په اروپا کی دمیـشـته افغانانو د تولنو فدراسـیون
فدراسـیون سازمانهای پناهندگان افغان در اروپا
Federation of Afghan Refugee Organizations in Europe
یادی از فرخنده روز استرداد استقلال کشور وجنبش امانی
۱۹ اګست ۲۰۱۶
((ملت عزیز من
من این لباس سربازی را از تنم بیرون نمی کنم تا که لباس استقلال را برای مادر وطنم تهیه نسازم!
من این شمشیر را درغلاف نمی کنم تا غاصبان حقوق ملتم را به جای خود ننشانم
ای ملت عزیز وای سربازان فدا کارمن
بیاورید آخرین هستی خود را برای نجات وطن
بیائید سرهای پُر غیرت خود را در راه وطن فدا سازیم))
این سخنان شاه امان الله خان که بعد از جلوس شان بر تخت سلطنت افغانستان بیش از ۹۷ سال قبل گفته شده اند، هنوز هم چون شعر نغزی که از دل برخاسته باشد، بردل می نشنید. خاطرهٔ استرداداستقلال سیاسی افغانستان از استعمار بریتانیا واصلاحات ترقی خواهانهٔ متعاقب آن، چون خواب شیرین کوتاه اما بسیار خوشگوار، در دل ملت افغان نقش بسته است و نسل بالنسل به آیندگان انتقال می یابد. این واقعیت ، اگر از یکطرف قدرشناسی مردم ما را نشان میدهد، از جانب دیگربیانگرتوانائی بقای یک حرکت واقعأ ملی وتریخواه متکی به مردم، در اذهان مردم افغانستان میباشد.
برمبنای سنت چندسال اخیر، به مناسبت روز استقلال یکی ازشخصیتهای دارنده نقش مهم در استرداد استقلال و جنبش امانی را به معرفی دقیق ترمیگیریم، امسال نظری می اندازیم به زندگی محمد ولی خان دروازی ونقش این شخصیت ملی درمعرفی افغانستان به حیث یک کشور مستقل به جهان .
محمد ولی خان دروازی کی بود؟
محمد ولی خان دردرواز بدخشان در فامیل شاه درواز متولد شد. پدرش شهً ابولفيض خان، يکی از برادران آخرين پادشاه درواز بود. دیری نگذشت که به دوران شاهی خانواده ابولفیض خان پایان یافت داده شد وایشان ناگزیز شدند تن به هجرت بدهند و بصورت متناوب در بدخشان افغانستان و سمرقند به زندگی مهاجرت ادامه بدهند. قرار نوشتهٔ پروفیسور عنایت الله شهرانی در کتابی که به شرح زندگی محمد ولی خان دروازی اختصاص یافته، در اين آوان ((محمدولی خان با سردار حبيب الله و سردار نصرالله که در سمرقند نشوونما کرده اند آشنا شد)). البته سردارعبدالرحمن خان (که بعد ها امیرشد) در آنزمان در سمرقند درحال تبعیدبسر میبرد.
محمد ولی خان دروازی که دریک خانواده عالم وسیاستمدار بدنیا آمده بود ، حسب سنت خانوادگی به کسب علم و تعلیم پرداخته ازفراز وفرود زندگی نیززیاد آموخت. وی درجوانی سر رشته کافی ازعلوم وسیاست داشته دارندهٔ کرکتر گیرا و آگاه از علوم نظامی بود. دروازی درمحیط کابل تحت تأثیر افکار مشروطه ومدرنیته که در بین روشنفکران آنزمان مروج بود، قرار گرفته و به یکی از رهروان این جنبش مبدل شد. نزدیکی روابط محمد ولی خان با شهزاده امان الله خان هم ناشی از همین همفکری سیاسی شان بود.
محمد ولی خان دروازی در عصر امانی:
محمد ولی خان درجریان انتقال قدرت به شهزاده امان الله، جنگ استقلال و پیاده ساختن اصلاحات تقنینی، اقتصادی واجتماعی یارویاور خوب امان الله خان بود. وی در پُستهای سفیر افغانستان در بخارا(۱۹۱۹)، رئیس هیأت دیپلماتیک افغانستان برای معرفی اینکشور و برقراری روابط دیپلماتیک با کشور های اروپائی، ترکیه وامریکا (۱۹۲۱)، وزیر خارجه افغانستان (۱۹۲۲)، وزیر حربیه افغانستان (۱۹۲۴) و نائب السلطنه امان الله خان(۱۹۲۸) به وطنش خدمت نمود. تقرر ولی خان دروازی به این پُست ها بیانگر اعتماد کامل شاه امان الله به شخصیت، دانش، درایت ووفاداری این شخصیت ملی بود.
انچه درین میان بیشتر به نام دروازی پیوند دارد معرفی افغانستان بحیث یک کشور مستقل به سایر کشور های جهان است. ولی خان دروازی در رأس هیأت فوق الذکربرای مدت دو سال به کشورهای مختلف سفر نمودتا افغانستان را بحیث یک کشور مستقل به جهان معرفی نموده و به تأسیس روابط دیپلماتیک با دول متمدن جهان بپردازد. در نتیجهٔ تلاشهای او وهیأت همراه اش، نمایندگی های سیاسی متقابل میان افغانستان و فرانسه، آلمان، ترکیه و ایتالیا ایجاد گردیده وهمکاری این کشور ها در بخش معارف، تعمیرات، صنایع و امور دظامی جلب گردید.
پایان زندگی پُر افتخار محمد ولی خان دروازی
با سرنگون شدن دولت امانی بدست استعمار انگلیس و گماشتگان ابلیس صفت اش، زندگی محمد ولی خان دروازی و سایر یاران امان الله خان هدف توطئه های انگلیس قرارگرفت. آنعده از روشن ضمیران که ازاغتشاش سقوی جان بسلامت برده بودند، توسط جلادان نادرشاهی به دار زده شدند یا در سیه چالها محبوس گردیدند. محمد ولی خان دروازی در همین دوران نادرشاهی نخست به اتهام دروغین سازش با حبیب الله کلکانی به هشت سال حبس محکوم گردید و متعاقبأ با دسیسهٔ دیگردربار، با جمعی از یاران اش بدار آویخته شد( ۲۴ سنبله ۱۳۱۲). با وصف آنکه در آنزمان در سایر نقاط جهان مسؤلیت جزائی ومجازات شخصی بود اما حکومت آنزمان افغانستان خانواده های مبارزین را هم آماج انتقامگیری خویش قرار داد. بدین ترتیب از خانوادهٔ دروازی نیز همچون خانوادهٔ غلام نبی خان چرخی آنانیکه زنده مانده بودند (اطفال وزنان)، برای مدت نا محدود وبدون اینکه دوسیه ای داشته باشند، زندانی شدند. تا جائی که ما اطلاع داریم از خانوادهٔ محمد ولی خان دروازی ، دو پسرش احمد ولی سروش (بعدها قاضی ستره محکمه) و شاولی ولی (که با نام هنری ترانه سازبرای هنرمندان مشهوراهنگ میساخت ومتآٔسفانه اکنون در بین ما نیست) وسایر اولاد هایش توانستند بعد ازحبس طولانی و رهائی از زندان در جامعه با مؤفقیت جای خود را بیابند. مسعود قانع ووجیهه قانع نواسه های محمد ولی خان دروازی اند، که اولی شاعر مبارز و دومی فعال حقوق زنان درمحیط مهاجرت نا خواسته اند وفارو سپاسگزار همکاریهای متداوم و بی شائبه شان میباشد.
شاه امان الله خان با داشتن پشتیبانی بیدریغ وطنپرستان صادقی نظیر طرزی ها، دروازی ها، چرخی ها و سایر مبارزین ملی توانست حماسه ای را بوجود بیاورد که مردم ما تا جهان است به نیکوئی وسپاس از آن یاد خواهند کرد.
.
فدراسیون سازمانهای پناهندگان افغان دراروپا (فارو)
FAROE, Post Box 707, 2300 AS, Leiden, www.afghandiaspora.org,
faroe_af@hotmail.com