عبدالواحد سیدی

بخش یکصدو هفدهم

بحث پنجم

مطالعه جامعه شناسی تاریخی

117-5-1. روشهای هم زبانی

این شاخه از مطالعه  علم تاریخ از جملۀ مطالعات میان رشته ای در حوزه مطالعات  جامعه شناسی تاریخی میباشد که حلقة الوصل  یا پیوند بین  جامعه شناسی و تاریخ  است .به زبان بسیار ساده جامعه شناسی تاریخی، علم مطالعه گذشته بوده  و ما را قادر میسازد که راجع به گذشته معلومات درست و دقیق بدست بیاوریم که در گذشته جامعه چگونه کار میکرده است و کدام عوامل باعث  تغییر مثبت و یا منفی  در جامه گذشته شده است    . از آنجاییکه برخی از جامعه شناسان«غیر تاریخی» هستند ، یعنی به لحاظ تجربت های تاریخ شناسانه  از سرگذشت و واقعیت  های  گذشته یا بی خبر مانده اند یا به آن  توجه ای نکرده و سهل انگارانه از کنار آن  گذشته اند، این موضوع  از  حیث مفهوم عینی یا نظری  به  بعد زمانی حیات اجتماعی و تاریخ مندی ساختار اجتماعی توجه نمیکند. به عبارت دیگر جامعه شناسی تاریخی ،به مفهوم درست کلمه، معرفتی عقلانی ، انتقادی و خلاّق است که درصدد شناخت ساز و کار  های است که بوسیلۀ آن جوامع  تغییرو خود را باز تولید  میکند.این مطالعه ما را توفیق می بخشد تا بدنبال  کشف ساختار  های پنهانی ای که  خواسته یا نا خواسته  برخی امید  ها و آرزو  های بشری را  نقش بر آب  میکند. مثلاً در قبل از  دولت  حزب دیموکراتیک خلق افغانستان  مردم  درافغانستان زندگی ساده ، بی  تحرک ، با داشته ها وامکانات قلیل عناصر اولیه در امنیت اخلاقی و اجتماعی بسر می بردند که علی رغم  کمبود  های زندگی مردم صبورانه روز  ها و شام ها را بدون  دغدغه و با امنیت بسر می بردند .ولی عدۀ از جهان بی خبر کوس انقلاب پرولتاریا، یا حکومت  های کار گری را زدند و دولت وقت را با کشتن محمد داود خان سرنگون ساختند . از آنجائیکه معرفت شناسان می گویند انقلاب تا قبل از اینکه قدرت را قبضه کند با دکتورین ویا خط مشی معین واصولی و مشخص پیش  میرود ولی زمانیکه به اریکه قدرت نشست همۀ آمال و ایدئولوژیهای انسان منشانه خود را فراموش میکند و  اشخاصی که در هرم قدرت قرار دارند خواست ها و سلیقه  های فردی خود را پیاده مینمایند و در نتیجه  انقلاب ،از خط اصلی اهداف انقلابی فاصله می گیرد. در افغانستان نیز چنین حالتی در نتیجه انقلاب ثور استیلا یافت ودر همان شروع دیدیم  خونهای زیادی به ناحق ریخته شد و مردم  زندگی و ساز و کار خود را از دست دادند. این به سببی بود که  مردم ساده وبی حرکت افغانستان هرگز نمی فهمیدند که با شروع  چنین انقلابی بر سر شان چه خواهد آمد؟و این بخاطری بود که هم دولت مردان ما و هم آنانیکه  نسل  های موجوددر کشور را پرورش میدادند  نسل آینده را بخاطر خطراتیکه از رهگذر این انقلاب میتوانست دامن گیر جامعه باشد متوجه نساختند چرا که هم دانشمندان ما و هم جامعه شناسان ما  از رهگذر تاریخی بیاد نداشتند تا عوامل مثبت ویا منفی را که باعث ارتقاع یا باز تولید وبر عکس باعث حضیض جامعه  میشد را نمی فهمیدند و  در برابر وقایع بعدی  نتوانستند جامعه را وقایه  و باز تولید  هند . به همین بی خیالی نسل  های گذشته ما درسی از گذشته تاریخ نیاموختند ومردم  ما بخاطر دفاع از وطن و اسلام  و سنت  های جامعه در جنگهای چریکی به ضد دولت خلقی و قوای روس که ظاهراً کشور ما را در اختیار داشتند جنگیدند و با انسحاب قوای شوروی از افغانستان دست  هایی  از قبیل  آی اس آی و سیا  دمار از روز گار نسل  های ما کشید که نتیجتاً ، اکنون ما را  در برابر یک حکومت مزدور و مجبور که توانایی حفاظت دور و پیش خود را نیزندارند قرار داد. اگر ما  عناصر اجتماعی را  از همان روز اول از رهگذر تجربیات  تاریخی در راهگذار اصلاح  جامعه می شناختیم هر گز به  این خبط گرفتار نمی شدیم؛ جامعه وقتی بدنبال کشف ساختار  های پنهانی است ، خواسته ویا نخواسته برخی از امید  ها  وآرزو  های بشری یا نجات می یابند و یا هم  نقش بر آب می شوند، ولی ظن بیشتر این است که با شناخت و بکار گیری این کشفیات تجربی تاریخی  برخی از کار وساز  های را محق خواهد ساخت.[[1] ] بنا بر این  هم جامعه شناسی و هم تاریخ میتوانند روشها واهداف مشترکی  داشته باشند.

قسمیکه در بخث گذشته  تصریح شد جامعه بعد از  شکستن  عهد فئودالی و تیول و برده داری وارد سیر تمدنی در موج دوم یعنی انقلابات فکری و صنعتی  در سده  هجدهم که با انقلاب  صنعتی در انگلستان و روشنفکری در فرانسه بنیاد  های جامعه شناسی را تغییر داد و یکسره بالای فرهنگ قرون وسطی خط بطلان کشید . از آن تاریخ  تا امروز که تمدن وصنعت جای خود را از موج دومی به موج سومی که  عصر اتوامیزر یا عصر ماشین  های خود کار و هوشمند  گفته می شود تبدیل نمود.اکنون ما در اخیر دومین موج بلند  تاریخی و شروع سومین موج بلند جامعه شناسی قرار داریم .قسمیکه  قبلاً نیز اذعان داشتیم موج  های اجتماعی تاریخی از زمان مونتیسکیو و هیوم ، توکویل و مارکس  تا دور کیهم (مبحث 14-2- 7را در همین اثر نگاه کنید)و  "وبر"(ماکس وبررا در همین اثر 114-2-7 نگاه کنید)  براه افتاد- سر انجام در اواخر دهۀ 1920 در برابر دیوارتوتالیتاریزم که آینده را «می شناختند» .این دوره تقریباً مقارن با دوره ایست که فرناند برودل  مؤرخ بزرگ فرانسوی، روابط مورخان و جامعه شناسان را «محاورۀ نا شنوایان» نامیده.[ [2]]

با اینهمه جامعه شناسی تاریخی به حیات خود ادامه دادو از دهه 1950برای نمودنه در کار  های تی اچ مارشال ورینهارد بندکس نمایان شدو این مصادف بود با دومین موج بلند جامعه شناسی تاریخی  که تا آخر سدۀ بیستم و شروع سده بیست ویکم امتداد و استمرار داشته است.در این دوره  ها بود که عمیق ترین و کلاسیک ترین آثار جامعه شناختی  تاریخی با ظهور اندیشمندانی  نظیر تدا  اسکاچپول که  کتاب مجموعه مقالات «بینش و روش جامعه شناسی تاریخی»را تدوین وانتشار دادو کتاب «برآمدن جامعه شناسی تاریخی» نوشته  دنیس اسمیت که حاصل رنج دوازده تن ازجامعه شناسان تاریخی و چند تن از مورخان و دانشمندان  اجتماعی میباشد. این مجموعه قادر گردید تا حول و هوش ارزش  ها  وبینش  های محققان را باز تاب دهد.از آن جمله کتاب بینش و روش در جامعه شناسی تاریخی نه تنها به مطالعات وبرسی  هاو دست آورد  های گذشته می پردازد ، بلکه به مجموعۀ اقدامات در حال رشد وپر تکاپوی حال و آینده  نیز  نظر دارد. فصل  های مختلف  این کتاب «چشم انداز  های نوینی را به دیدگاه های موجود و با ادبیات تفکر انگیزو روش  های بالفعل  و بالقوۀ  جامعه شناسی تاریخی در روز گار ما می افزاید .» سی رایت میلزدر مقدمه کتاب خود اذعان میدارد که :هر گونه مطالعۀ اجتماعی درست و حسابی نیاز منددرک و فهم تاریخی و کار برد کامل  سازمایه های تاریخی است.او به این عبارت به دنبال نشان دادن ضرورت مطالعات تاریخی برای جامعه شناسان است  از نظر اسکاچپول مطالعات جامعه شناسی واقعاً تاریخی معمولاً  واجد چهار ویژگی هستند:

 

107-5-2. ویژگیهای مطالعات جامعه شناسی تاریخی

1.بیشتر این مطالعات اساساًپرسش  های در بارۀ ساختار هایا فرآیند  های  اجتماعی که در زمان و مکان  مشخصی قرار گرفته باشند مطرح  میکند.

2.آنها به فرایند  های جاری در طول زمان می پردازند وزنجیره  های زمانی را بطور جدی در تحلیل و توضیح پیامد  ها لحاظ میکنند.

3.اغلب تحلیل  های تاریخی به تأثیر متقابل کنش  های  معنا دار و زمینه  های ساختاری توجه دارندتا بروز پیامد  های خواسته  ونا خواسته را در زندگی  های فردی و دگر گونی  های اجتماعی درک وفهم کنند.

4.مطالعات جامعه شناختی تاریخی  ابعاد مشخص و متنوع  انواع خاصی از  ساختار  های اجتماعی و الگو  های تغییر و تحول را برجسته میسازد. از نگاه  او این چهار ویژگی عمدتاً در اغلب آثار جامعه شناسان تاریخی قابل مشاهده است.

اسکاچپول خواسته است که اندیشه ها و اثار نویسندگان را در فصول مختلف کتاب   به صورت اجمالی و مفید به خوانندگان بشناساند.او همچنین نسبت  های این محققان و نویسندگان را با یکدیگر . افتراق و اشتراک اندیشه های آنان را نیز بیان  میکند .(باید تذکر داد که  این کتاب حاصل کار هم اندیشی حدود دوازده تن از جامعه شناسان تاریخی و چند تن از مورخان اجتماعی است  که با تلاش و سازماندهی  تدا اسکاچپول در سال 1979در قالب یک کانفرانس گرد هم آورده شد که بصورت کتابی در آمد.).این یک موضوع بسیار پیچیده  در تاریخ اجتماعی است که در این کتاب که مجموعۀ از تجربیات و نظریات  وداشته های علمی متخصصان جامعه شناسی تاریخی از قبیل بیان مسأله که در یک کل فصل بندی شده  که خواننده را برای وارد شدن به مباحث فنی و تخصصی کتاب آماده میسازد.

مطالعات مارک بلوخ و مکتب انال

دانیل شیرو در فصل دوم چشم انداز اجتماعی و تاریخ مار ک بلوخ  پرداخته است .بلوخ اولین متفکری است که در این مجموعه به برسی آثار واندیشه ها ی جامعه شناختی و تاریخی  او پرداخته  شده است .(همچنان در همین اثر بخش 114-3-3 مارک بلوخ را نگاه کنید)او از بنیان گذاران مکتب  انال است .بلوخ تقریباً نیم قرن پیش از اینکه ترکیب تاریخ ، جامعه شناسی، مردم شناسی واقتصاد رایج شودبه انجام این کار پرداخته است .از همین سبب او را پدر جامعه شناسی تاریخی  معاصر می شناخته اند.دانیل شیرو در مورد او میگوید : « بلوخ واجد پنج  جنبه اساسی است  که چهار جنبه آن صرفاً روش شناختی و یک دیگر آن، در مورد اهمیت  خود تاریخ است:واحد  های زمانی و اجتماعی مورد استفاده او، انواع شواهد و مدارک  خود ساخته و پرداخته ، کار برد روش مقایسوی و تطبیقی، نقشی که برای نظریۀ اجتماعی قائل شده وسر انجام  موضوعی که بلوخ در ارتباط به اهمیت خود تاریخ  مطرح  کرده  است و آن اینکه اصلاًچرا تاریخ می نویسیم؟ نقطه مهم که برای تاریخ نویسان  و دانشجویان تاریخ ، این  عقیده بلوخ است  که او از کسانیکه معتقد بودندگذشته چراغ راه آینده است  بیزار بود و آنان را تحقیر می کرد .البته برخورد او با کسانیکه تاریخ را افسانه و خرافه  میخواندند، شدیدتر بود .بلوخ معتقد بودکه این فکر درست نیست که گذشته میتواند بما بیاموزاند که چگونه در زمان حال عمل کنیم .از نظر او  این گونه تاریخ ، تاریخ  کاذب است . در مقابل او بر این باور است که تاریخ علم تغییر است  و کلّ مطلوب تاریخ این است  که نشان میدهد تغییر چگونه رخ داده  است.

کارل پولانی و  دگر گونی بزرگ

فرد بلوک و مار گریت آر-سامرز در سومین فصل کتاب با عنوان «فرا سوی مغالطه اقتصاد گرایانه:علم الاجتماع کل گرایانه  کارل پولانی»  (کارل پولانی – در همین اثر بخش 114-3-4 را نگاه کنید) به بررسی آثار واندیشه  های  جامعه شناختی  این اندیشمند پرداخته اند.کارل پولانی را به ویژه در کتاب دگر گونی بزرگ(که در این اثر در مبحث فوق به تفصیل در مورد این کتاب وضاحت داده شده است ،او امروز به عنوان یک اثر کلاسیک اندیشه جامعه شناختی  به رسمیت شناخته شده است (جهت کسب معلومات در مورد کتاب دگر گونی بزرگ و آثار واندیشه  های کارل پولانی که اندیشه  های اقتصادی اش در علم اقتصاد و جامعه شناسی  خیلی مهم  است به نشانی این کتاب  « [دگرگونی بزرگ -خاصتگاه  های  سیاسی واقتصادی روز گار ما ]ترجمه محمد مالجو، نشرو چاپ صحافی سپیدار ، طرح روی جلد  پردیس خرمی ، تهران:1391»مراجعه نمایید.]این کتاب در صدر عناوین کتاب شناسی بحیث یک اثر متمایز کلاسیک در اندیشه های جامعه شناسی شناخته شده  و تنها اثری  بزرگ و مفصلی است که پولانی آنرا بصورت کامل برشته تحریر در آورد. این کتاب به نحوی نوشته شده است که  میشود آنرا مداخله  اگاهانه سیاسی دانست که  در حیات سیاسی اقتصادی و اجتماعی جامعه پس از جنگ  جهانی دوم تاثیر  گذاشته است .او معتقد بود که عوامل بلند مدتی را که باعث نابودی تمدن شده است ، باید در زادگاه انقلاب صنعتی یعنی انگلستان و خارج از اروپای قاره ئی  تجزیه و تحلیل کرد .او  در صدد بود تا با روشن کردن ریشه های فاشیسم و جنگ  جهانی دوم در ظهور بازار «خود تنظیم کننده»  (بازار آزاد بدون قید وشرط)  راهی را بسوی ساختاری انسانی وعقلانی تر  برای جهان پس از جنگ نشان دهد .این پروژه متحول کننده کل راه یافت پولانی را تشکیل میدهد .پولانی بشدت   از جامعه بازار نفرت داشت و نیروی پیشرونده تحلیل او امید به یک جایگزین سوسیالستی است.کتاب دگر گونی بزرگ  او گزارش ظهورو سقوط بازاراست بدین سان که از نظر او دو دگر گونی سر نوشت ساز وجود دارد که پیدایش جامعه بازار از دل سوداگری وفروپاشی جامعه بازار  در فاشیسم و جنگ  جهانی .تلاش پولانی نمایانگر مهم ترین نقش و سهم او در تاریخ  تطبیقی و تحلیلی است .در عین حال نویسندگان فصل سوم چند اصل روشن شناختی را نیز از آثار پولانی استخراج کرده اند:مرکزیت تحلیل نهادی(تمرکز تحلیل در سطح نهادی مشخص) ، نقش استعاره در تحلیل تاریخی-تطبیقی و مدیریت تحلیل چند سطحی، سه اصل اساسی روان شناختی پولانی  هستند .[[3]] در نهایت باید گفت دلمشغولی عمدۀ پولانی  در دگر گونی بزرگ، بحث پیرامون علت ویرانی تمدن قرن نزدهمی است .او این بحث را صریح و خالی از ابهام بیان کرده است.پولانی تأکید می ورزد که فروپاشی تمدن قرن نزدهمی  نتیجۀ، اقدامات  حمایتی بود که «جامعه به نوبۀ خود اتخاذ کرد تا در اثر کنش بازار خود  نتظیم گر نابود نشود.» [[4]]

پیکر  بندیها در تاریخ

«جامعه شناسی تاریخی  اس. ان.آنشتاد» عنوان چهارمین فصل کتاب است  که در آن گرجی همیلتون درآن به نقد و برسی آراء و اندیشه  های  اس ان انشتاد پرداخته است .این نقد و برسی عمدتاًبر محور کتاب «نظامهای سیاسی امپراطوریها» قرار دارد، این کتاب به عنوان  مهم ترین اثر در زمینه  جامعه شناسی شناخته شده است .ایزنشتاد مبانی هستی شناختی را برای جامعه شناسی تاریخی مطرح  میکند.اوبه ذکر رابطه متقابل روانشناسی تطبیقی و نظریه  های تاریخی نیز پرداخت است که در نتیجه چهار چوبی را  میسازد که با تحلیل تاریخی منطبق میگردد.او در سومین وآخرین بخش جامعه شناسی تاریخی خوددر بافت و زمینه سایر جامعه شناسی های تاریخی  به ویژه در بافت مارکسیستی ارزیابی  های دقیقی را  می پیماید .در این بخش برخی از مشکلات منطقی و تجرربی پیکر بندی و نیز برخی از نقطه ضعف  ها و کمبود  های خاص که در کار ایزنشتاد وجود دارد، تشریح شده است .

ایزنشتاد فصل کانون محوری جامعه شناسی تاریخی خود را بنام  «تحلیل پیکر بندی»می نامد.او چنین کاری را در زمینه وبافت تلاش برای تبین تغییر تاریخ انجام میدهد .به بیان ساده تحلیل پیکر بندی تلاش برای جدا کردن و توصیف ویژگیهای ذاتی و اساسی کنش  های الگو داری  است که تصور می شودبطور طبیعی رخ  میدهد.از نظر همیلتون منطق تحلیل پیکر بندی قابل مقایسه ، اما نه مشابه ، با منطقی است که زیست شناسان برای آزمون وبرسی رفتار گونه   های زیستی بکار می  گیرند .[[5]] مولف پس از تشریح  این تحلیل و بر شمردن برخی از مشکلات  آن به این نتیجه میرسد که علی رغم این  مشکلات، تحلیل پیکر بندی در تحلیل تاریخ نشاندهنده ارزشمندی ای است  که تنوع رویداد ها و پیامد  های تاریخی و احساس نگرانی از اینکه تاریخ ممکن است  تکرار شود  وهمچنان بی ثباتی جهان امروز  نیاز به درک  گذشته  دارد که از باز توصیف محض وقایع و حوادث فرا تر رود.تحلیل پیکر بندی امکان ورود به گذشته ای را میدهد  که کل جوامع،عصر ها و حتی تمدن ها را یک واحد  مشاهده تلقی کنیم .تحلیل پیکر بندی  نوع تحلیل توصیفی است که ناظر و محقق به وسیلۀ آن ،چهارچوب نظری  از پیش  تعیین شده  ای را به  کار می  گیرد ، تا الگو  ها را  از رویداد های معیین انتزاع (بر کندن ، از جای کشیدن)کند واز آن الگو ها بر حسب جوامعی که این رویداد ها در آن  ها رخ  میدهد ، سردر آورد. [[6]]

تعمیم نظری وتفرّد تاریخی در جامعه شناسی (رینهارد بندکس)

در ابتدای این فصل «دیتریشروشه مایر»در  مورد فعالیت پژوهشی بندکس می نویسد :«فعالیت پژوهشی او در مجموع  نشان  میدهد که اصولاً در درک و دریافت  وی از علوم اجتماعی وانسانی دو دغدغۀ اساسی وجود  دارد: اول لوازم و شروط آزادی سیاسی و دوم  نقش اندیشه ها ، که هر دو با واقعیت  های چون  برابری قدرت سیاسی و اقتصادی و ضرورتهای سازماندهی  فعالیتهای جمعی بشردر تنش  مستمر هستند.به این  حساب موضع انتقادی او را میتوان موضع یک روشنفکر لیبرال که به رئالیسم آگاهانه و خرد بشری  مشخص و تعریف کرد.[[7]] از نگاه نویسنده  دنیس اسمیت،بر آمدن جامعه شناسی تاریخی،بندکس تأثیر معنا داری برتداوم تحقیق در برابر مسائلی دارد که در زمرۀ آنها پرسش  های مرکزی نظریه پردازان   بزرگ اجتماعی قرن نزدهم و اوایل قرن بیستم-یعنی الکسی توکویل، کارل مارکس ، امیل دور کیهم  و ماکس وبر- بوده است .که افکار خود را  در سه اثر مهم خود  پادشاهان و مردم؛ملت سازی وشهروندی ؛ کار واقتدار در صنعت  معرف اندیشه های جهان شناختی اوست .در نهایت بحث  های مربوط به تاریخ تطبیقی بندکس بر مسائل مهم  تمرکز  میکند و با قضایا و حدس  های نظری کلی و عام توضیح  میدهدو روشنگری میکنداما به ناگزیربا تفرد و جزئیات تاریخی بافت  های گوناگون و همچنین به نحو فزاینده  با تاریخیت روابط متقابل جهان شمول بین آنها پیوند  میخورد.

مسیر  های مقتدر جامعه شناسی تاریخی (پری اندر سون)

در فصل ششم  این کتاب تدا اسکاچپول و مری فولبروک  در مورد پری اندرسون که یک مورخ مورد توجه مارکسیست ها میباشد که او را   منحیث پنجمین متفکر این رشته  در مورد اندیشه  هاییش که محور مباحث عمدۀ این فصل است  و دو کتاب وی را  که بنامهای  «گذار   از دوره باستان تا عصر فئودالیسم » و «تبار  های دولت  های مطلقه  است» که عمدتاً در کتابهایش پرسش  های روش شناختی را در چند جهت پیش روی محققان میگذارد  که بمطالعۀ تاریخ بلند مدت  تغییرات اجتماعی علاقه دارند.او واضح ساخته است که چگونه برای درک  ترتیبات وچیدمان های جامعه ای و تغییرات اجتماعی در تاریخ از مفاهیم و مباحث نظری استفاده نمود؟او اذعان میدارد که  بر حسب چالش نسبت به «حفظ دو سطح  در کنار هم   تلقی میکند که بی جهت در نوشته  های مارکسیستی از هم جدا شده اند.از یکسو لازم است  که به قوانین کلی حرکت  ساختار ها» توجه شود و از سوی دیگر «مطالعات مشخص  مربوط به  مناطق و دوره  های معین» مورد نیاز است مطالعاتی که به شرایط «تجربی گوناگون رویداد ها و نهاد  های خاص»ار تباط داشته باشند؛ دوم اینکه برای توضیح مواد خالص چگونه باید از مقایسه  جوامع و تمدنها ی مختلف  استفاده کرد و بحث و استدلال کلی را انکشاف و توسعه داد؟ بر این اساس کتابهای گذار ها – تبار های وی عمدتاً بر مبنای روششناسی مقایسه ای و تطبیقی بخش مهمی از ره یافت او را تشکیل میدهد. حرف آخر و سومی  اینکه تبیین  های تکاملی سر انجام از تغییرات اجتماعی بلند مدت  در آثار اندر سون ،بما واضح میگردد که  در صورت وجود چه جایگاهی دارد؟ درین راستا مارکسیسم و کارکردگرایی ساختاری تکاملی تلاش کرده اند تا جوامع خاص را بر اساس این فرض شناسایی کنند که  کلیه  جوامع از طریق ساز و کار های مشخص  از مراحل تغییر اجتماعی گذر میکنند خود اندرسون در برابر این دیدگاه غالباً موضعی منفی دارد .[[8]]

درک و فهم فر آیند تاریخ (ای. پی. تامپسون)

تامپسون به گونۀ بنیادی پوزیتویسم و تجربه گرایی را که بجامعه انگلیسی –امریکایی شکل داده ، به چالش کشیده است .بحث اصلی این عنوان با شرح زندگی نامۀ سیاسی فکری تامپسون آغاز میشود و پس از آن به برسی این موضوع پرداخته میشود که او نظریه و روش خود  در تشکیل طبقۀ کارگر انگلستان راچگونه ارائه میکند، تامپسون از شروع کار فکری خود تا اخیر تلاش کرده  است تا درون سنت مارکسیستی  کار کند.اما علی رغم این مسأله او با تاکید فرآیند تاریخی و عامل انسانی ، با ماهیت ایستاو جبر گرایی مارکسیسم ساختار گرا قطع رابطه  میکند ، تاپسون با نفی مدل پایه روبنا از جامعه ، عامل فرهنگ و آگاهی را با حیات مادی تلفیق میکند.

در بخش دیگر این کتاب ، چارلزتیلی به بحث و برسی دیدگاه  های جامعه شناسی و تاریخی پرداخته است .تیلی در حوزه  های گوناگونی همچون  تاریخ خانواده در امریکا ، انقلاب فرانسه ، جامعه شناسی دورکهیم و ظهور ملت –دولت به تالیف پرداخته و بر محققان دیگر تأثیر گذاشته است .لین هانت برای نشان دادن این  گستره علایق و اندیشه  های تیلی ، را به پنج بخش  تقسیم کرده  است . در بخش اول آنچه را که بنظر او دغدغه   (تشویش )های اصلی در کار تیلی  است ، توصیف کرده است که مربوط به دستور کار  تیلی می شود این دستور کار همواره جرح و تعدیل شده (جرح و تعدیل- علمی است که از جرح و تعدیل راویان با الفاظ مخصوصی و از مراتب آن الفاظ در آن بحث میشود . و این علم از فروع علم رجال احادیث است و با آنکه از رشته های مهم این علم است هیچکس آنرا ذکر نکرده است .)و از موضوع شهری شدن در منطقه وتشویش فرانسه ؛اعتصابات فرانسه ، صنعتی شدن  وسازمان ملی تا اینکه چگونه  میتوان کنش جمعی را درک کرد؟ را شامل میشود. بخش دوم در باره جهت  گیریهای نظری تیلی  است که دستور کار او را در حوزۀ جامعه شناسی  تاریخی قرار میدهد . در اینجا او به مفهوم کنش جمعی تیلی نظر دارد .بخش سوم  در باره راهبرد  های پژوهشی و متمرکز بر روش تاریخی خاص و غالباًمناقشه بر انگیز تیلی  است . در این قسمت و در راهبرد پژوهشی ، زمان به عنوان متغیر اهمیت زیادی دارد.چهارمین بخش مربوط به تبیین (بیان‌کردن, آشکارساختن, توضیح‌وتفسیرکردن)هاست که مربوط به نتیجه گیرهای اساسی میشود.او  در جامعه شناسی تاریخی تأثیر بسزایی دارد.

نظام جهانی جامعه شناسی و سیاست (ایمانوئل والرشتاین)

این قسمت  کتاب به کشاورزی سرمایه داری و ریشه  های جهان اقتصاد  کشور  های اروپایی در قرن شانزدهم اختصاص دارد که کوششی است برای ایجاد ترکیب کلان و جدید از تاریخ اجتماعی و اقتصادی  بسط و گسترش اروپا از قرن شانزدهم تا اوایل قرن هفدهم پایه و اساس ترکیب و سنتز وارشتاین این اندیشه بود که مزیت  هر چند اندک تکنولوژیک و سازمانی اروپای غربی به ویژه اروپای شمال غربی، که احتمالاً در پایان قرن پانزدهم بدان دستیافته بوداز طریق استثمار سرزمین  های پیرامونی  غیر غربی توسط  غرب به برتری بسیار بزرگتری تبدیل شد و مناطق پیرامونی ،مناطق صدور محصولات اولیه بودند که اقتصاد و جوامع آنها به وابستگی وانقیاد ارتش  ها و بازار  های  دولت های غربی یا (مرکز) در آمد  استخراج منابع  پیرامون، مرکز سرمایه داری را ثروتمند ساخت و به آن امکان داد  تا حوزه کنترول  خود را در سراسر جهان افزایش و گسترش بخشد . این امر در عین حال پیرامون را ضعیف و فقیر ساخت و بنیه مالی آن را به تحلیل برد. از این رو والرشتاین به این نتیجه رسید که توسعۀ سرمایه داری در حقیقت دزدی  در مقیاس جهانی است .از این اصل اولیه ، والرشتاین سلسلۀ نتایج منطقی و تفسیر  هایی را در باره ی موضوعات تاریخی و معاصر استنباط کرد که مباحث مطرح شده در این فصل تفسیر و بیان  آنها است .

اکتشاف واقعیت ها یا جامعه شناسی تاریخی برینگتون مور 

 دینی اسمیت اذعان میدارد که برینگتون مور آخرین متفکری است که در این مجموعه ، علایق و اندیشه هایش بیان گردیده است .کوشش مور در اکثرآثارش مانند اتحاد جماهیر شوروی ، ترور و پیشرفت (1954)؛ ریشه  های اجتماعی دیکتاتوری و دیموکراسی(1966)؛ قدرت سیاسی و نظریه اجتماعی (1958)وتأملاتی در باب علل فلاکت و بد بختی بشر (1942)؛ برای درک و فهم امور انسانی بر عرصۀ سیاسی مخصوصاًرابطه ی بین اقتدار حاکم و شهر وندان  در درون جوامعی ویزه متمرکز بوده است . علاوه بر این  توجه به مسائل اخلاقی شالودۀ کلیه آثار مور را  تشکیل می دهد . از این رو موضوع اصلی مورد توجه دنیس اسمیت روش شناسی مور در مقام یک جامعه شناس و مورخ و نیز عمل کرد وی به عنوان یک نظریه پرداز سیاسی و تحلیلگر اخلاقی است.[[9]]

 

 

---

بالا
 
بازگشت