بصیرهمت
توافقنامه هستوی ایران با کشور های
5+1
تعهدات جانبین مطابق این توافقنامه
برنده گان و بازنده گان
نگاهی مختصر بر روابط دپلوماتیک ایران و ایالات متحده طی بیش از سه دهه اخیر
بعد از سپری شدن 20 ماه مذاکرات مملو از فراز و نشیب ، شرح مفصلی از متن توافق بر ملا گردیدکه بر طبق این توافقنامه، ایران مانند سایر کشور ها حق بر خورداری از انرژی صلح امیز هسته ای را دارا خواهد بود . گام اول اجرای این توافقنامه شش ماهه خواهد بود که بر طبق ان ایران موظف است تا ذخیره یورانیم را به سطح بالا تر از 5 در صد غنی سازی نکند. فعالیت های خویش را در تاسیسات سوخت هسته ای نطنز، فوردو و اراک بیش از این گسترش ندهد. بر طبق این توافقنامه ایران متعهد گردیده است که طی پانزده سال اینده یورانیم دست داشته اش را تا حد نه بیشتر از نیمی مقداری که برای ساختن یک بم ضرور است تنقیص دهد و به اندازه دو بر سوم از 2700 دستگاه تصفیه و پالش یورانیم را در ساحه فوردواز میان بردارد و امور تصفیه یورانیم را در انجا متوقف سازد. ایران بر طبق این توافق برای ناظرین بینالمللی بشمول ناظرین کمیته بینالملی اتومی اجازه خواهد داد تا همه نقاط و ساحات را که برای هیات مظنون و قابل بررسی دانسته میشود ،ازادانه مورد بررسی قرار دهد. مگر هنوز هم بر خی منتقدین بر انند که ایران ممکن است با مخفی ساختن برخی ساحات که قادر به تولید یورانیم است، با شرایط مخفی تولید هستوی اش را از چشم ناظرین بدور نگاه دارد. و تعدادی هم به این باور اند که با هماهنگی کمیته بینالمللی اتومی و فعالیت دوامدار سرویس های استخباراتی برای ایرانی ها دشوار خواهد بود تا بتوانند دستگاه های تولید هستوی خویش را را مخفی و فعال نگاه دارند.
مطابق بیانه ای اوباما که اند کی پس از اعلام امضا این توافقنامه ایراد گردید "ایران متعهد شده است که سطح معینی از غنی سازی را متوقف و بخشی از ذخایر هستوی اش را خنثی سازد. ایران نمیتواند دستگاه های تولید و ذخایر جدید یورانیم را نصب نماید. همه این محدودیت ها باعث میگردد که از دستیابی ایران به سلاح هستوی جلوگیری بعمل آید . و یا بعبارت ساده تر این محدودیت ها راه های ممکن برای رسیدن ایران به بم هستوی را مسدود میسازد .... در عوض ایالات متحده ،دوستان و هم پیمانان ما توافق نمودیم تا از شدت تحریم ها بر علیه ایران بکاهیم ،اما در عین حال تحریم های عمده همچنان به قوت خویش باقی خواهند ماند. ". اوباما و مسیولین قصر سفید این توافق را "اثبات پیروزی دپلوماسی جهت رسیدن به توافق میان کشور های می دانند که میتواند از رسیدن این کشور ها به ساختمان بم اتومی جلوگیری نماید."
در صورتیکه این توافق بصورت کامل در ماه دسیمبر مورد اجرا قرار گیرد ایران دفعتا به بیشتر از 100 ملیارد دالر امریکایی از سرمایه که در خارج مسدود و غیر فعال نگاه داشته شده دست می یابد. و زمانیکه ایالات متحده و سازمان ملل تحریم انتقال و جریان دادو ستد بانکی را بر ایران لغو نمایند علاو بر مبلغ که قبلا ذکر گردید 20، ملیارد دالر سالانه از بابت عاید نفتی خویش بدست میاورد. در دراز مدت، بطور همه جانبه تحریم های هسته ای شورای امنیت سازمان ملل و تحریم های بینالمللی در حوزه های تجارتی، فن اوری مالی و انرژی، صادرات نفتی ایران ،طلا و فلزات گرانبها، خرید ابزار و پرزه جات ضروری برای هواپیماهای غیر نظامی لغو خواهند گردید. یقینا لغو تحریم ها بر علیه ایران ملیون ها دالر امریکایی را عا ید ایران خواهد نمود و ایران با دریافت مبالغ هنگفت دالر خواهد توانست کمک های مالی اش را به ساز مانهای حماس و حزب الاه لبنان بیشتر سازد و در تقویه مالی و نظامی انها موثر تر عمل نماید.
برنده گان و بازنده گان اصلی این توافق کی ها اند.
رییس جمهوری ایران ، روحانی، یکی از برنده گان این توافق است که توانست با طی مسیر دشوار این توافق را با شش قدرت بزرگ جهان بامضا رساند. و حق ادامه توسعه تولید انرژی صلح امیز هستوی کشورش را بجهان بشناساند و به تجرید سیاسی و اقتصادی ایران پایان دهد.
رییس جمهور امریکا ، بارک اوباما، در مقایسه با جورج دبلیو بوش رییس جمهور قبلی امریکا که در سال 2002 ایران را در پهلوی کشور های عراق و کوریای شمالی یکی از "محور های شیطان " خطاب نمود ،بر عکس اوباما میتواند بگفته خودش این را تایید نماید که "دپلوماسی امریکایی میتواند به تغیرات قابل درک واقعی برسد، بگذار ما هیچگاهی از مذاکره و گزینش دپلوماسی هراس نداشته باشیم."اوباما بعد از اعلام این توافق وعده داد که استفاده از حق قانونی اش در برابر هرگونه موانع که بتواند سد راه اجرای این توافقنامه گردد، بشمول استفاده از حق ویتویش، در برابر مخالفت کانگرس امریکا ایستاده گی خواهد نمود. در صورتیکه مسایل بخوبی پیش روند این توافق هستوی در محراق عملکرد سیاسی اوباما طی دوبار دوره ریاست جمهوری اش قرار خواهد گرفت.
بشارالاسد، که این توافق هستوی را نقطه عطفی در تاریخ ایران نامید ، نیز از این توافقنامه سود خواهند برد .بشارالاسد از همان اغاز بی ثباتی سیاسی _ نظامی در کشورش از 2011 تا اکنون، از کمک های وسیع نظامی و مالی ایران برخوردار است.در صورت اجرای این توافقنامه ایران در اینده میتواند بحیث یکی از بازی کننده گان کلیدی در شرق میانه رول بازی نماید.
ولادیمیر پوتین ، لغو تحریم ها در هردو عرصه مالی و نظامی و لغو تحریم فروش سلاح برای ایران، برای روسیه کمک خواهد نمود تا با فروش سلاح به ایران، صنعت سلاح پانزده ملیاردی اش سود هنگفی برد . و ایران را در مبارزه بر علیه داعش در عراق نیرومند تر سازد.
بازنده گان
داعش ،این توافق هستوی در صورتیکه در مسیر درست و عادی اش مورد اجرا قرار گیرد، همکاری مشترک ایران و امریکا را در مبارزه بر علیه داعش بیشتر خواهد نمود .ایران بار ها اعلام داشته که ایالات متحده طور جدی بر علیه تروریزم عمل نمیکند و از این بابت شاکی است که ایالات متحده یکجا با دوستان ستراتژیکش در شرق میانه بشمول عربستان سعودی ،قطر و سایر کشور های متحد امریکا در منطقه بشمول ترکیه نه تنها جدی بر علیه تروریستان در منطقه عمل نمی نماید ،بلکه انها را کمک نیز می نماید .
شاه سلمان بن عبدالعزیز،خاموشی عربستان سعودی در برابر اعلام توافق هستوی ایران نگرانی و تشویش جدی سعودی ها را در مورد نزدیکی ایران با امریکا نشان میدهد. همین اکنون شاه سلمان عمیقا از همکاری ایران با دولت عراق در مبارزه با داعش و نزدیکی ایران با دولت اکثریت شیعه عراق نا خشنود است. ایرا ن در منطقه شرق میانه همین اکنون به دولت سوریه، مخالفین شیعه دولت سنی بحرین و هوثی های یمن که مورد حملات خشمگین عربستان سعودی و متحدین وی قرار دارند، کمک های وسیع می نماید. اوج مخالفت های سکتاریستی شیعه در کشور های عربی عنصر جدی و جدیدی در دشمنی تاریخی عرب – پارس در منطقه بوجود اورده است.
ناتاتنیاهو نخست وزیر اسراییل ،نخست وزیر اسراییل وعده داده بود که پروسه امضا توافقنامه بین ایران و امریکا را متوقف خواهد نمود، مگر در عمل نخست وزیر اسراییل نه تنها اینکه نتوانست جلو امضا این توافقنامه را بگیرد بلکه باعث تخریب روربط اسراییل با واشنگتن گردید . همین اکنون تعدادی زیادی از سیاستمداران ، نظامیان و خبرگان اسراییل این توافقنامه را بزیان اسراییل نمیدانند و در تیره گی موقت روابط میان اسراییل وواشنگتن نخست وزیر اسراییل را مسیول میدانند.
نگاهی بر روابط دپلوماتیک ایران و ایالات متحده در بیش از سه دهه اخیر
در ماه جنوری 1979 رضا شاه که مورد حمایت همه جانبه ایالات متحده قرار داشت یکجا با فامیلش از ایران فرار نمود و دو هفته بعد تر خمینی رهبر مذهبی ایران بعد از 14 سال تبعید به ایران بازگشت. در اکتوبر 1979 امریکا به رضا شاه اجازه داد تا جهت معاینه و تداوی مرض سرطان که عاید حالش بود به امریکا برود .
روابط دپلوماتیک ایران و امریکا بعد از انقلاب اسلامی 1979 بخصوص بعد از حمله ایرانی ها بر سفارت امریکا در تهران و گروگان گیری 52 تن از کارمندان سفارت امریکا که این گروگان گیری مدت 444 روز دوام نمود ،باعث گردید که روابط امریکا و ایران طی چند دهه به زخم ناسوری مبدل گردد.
در 1980 جنگ ایران و عراق اغاز گردید که امریکا در این جنگ طور همه جانبه از صدام حسین دفاع نمود. در 1981 ایرانی ها گروگانهای ایرانی را رها نمودند و چند لحظه بعد تر از رهایی این گروگان ها رونالدریگن بحیث رییس جمهور امریکا حلف وفاداری یاد نمود. در 1989 خمینی وفات نمود و بجایش علی خامنه ای رهبر مذهبی ایران تعین گردید.
این دشمنی زمانی بیشتر گردید که در جولای سال 1988 راکت کروز امریکاکه از خلیج فارس فیر گردید هوا پیمای مسافر بری ایران را سقوط داد و منجر به مرگ 290 مسافر بیکناه بشمول 66 کودک معصوم گردید و امریکا از این عمل خویش هیچگاهی معذرت نخواست و امریکا در فرهنگ سیاسی ایران به "شیطان بزرگ"مسمی گردید. در سال 2002 زمانیکه اشکار گردید که ایران پروگرام ذخیره هستوی اش را روی دست دارد،و موجودیت دستگاه های ذخیره اتومی اش در مناطق نتنز و آرک اشکار گردید، بحران به مرحله با لاتری رسید.
در 2002 رییس جمهور دبلیو بوش ایران را ضمن بیانیه ای در جمله کشور های کوریای شمالی و عراق " محور شیطان " خطاب نمود. در اگست 2002 یک گروپ از ایرانی ها ادعا نمودند که تهران طور مخفی دستگاه های تولید بم اتوم را اعمار نموده است. در اپریل 2007 احمدی نژاد رییس جمهور انوقت ایران اعلام نمود که ایران در حال تولید مواد صنعتی هستوی است و بعد از این اعلام احمدی نژاد در خزان همان سال مریکا تحریم های جدیدی را برعلیه ایران تحمیل نمود که این تحریم ها شدید تر از تحریم های سال 1979 بعد از گروگان گیری بود.
در ماه جون 2010، 5 قدرت نیرومند جهانی امریکا، انگلیس، فرانسه ،روسیه و چین یکجا با جرمنی تصمیم به اعمال بیشتر تحریم ها بر ایران گرفتند. روسیه با وجود در تقابل و رویارویی بودنش با غرب، روی اعمال بیشتر تحریم ها بر ایران با پنج کشور دیگر یکجا گردید تا تحریم های بیشتری بر ایران اعمال نمایند و روی یک اصل عمده که ایران نباید مالک بم هستوی گردد توافق نمودند. متکی بر اعمال این تحریم ها سازمان ملل در 2010 طی مصوبه ای تحریم های شدید ی را بر فعالیت های بانکی ایران و ضع نمود که باعث تضعیف قابلیت اخذ پول های که از بابت فروش نفت عایدش میگردید شد. که این مشکل باعث قطع در امد عمده ایران از بابت نفت گردید. مگر زمان بعدا نشان داد که این تحریم ها پروگرام هستوی ایران را نه تنها متوقف نساخت بلکه ایران این پروگرام را توسعه داد. طوریکه در سال 2013 ایران به مقدار کافی ذخیره یورانیم که بتواند تقریبا به تعداد 8 بم اتوم را کفایت نماید رسید. و زمان ان رسید که تهران باید به تصفیه و پاکسازی ذخیره یورانیم خویش نماید و ظرفیت تخنیکی اش را جهت تولید اولین بم اتومی ارتقا دهد.
طوریکه تهران در 2003 به ازمایش در مورد چگونگی جابجا سازی یک سرگلوله اتومی در یک راکت دست زد که باعث خشم امریکا گردید و نزدیک بود زمینه ساز حمله نظامی امریکا و اسراییل بر تاسیسات هستوی ایران گردد.
مگر در دراز مدت ادامه و تشدید تحریم های اقتصادی ،مالی و نظامی ،بر ایران تاثیر عمیقی گذاشت. طوریکه شاخص تورم به 40%در 2013 رسید. این بحران مالی باعث گردید تا ایران طور مخفی اماده گردد که دروازه مذاکره را با امریکا باز نماید و ایالات متحده نماینده گان خویشرا به عمان فرستاد تا با جانب ایرانی روی یک توافقنامه هستوی به مذاکره بپردازد. مدت سه ماه از این مذاکره سپری گردید ه بود که انتخابات اخیر ریاست جمهوری ایران حسن روحانی ، روحانی معتدل، را بریاست جمهوری ایران انتخاب نمود. روحانی پس از انتخابش ، مرد تحصیلکرده غربی جواد ظریف را وزیر خارجه خویش تعین نمود. در نوامبر 2013 ،پنج قدرت هستوی جهان یکجابا جرمنی اعلام نمودند که در حال رسیدن به توافقی اند که بر طبق ان ایران پروگرام هستوی اش را متوقف خواهد ساخت و در مقابل تحریم های اقتصادی بر ایران رفع خواهد گردید. در 2015 بعد از گذشت 20 ماه مذاکرات دشوار ایران با قدرت های بزرگ 5+1 به یک توافق هستوی دست یافت. پایان
بصیر همت
آگست – 2015
مجله معتبر تایم – جولای 2015
روزنامه گاردین چاپ لندن
بالا
بازگشت