدود 10.7 بلیون پوند را درین رابطه بمصرف رسنادیده اند. با این همه مصارف و حتی مرگ هزاران سرباز افغانی، بریتانیایی و امریکایی ارقام بیانگر این حقیقت است که کشت و تولید تریاک نه تنها پایین نیامده بلکه ده ها بار بیشتر نیز شده است.
چرا کشت کوکنار با گذشت هر سال رونق بیشتر میگیرد؟
دلایل فراوانی درین زمینه وجود دارد ولی اساسی ترین انها قرار ذیل اند:
- از بین رفتن زیر ساختهای اقتصادی کشور طی حدود چهار دهه جنگ اعلام ناشدهء و تشنجات داخلی.
- بیکاری، فقر اقتصادی و عقب ماندگی اجتماعی در میان دهقانان.
- کم هزینه بودن کشت تریاک به مقایسهء کشت سایر محصولات زراعتی.
- بدست آوردن عاید بهتر از کشت کوکنار به مقایسهء سایر محصولات زراعتی.
- تشویق و حتی تطمیع و تهدید دهقانان به کشت تریاک توسط گروپ های مسلح محلی، تروریستان، مافیای داخلی و بین المللی دست اندر کار تجارت مواد مخدر.
- دست داشتن ارگانهای عالی رتبهء محلی و مرکزی افغانستان در کشت و قاچاق مواد مخدر.
- مهمتر از همه نبود یک راه کاردرست و ارادهء سیاسی برای مبارزهء جدی باکشت کوکنار و تجارت مواد مخدر توسط رهبری دولت افغانستان و حامیان بین المللی آن.[8]
مواد مخدر و اعتیاد:
بر اساس ارقام منتشره سازمان ملل در سال گذشته حدود 246 ملیون انسان از مواد مخدر استفاده نموده اند که یک قسمت عظیم ازین افراد را معتادان تشکیل میدهند.
در افغانستان نیز حدود دو تا دوو نیم ملیون انسان که اکثر آنها راجوانان تشکیل میدهند معتاد به مود مخدر شده اند.اگر نفوش افغانستان را 35 ملیون فرض کنیم، حدود هفت فیصد نفوس کشور درین مدت معتاد به مواد مخدر شده اند. این مسئله از خطرناکترین ابعاد تولید کشت کوکنار است که نه تنها امروز بلکه آیندهء کشور را نیز تهدید میکند. افراد معتاد نه تنها بر لشکر بیکاران کشور افزوده میشوند بلکه نیروی اماده یی اند برای جذب درگروپهای تروریستی و جنایت کار.
کشت کوکنار و اعتیاد ناشی از محصولات آن نه تنها خطر جدی اجتماعی- امنیتی برای افغانستان بلکه برای تمام جهان تبدیل شده است. همین اکنون به ده ها ملیون انسان در سراسر جهان از اعتیاد به مواد مخدر که بیش از نود فیصد آن در افغانستان تولید میگردد رنج میبرند. اعتیاد به مواد مخدر برای جامعهء بشری خطرناکتر از سلاح ها شیمیای و کشتار جمعی است زیرا اگر سلاح های کشتار جمعی در یک لحظه هزاران انسان را میکشد، مواد مخدر دریک زمان طولانی تر ملیونها انسان را به کام مرگ میبرد و کشورها را از نیروی کار فعال تهی میسازد.
افغانستان و جنگِ تریاک:
کشت کوکنار و تولید تریاک عامل اساسی تداوم جنگ دو دههء اخیر در افغانستان است.تجربه جهانی از کشورهای "هلال طلایی" تا کشورهای امریکای لاتین بخصوص کولمبیا نشان میدهد تا دولتها نتوانند کشتزارهای مواد مخدر را نابود نکنند جنگ داخلی در کشور شان ختم نمیشود.
انچنانیکه ارقام میگویند طالبان و گروه های دهشت افگن و مافیای داخلی و بین المللی همه در تولید ترافیک و تجارت مواد مخدر ذینفع اند. هرگاه اگر کشت تریاک ختم شود، سرچشمهء حیات و تمویل گروپهای تروریستی قطع خواهد گردید. معلوم است که گروه های تروریستی و دهشت افگن در افغانستان برای پیشبرد پلانها و اهداف خود سالانه به صدها ملیون دالر ضرورت دارند، که در پهلوی کمک هائیکه از برخی کشورها و سازمانهای حامی خود از بیرون میگیرند؛ با آنهم منبع اصلی درآمد ایشان از درک کشت و قاچاق مواد مخدر است.
افغانستان طی سالهای اخیر پیهم ریکارد دار فساد اداری در سطح جهان است. اکثر آگاهان امنیت بین المللی را عقیده بر آن است که فساد اداری در کشور ریشه در کشت و قاچاق مواد مخدر و در یک کلام در " اقتصاد تریاکی" افغانستان دارد. این مسئله ناشی از آن است که مافیای مواد مخدر در تار و پود دولت افغانستان ریشه دوانیده است و عملا بر مراکز قدرت و ثروت حاکمیت دارد.
تروریزم، تعصب (بنیاد گرایی) و تریاک همزاد همدیگراند. با این مثلث شوم و مخرب (ت، ت،ت) باید همزمان مبارزه صورت گیرد. آنانیکه فکر میکنند با تروریزم و بنیادگرایی مبارزه میکنند ولی به ترغیب کشت تریاک و تجاررت مواد مخدر می پردازند باید بدانند که این راه به سراب می انجامد.
تنیجه گیری:
جنگ در افغانستان ریشه در کشت تریاک و قاچاق مواد مخدر دارد. تا زمانیکه منبع تمویل جنگ که همانا کشت کوکنار و تولید تریاک و هرویین است نابود نگردد جنگ ختم نخواهد شد. زیرا این مافیای مواد مخدر است که برسرنوشت سیاسی- اقتصادی کشور تسلط دارد نه ارگانهای نام نهاد ادارهء دولتی.
اگر رهبری دولت افغانستان و متحدین بین المللی ایشان بخصوص ایالات متحده به صلح در افغانستان می اندیشند، بهتر است قبل از هر کار دیگری باید اراده سیاسی برای محو کشتزارهای کوکنار داشته باشند و پلانهای بدیل و عملی را درین زمینه اتخاذ نمایند.
پـــــــایـــــــان
14 حمل (فروردین) سال1395
جدول شماره 1: تولید تریاک در افغانستان از 1994 تا 2014 به تن
جدول شماره 2: کشت تریاک در افغانستان از سال 1994 تا 2014 به هکتار
منبع: سروی تریاک افغانستان در سال 2014 UNODC
https://www.unodc.org/documents/crop-monitoring/Afghanistan/Afghan-opium-survey-2014.pdf
[1] - برعکس در مناطقی ایکه فرمانده مسعود تسلط داشت نه تنها کشت کوکنار و بنگ ممنوع بود بلکه استفاده از هرگونه مواد مخدر و دخانیات بشمول کشیدن سگرت نیز ممنوع بود.
2- The politics of heroin in Southeast Asia ، دیده شود.
[3]- Afghan Opium Production Increases 35-Fold Since U.S. Invasion مراجع شود به:
[4] - رجوع شود به: Afghanistan Opium Survey 2014, By UNODC in PDF on line
[5]- مراجعه شود به: International Affairs Review, Narco-Terrorism in Afghanistan: Counternarcotics and Counterinsurgency, http://www.iar-gwu.org/node/39
[6] - نگاه کنید به: The DEplomat, The Narco-State of Afghanistan
http://thediplomat.com/2015/02/the-narco-state-of-afghanistan/
The worst Narco- State in History?
http://www.democracynow.org/2014/12/29/the_worst_narco_state_in_history
[7] - Global Research: Who benefits from the Afghan Opium Trade? نگاه کنید به:
Whttp://www.globalresearch.ca/who-benefits-from-the-afghan-opium-trade/3294
[8] - مجيد بوالوردی- بررسی تأثيرات توليد مواد مخدر بر دولت ملی افغانستان
بالا
بازگشت