به قلم استاد عبدالله تاشقین
نشر کتاب « حقوق اسلام، مذهب حنفی و فقهای تورکستان»
به زبان اوزبیکی
بخش اول مقاله
کتاب ارزشمند«اسلام حقوقی، حنفی مذهبی و تورکستان فقیهلری» که درحقیقت متن توسعه داده شدهٔ تز داکتری علوم پروفیسور شرعی جوزجانی میباشد، به همت محترم عبدالغفوردستیاراز طبع برآمده است.
این کتاب در زمانی که استاد جوزجانی رهبری «دپارتمنت حقوق اسلام» را در دانشگاه اسلامی تاشکینت وابسته به شورای وزیران جمهوری اوزبیکستان بر عهده داشت، بر طبق هدایت شورای علمی به صفت کتاب درسی و ممد درسی برای دانشجویان این دانشگاه و سایر فاکولته های حقوق به نام «اسلام حقوقشناسلیگی، حنفی مذهبی و اورته آسیا فقیهلری» به زبان اوزبیکی تالیف کرده بود که درسال 2002 از طرف نشریات اونیورستی اسلامی تاشکینت به تیراژ 2000 نسخه در255 صفحه به زبان اوزبیکی بارسم الخط کریل چاپ شده و مورد استقبال وسیع علاقمندان قرار گرفته بود. وزارت تحصیلات عالی و متوسط جمهوری اوزبیکستان آنرا برای محصلان موسسات عالی تحصیلی به صفت «اوقوو قوللنمه» یعنی کتاب درسی و ممد درسی توصیه کرده بود.
کتاب مذکوردرهمان سال دوبار طی مراسم وسیع رونمایی شد، یک بار دردانشگاه اسلامی تاشکینت و بار دیگر در انستیتوت دولتی شرقشناسی تاشکینت. در دومحفلی که به مناسبت معرفی و ارزیابی کتاب راه اندازی شده بود و این جانب نیز اشتراک داشتم، تعداد زیادی ازدانشمندان و حقوقدانان اوزبیکستان و عدهٔ د زیادی از افغانیان مقیم تاشکینت اشتراک داشتند.
صحبت کنندگان ضمن ارزیابی کتاب، بهای بلندی برای آن قایل شده اظهار داشتند که از دوران حاکمیت شوروی تا کنون اثری که حقوق اسلام را با اتکا بر منابع اصلی آن مثل این کتاب به شیوهٔ علمی بیطرفانه معرفی کند، نوشته نشده است. آنها توصیه کردند تا برای مؤلف اثر در برابر این کتابش دپلوم داکتری علوم داده شود. لیکن استاد جوزجانی براساس آن تیزس داکتری علوم خود را تحت عنوان «نقش فقهای آسیای میانه در تکامل حقوق اسلام و مذهب حنفی» نوشت و در سال 2005 ازآن دفاع به عمل آورد.
همچنان قابل یادآوری است که کتاب مذکور در سال 2007 در مسابقهٔ سرتاسری ارزیابی کتب به مقیاس اوزبیکستان که از طرف وزارت تحصیلات عالی و متوسطه راه اندازی شده بود، در بین کتابهای درسی و اوقو قوللنمه مستحق جایزهٔ سوم شناخته شده است.
چون در افغانستان برای محصلان حقوق اسلام قلت منابع محسوس بود، استاد جوزجانی به توصیهٔ دوستان برای نشرآن به رسم الخط عربی تصمیم گرفت. بنابر آن این اثر ارزنده را مورد تجدید نظر قرارداده، باب «نظام قضایی دراسلام» را تحت 13 عنوان، و فصلهای «حقوق اسلام و دانشمندان غرب» و «فتاوای عالمگیری...»را با یک لغتنامهٔ اصطلاحات حقوق اسلام برآن افزود.
کار برگرداندن کتاب را از حروف کریل به حروف عربی و اهتمام نشر آنرا محترم عبدالغفور دستیار به دوش گرفت. کار پشتی و دیزاین کتاب را الماس بیانی – بولوت انجام داد و کتاب درسال 1394 از طرف چاپخانهٔ سعید در یک هزار نسخه، در429 صفحه به طبع رسید.
کتاب بر اساس دستورمحترم ستر جنرال عبدالرشید دوستم و کومک مالی الحاج باتور دوستم حلیهٔ طبع پوشیده است.
در آخر به علاقمندان حقوق و حقوق اسلام مژده میدهیم که ترجمهٔ این اثر مهم به زبان فارسی توسط محترم عبدالغفور دستیار به پایان رسیده و فعلا تحت بررسی و و یراستاری دانشمند سرشانس محترم استاد برهان الدین نامق قرار دارد. امید واریم استاد نامق این کار خیر علمی را هرچه زودتربه پایان رسانده، علاقمندان دانش را ازآن مستفید سازند.
ما تمام علاقمندان حقوق را به خواندن این اثر وزین که در نوع خود بی سابقه است، توصیه میکنیم.
علاقمندان کتاب مذکوررا درافغانستان ازآدرسهای ذیل بدست آورده میتوانند:
در کابل:
ــ انتشارات سعید، سالنگ وات؛
ــ انتشارات خراسان، کارتهٔ 4؛
در ولایت جوزجان، شبرغان:
ــ کتابفروشی سرپل؛
ــ و سایر ولایات شمال.
بخش دوم مقاله
کتاب پیرامون ویژه گی ها، ارزش علمی و اهمیت جهانی نظام حقوقی اسلام و نقش آن
در ساحهٔ تأمین عدالت اجتماعی،
با استناد به واقعیت های تاریخی و مراجعه به معتبرترین منابع حقوقی و تاریخی،
معلومات دقیق دراختیار شما قرارمیدهد و مسایل را با استفاده از متود علمی جدید
به بررسی میگیرد.
ما علاقمندان حقوق، به خصوص دانشجویان فاکولته های حقوق و شرعیات و مدارس دینی
را به استفاده از آن فرا میخوانیم.
ما برای آشنایی بیشترعلاقمندان به محتوای کتاب، ترجمهٔ فهرست موضوعات آنرا به
زبان فارسی نشر میکنیم:
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
فهرست مندرجات کتاب
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
«حقوق
اسلام، مذهب حنفی و فقهای تورکستان»
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
قسمت اول
اساسات حقوق اسلام و مذاهب آن
----------------------------------------
باب اول: انتشار اسلام، پیدایش فقه و مراحل رشد آن.
1 -
انتشار دین اسلام و تشکل فقه
2 -
شریعت و سیر تکاملی آن
-
مراحل تکامل قوانین اسلامی
-
علوم شرعیه
-
مقولات(کتگوری های) شریعت
-
شریعت و قانون
-
شریعت و اصلاحات
-
طرفداران مدرنیزم- هماهنگ سازی با زمان
3 -
دو اصطلاح مهم حقوق اسلام: حق و اجتهاد
-
ماهیت حق و انواع آن
-
اجتهاد و انواع آن
4 -
فقه و تعریف علمی آن
5 –
مراحل رشد حقوق اسلام و پیدایش نخستین مکتب های حقوقی
6 -
آموزش حقوق اسلام خواست زمان است
7 -
متودهای آموزش حقوق اسلام
8-
حقوق اسلام و دانشمندان غرب
باب دوم:
نظام قضا در اسلام
---------------------
1-
دیوان
قضا
2 -
افتا
3-
دیوان مظالم
4 -
ادارهٔ شرطه
5-
ادارهٔ احتساب و امبودسمن
باب سوم:
منابع حقوق اسلام
---------------------
1
-
نخستین منبع: قرآن کریم
2 -
منبع دوم سنت نبوی
-
صلاحیت تقنین (قانونگذاری) در سنت
-
حدیث شناسی - علم الحدیث
3
-
منبع سوم: اجماع
-
انواع اجماع
-
اجماع در مذهب تشیع
4
-
منبع چهارم: قیاس
-
انواع قیاس: قیاس جلی و قیاس خفی یا استحسان
• دو گرایش متفاوت در حقوق اسلام: اصحاب الرأی و اصحاب الحدیث
باب چهارم:
تسنن و تشیع و عوامل پیدایش آنها
-----------------------------------------
1 -
ظهور جریانهای اعتقادی و حقوقی گوناگون در اسلام
2 -
تسنن و مذاهب مربوط به آن:
ــ مذهب حنفی
ــ مذهب مالکی
ــ مذهب شافعی
ــ مذهب حنبلی
ــ مذهب اوزاعی
ــ مذهب ظاهری
ــ مذهب طبری
3 -
تشیع و مذاهب مربوط به آن
-
مذهب جعفری
-
مذهب اسماعیلی
-
مذهب زیدی
قسمت دوم
امام اعظم ابوحنیفه و مکتب حقوقی او(مذهب حنفی)
-------------------------------------------------------------
باب اول:
حیات، شخصیت و فعالیت های علمی ابو حنیفه
-------------------------------------------------------
1 -
اصل و نسب ابوحنیفه و دوران جوانی او
2 -
استادان و معاصران ابو حنیفه
3 -
محیط زندگی ابوحنیفه و اندیشه های سیاسی او
4 -
آثار فقهی ابوحنیفه
5-
اصطلاحات مذهب حنفی
6 -
شخصیت و مقام علمی ابوحنیفه
باب دوم
:
متود فقهی ابوحنیفه
------------------------
1 -
اصول استنباط (استخراج احکام از منابع)
2 -
تأثیر حیات عملی در متود فقهی ابوحنیفه
3-
پرنسیپ آزادی در متود فقهی ابو حنیفه
4 -
اصول "تخریج" و ترجیح" در متود فقهی ابوحنیفه
5
-
«حیلۀ شرعیه» در مذهب ابوحنیفه
6 -
اسلوب تدریس ابوحنیفه
7 -
عوامل انتشار وسیع مذهب ابوحنیفه
باب سوم:
شاگردان ابوحنیفه
---------------------
1 -
در بارۀ شاگردان ابوحنیفه
2 -
امام ابویوسف و آثار فقهی او
3 -
امام مـحمد بن حسن شیبانی و آثار فقهی او
4 -
زفر بن هذیل
5 -
حسن بن زیاد لؤلوئی
6 -
سایر شاگردان ابوحنیفه
7 -
اندرزهای ابوحنیفه
قسمت سوم: -----------
مذهب حنفی در تورکستان و فقهای تورکستان
-----------------------------------------------------
باب اول:
مذهب حنفی در تورکستان
--------------------------------
1 -
انتشار مذهب حنفی در تورکستان
2 -
انکشاف علم فقه در تورکستان
باب دوم:
دانشمندان بزرگ فقه در تورکستان
-----------------------------------------
1 -
برهان الدین مرغینانی و نقش او در تکامل مذهب حنفی
2 -
مرغینانی و فقهای بخارا(صدرالشریعۀ اول و دوم و تاج
الشریعة)
3-
ترجمه و شرح اوزبیکی"مختصر الوقایه" در اوائل قرن بیستم
باب سوم:
نقش فقهای تورکستان در ترویج و تکامل مذهب حنفی
-----------------------------------------------------------
الف . فقهای مـرو
------------------------
1 -
عـبدالله بـن مبارک
2 -
حاکم شهید
3 -
ابو مـریـم مـروزی
ب - فقهای بخـارا
----------------------
1-
ابو حـفص کبیر البخـاری
2 -
جمال الدین ابو نصر ریفدَمونی
3 -
ابوبکر محمد حصیری
4 -
ابوبکرمحمد خواهرزاده
5 -
ابوزید دبوسی
6 -
شمس الائمـه حـلوانی
7 -
صدر شهید
8 -
نورالدین صابونی
9 -
شمس الائمـه زرنجــَری
10 -
عبدالله سُبزمونی
11 -
محمد بن فضل بخاری
ج - فقهای سمـرقـند
--------------------------
1-
صـدرالاسـلام بَزدوی
2
–
ابوبکر الجوزجانی
3-
ابومنصور المـاتـریدی
4 -
رکن الاسلام ابوالحسن سغدی
5 -
قاضی ابونصر إسبیجابی
6 -
عـلاؤالدین سمـرقـنـدی
7 -
فـاطمـه عـلاؤالدیـن قیزی
8 -
ابواللیث سمـرقـنـدی
د - فقهای نسـف
---------------------
1-
نجم الدین ابو حفـص نسفی
2 -
بـرهـان نسفی
3 -
قـاضی ابوعـلی نسفی
4 -
فخرالاسلام بزدوی
5 -
ابوالیسر بزدوی
6 -
ابوعلی حسین بن خضر نسفی
هـ - فقهای فـرغـانه
------------------------
1 -
شمس الائمـّه سرخـسی
2 -
عـبدالعـزیز مـرغـینانی
3 -
برهان الدین مرغینانی
4 -
فـخـرالاسـلام قـاضی خـان
و - فقهای خـوارزم
---------------------
1 -
ابوالمفـاخـر کـردَری
2 -
شمس الائمـّه کـردَری
3 -
ابن البـزّازی
- خاتمه
- واژه ها و اصطلاحات
- منابع
- بیوگرافی مختصر مولف
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
یادآوری: متن کتاب به زبان اوزبیکی است. برای اطلاع بیشتر علاقمندان فهرست مندرجات آن به زبان دری داده شد.
بالا
بازگشت