دکتورعلی احمد کریمی

کودتای پست مدرن درترکیه

کودتای شب پانزدهم جولای 2016 درترکیه بگونه زلزله سیاسی منطقه رالرزانید وسران جهان مخصوصا کشورهای ناتو را دچار شوک گردانید. درتاریخ ترکیه معاصر نظامیان این کشور به کودتا عادت نموده اند وتا هنوزیک رییس جمهور ترک بطور قانونی با قدرت قدرت وداع نه نموده است ودراثرکودتای نظامیان کشته ویا برکنار گردیده اند. درسال 1960 افسران جوان برعلیه دولت دموکراسی کودتا نمودند که درنتیجه منجربه اعدام نخست وزیرآن زمان ترکیه گردید. درسال 1970 نظامیان باتهدید کودتا به تعویض دولت اقدام نمودند. درسال 1980 نظامیان با کودتا قدرت راغصب  نمودندوتا سه سال قدرت رادردست داشتند. درسال 1997 نظامیان رییس جمهور راوادارگردانیدند تا قدرت راترک بگوید ودادگاه قانون اساسی نیزمجبورگردید تادولت سابق را غیرقانونی اعلام نماید. نظامیان ترکیه درهرده سال به بهانه عدم پابندی به روح سکولار وقانون اساسی وبی توجهی به امنیت دولتها را سرنگون نموده اند.اما این کودتا با کودتا های گذشته کاملا فرق دارد درکودتا های سابق ارتش بدون سروصدا وحتی داوطلبانه دولت ها را واداربه برکناری میگردانید، اما دراین کودتا درحدود یکهزاروپنجصد نظامی باتانکها درداخل شهر به محاصره بزرکترین فرودگاه کشور می پردازند وچرخبال هاازفضا پارلمان کشور رابمباران می نماید وحتی بروی مردم معمولی که مانع حرکت تانکها میگردند آتش می کشاید ونمی توانند رضایت افراد مشکوک رادرارتش بدست بیاورند، پولیس، استخبارات واردو ازآنها حمایت نمی نماید، رسانه های گروهی نیز مخالفت خودرا ابراز می نمایند ومهم ترازهمه رییس جمهوراردوغان که دراستراحت به سرمی برد درشرایط فوق العلاده خطرناک به استانبول باچرخبال پروازمی نماید وازمردم دعوت می نماید که باپرچم های ترکیه به شهرها برآیند وازدموکراسی وقانون دفاع نمایند ومردم نیزبادعوت اردوغان به شهرهای بزرگ تجمع می نمایند وخواهان محاکمه کودتاچیان میگردند وازپارلمان کشور درخواست مینمایند تا به قانون لغواعدام بازنگری گردد، مسئله مهم دیگرچهار حزب سیاسی مانند حزب حاکم عدالت وتوسعه، حزب جمهوری خواه خلق،حزب حرکت ملی وحزب دموکراتیک برای نخستین باردرتاریخ کودتای ترکیه به اتفاق آراء کودتاچیان را محکوم نمودند واین کودتا عامل وحدت ملی ترکها گردید، ازظواهررویداد های خونین برملا میگردد که  کودتاچیان این بارقصد داشتند تابساط اردوغان را ازقدرت برچینند ولی درعمل آخرین میخ رابرتابوت اقتدارگرایی های غیرقانونی ارتش بادست  خود کوبیدند وباعث شهرت ومحبوبیت بیشتراردوغان گردیدند ودرواقع باو جان تازه بخشیدند تابه پاکسازی ارتش  وتصفیه رقبای سیاسی برای تغیرقدرت ازپارلمانی به ریاست جمهوری دست آزاد داشته باشد وسران کشورهای غرب ومتحدین آن حمایت وپشتبانی کامل خودرا ازوی ابرازنمودند. اردوغان رهبرمقتدر حزب عدالت وتوسعه درانتخابات سال 2002 پیروزگردید ودرانتخابات سال 2011 بعد ازپیروزی بطوربی رقیب وچشمگیر تربه اصلاحات امورپرداخت. اردوغان مخالف تفکیک دولت ازدین نیست امابه گونه یک نواندیش به دین  نمی خواهد که سیاست سکولار مانع عقاید وآزادی های مومنان درحیات اجتماعی وسیاسی دولت گردد. مناسبات وعلاقمندی اردوغان به ارتش کمتراز دولتهای سابق نیست او خطرمداخله ارتش را درامور دولت تجربه نموده بود وکوشید تا مداخلات ارتش بابهانه های مختلف در امور دولت محدود ترگردد و درعوض به ارتش امتیازات دیگراعطا نمود وبا این سیاست توانست جلب رضایت اکثریت ارتش راکسب نماید. اردوغان سیاستمدار عملگرا است ، زمان زمامداری اردوغان دوران شگوفایی اقتصادی ترکیه محسوب میگردد. اوتوانست اقتصاد ترکیه را درردیف بیست کشورپیشرفته اقتصادی جهان ارتقا بخشد وترکیه به بازیگرفعال وموثر درمنطقه وجهان تبارز نمود.  اما تاهنوز اکثرسوالها دراین کودتا بی جواب باقیمانده است، درپشت این کودتا چی اشخاصی قرار دارند وسازماندهندگان اصلی کیست؟ نارضایتی تعدادی ازافسران، سازمانهای اجتماعی، زندانی گردانیدن خبرنگاران در شرایط فوق العاده خطرناک مانند عملیات تخربیکارانه تروریستها ، خزش ونفوذ داعش،فجایع سوریه همسایه جنوبی ترکیه  که پنج سال در آتش جنگ داخلی می سوزد ودرحدود سه میلون آواره درترکیه پناهنده گردیده اند نمی توانند دلایل قانع کننده برای سرنگونی دولت قانونی ورییس جمهور منتخب باشد. اردوغان دراین کودتای نافرجام فتح الله گولن مبلغ مذهبی ترکیه را که در امریکا فرارنموده است متهم نمود، این مبلغ مذهبی درداخل ترکیه وحتی سایرجهان ازآن جمله جمهوری های آسیای میانه اسلام بی آزاررا تبلیغ وترویج می نماید وازاین راه درآمد سرشار دارد ولی فتح الله گولن گودتاچیان را انتقاد نمود وکودتا را بدترین شکل تعویض قدرت نماید. کودتای پست مدرن ترکیه بیانگرآنست که نیروهای پشت پرده ومرموزی وجود دارند که برای ثبات وامنیت این کشوربزرگ چالش برانگیز گردیده اند.اردوغان با حمایت مردم وارتش توانست این کودتا راخنثی بگرداند اما برای برقراری ثبات کامل اردعان باید چالشهای جدید راآزمایش نماید تاباتصفیه حساب بارقبای سیاسی وازبین بردن خشونت ازطرف متحدین غربی خود متهم به نقض حقوق بشروآزادی های مدنی نگردد.

دکتورعلی احمد کریمی تحلیلگراموربین المللی- مسکو