مهرالدین مشید
احتمال شکل گیری اجماع جهانی و منطقه یی برای تامین صلح در افغانستان و منطقه
اما در باورمندی با اسلام آباد نباید شتاب کرد
پس از تشکیل حکومت وحدت ملی و اولین سفر آقای غنی به اسلام آباد گویی روح تازه یی در روابط سرد و پرتشنج گذشتۀ کابل و اسلام آباد دمیده است. از آن وقت به بعد تا کنون چهار بار مقامات ارشد نظامی پاکستان وارد کابل شده و پس از گفت و گوهای روی تامین صلح و ثبات در دو کشور بر تعهدات خویش برای مبارزۀ مشترک با تروریزم تاکید کرده اند. راحیل شریف رییس ستاد ارتش پاکستان در آخرین دیدارش از کابل گفت، هرگاه طالبان مسلح حاضر به صلح نشوند ، از سوی هر دو کشور سرکوب خواهند شد و افزود که تا دو هفتۀ دیگر طالبان را به میز مذاکره خواهد کشاند. هرچند هنوز از چند و چون و جزییات مذاکرات میان کابل و اسلام آباد پرده بیرون نشده است؛ اما کابل سفر مقامات پاکستان را سودمند خوانده و رییس جمهور برای رفع نگرانی مردم افغانستان گفته است که هیچگاهی در پشت پرده فیصله صورت نخواهد گرفت و همه چیز را با مردم در میان خواهد گذاشت.
منازعۀ کابل و اسلام آباد تازه نیست؛ بلکه آغاز تشنج برمی گردد به سال های تاسیس پاکستان در سال 1949 و حتا پیشتر از آن در زمان حاکمیت انگلیس ها در نیم قارۀ هند. رابطۀ رسمی کابل در تمام این مدت به گونه یی با اسلام آباد مملو از چالش ها بوده است که گاهی برخورد های کوچک و تحرکات نظامی را هم در قبال داشته است. با تفاوت این که کابل تا پیش از سال های کودتای محمد داوود بر ضد محمد ظاهرشاه موضع اسلام آباد در برابر کابل دفاعی بود که پس از تهاجم شوروی به افغانستان موضع تهاجمی را به خود اختیار کرد. عامل اصلی تشنج میان دو کشور معضل خط دیورند است که زمامداران کابل از تاسیس پاکستان در پیوند به مسآلۀ این خط با احتیاط عمل کرده و نخواسته اند، برای پایان این معضله گام عملی و جدی بردارند. یک بار محمد داوود در سال 1355 درهنگام برگزاری کنفرانس کشور های عدم انسلاک در لاهور پاکستان با بوتو در این زمینه تماس گرفت و بوتو هم وی را پدر خواند و برایش اختیار داد تا موضوع دیورند را طوری حل کند که سبب شرمساری فرزندش نشود. گفته می شود که محمد داوود تصمیم داشت تا در بدل داشتن امتیاز راۀ ترانزیت افغانستان به بندر کراچی بر مسآلۀ دیورند نقطۀ پایان بگذارد و مردم دو طرف این خط را برای همیش از مصیبت های طولانی رهایی ببخشد. بدون تردید محمد داوود و بوتو درک کرده بودند که عامل اصلی دخالت خارجی ها در منطقه موهوم بودن این خط است. این برای قدرت های بزرگ شرق و غرب فرصت مداخله در منطقه را به گونه های مختلف فراهم گردانیده است؛ اما با تاسف که محمد داوود و بوتو قربانی حل این منازعه شدند. شوروی با راه اندازی کودتا در کابل محمد داوود و امریکا با راه اندازی کودتا در پاکستان از قدرت خلع کردند و با ایجاد حکومت های دست نشانده در هر دو کشور سرنوشت مردمان دو طرف خط و حتا سرنوشت مردمان منطقه را با خون و آتش رقم زدند که هرروز دامنۀ مصیبت آن گسترده تر می شود.
با تاسف که سیاست های زمامداران کابل و اسلام آباد در تمامی این دوره ها در برابر حل قضیۀ دیورند صادقانه نبوده و بیشتر خواسته اند تا از آن برای بقای شان استفادۀ ابزاری کنند. هر از گاهی اسلام آباد مخالفان کابل و برعکس کابل مخالفان اسلام آباد را برضد یکدیگر کمک مالی و نظامی کرده اند. در طول تاریخ کابل میزبان مخالفان حکومت پاکستان و اسلام آباد میزبان مخالفان کابل بوده است. سیاست نادرستی که سرنوشت میلیونها انسان را در قمار خود زده است.
پس از کودتای داوود خان و بویژه زمان تهاجم شوروی به افغانستان، اسلام آباد دست بلندتر در پیوند به دیورند پیدا کرد و از آن به بعد کابل را در حال سیاست های دفاعی قرار داد و هر روز بر دست بینی های کابل نسبت به اسلام آباد بیشتر افزود و کار بجایی رسید که باید درازراۀ صلح کابل ناگزیر از اسلام آباد بگذرد؛ البته بدین معنا که حرف اول صلح و جنگ و تامین ثبات در افغانستان را باید اسلام آباد بزند. زمامداران پاکستان با ابتکار نظامیان این کشور توانسته اند تا با در اختیار داشتن مخالفان کابل، این دست بالایی را حفظ کنند و وزنۀ فشار بر کابل را هر روز بیشتر از روز دیگر سنگین تر نگاه کنند. اسلام آباد توانست تا با استفاده از جهاد مردم افغانستان، خود را برای رسیدن به اهداف دراز مدت و عمق استراتیژیک خود در منطقه، بویژه در رقابت با هند، نزدیک تر بسازد. دیروز از مجاهدین افغانستان سود هنگفت اقتصادی و نظامی برد و حتا از برکت جهاد افغانستان در نتجۀ رفع تعزیرات امریکا، به سلاح اتومی دست یافت و امروز از وجود طالبان. این حرف آشکاری است که زمامداران اسلام آباد هر از گاهی حتا نتوانسته اند، آن را پنهان نگاه دارند. چنانکه پاکستان بعد از تاسیسش تشکیل دیپارتمنت سیاسی درامور کشور همسایه را در دستور کار خود قرار داد. موضوع افغانستان در دستور سیاست های زمامداران پاکستان قرار داشته است و رابطه با کابل را پیچیده و پر لایه عنوان کرده اند. چنانکه بی نظیر بوتو گفته بود، رابطه اسلام آباد با کابل خیلی پیچیده و چند لایه و پیچ در پیچ است. به همین دلیل بود که وی تشکیل طالبان را به کمک جنرالانی چون بابر، حمیدگل و کرنیل امام در راس کار های حکومتی خود قرار داد.
برای نخستین بارجنرال پرویز مشرف دیکتاتور سابق پاکستان که یکی از طراحان پروژۀ به چالش بردن افغانستان به شمار می آید اعتراف نمود که وی از بسیار وقت بدینسو از طالبان که به باور وی بیشتر پشتون هستند حمایت میکند و به گفتۀ او هند نیز گماشته گان خود را در افغانستان دارند که برای منافع آنها در خاک افغانستان مشغول یک نبرد نیابتی اند . این سخنان را پرویز مشرف در ویلای شخصی خود در منطقه ساحلی کراچی بانمائنده روز نامه معروف انگلیسی زبان گاردین گفته است .وی به این روزنامه گفته است که حامد کرزی تحت سیطره نیروهایی قرار داشت که با پاکستان دشمنی عنعنوی را با خود می پرورانیدند. به گفتۀ وی سازمان استخبارات ارتش پاکستان نیزبرای مقابله با هند برای تضعیف حکومت کرزی از تقویت طالبان دریغ نه نمود؛ اما حالا وی می گوید که با آقای غنی همکاری کامل صورت بگیرد؛ زیرا آقای غنی “آخرین امید برای صلح در منطقه است.
حال دیده شود که آقای اشرف غنی با توجه به پیچیده گی و چند لایه بودن دشواری میان اسلام آباد و کابل چه تدابیری را برای تامین صلح در کشور با اسلام آباد در پیش گرفته است و با سره و ناسره کردن چه فکتور ها و عوامل گزینه های تازه یی را برای حل منازعۀ تاریحی کابل و اسلام آباد روی دست دارد ویا باز هم با همان گزینه های کهنه با اسلام آباد وارد دیپلوماسی شده است؛ زیرا کابل در گذشته یا از داشتن دیپلوماسی فعال در برابر اسلام آباد رنج می برد و یا با قاعدۀ بازی ناآشنا بود که سبب شکست سیاسی کابل در برابر اسلام آباد گردید. از این رو درایت سیاسی وشناختن قاعدۀ بازی جدید برای مقابلۀ دیپلوماتیک با اسلام آباد حتمی است. آشنایی با قاعدۀ بازی زبان سیاسی را از ابهام بیرون می آورد، سرعت عمل و تغییر سیاسی را بلند برده و فرصت ها برای صادقانه عمل کردن را میسر می گرداند. دراین صورت ممکن است که با تفکیک سیاست و استراتیژی و روابط سیاسی و روابط اقتصادی بتوان قواعد ابتدایی بازی را موفقانه به پیش برد.
نیاز به چنین دیپلوماسی حالا بیشتر از گذشته است؛ زیرا چرخش ظاهری در سیاست پاکستان در پیوند به افغانستان فرصت های جدید سیاسی را برای کابل فراهم کرده است تا از آن سود بیشتر گیرد. چنانکه پس از تاسیس حکومت وحدت ملی تا کنون چهار بار مقامات ارشد نظامی پاکستان به افغانستان سفر کرده اند . پیش از حکومت وحدت ملی روابط میان کابل و اسلام آباد پرتشنج بوده و همیشه کابل اسلام آباد را متهم به حمایت از شبکه های تروریستی به ویژه شبکه حقانی مینمود. حامد کرزی 20 بار به پاکستان جهت ترغیب اسلام آباد برای مبارزه صادقانه با تروریزم سفر کرد؛ اما باوجود وعده های مکرر پاکستان تمامی این سفر ها نتیحه یی به بار نیاورددند که پس از تشکیل حکومت وحدت ملی وسفر های پی هم مقامات دو کشور رابطه بین کابل واسلام آباد روبه بهبود نهاده، مقامات هر دو کشور تقریبا از همکاری های امنیتی راضی به نظر میرسند و مقامات کابل سفر های مقامات پاکستانی را سودمند خوانده اند. شریف در سفر اخیرش تعهد کرده که این بار صادقانه تر عمل خواهند کرد و اگر طالبان به روند صلح نپیوندند، بوسیلۀ هر دو کشور نابود خواهند شد. این که حرف های اخیر رییس ستاد ارتش پاکستان که دشمن افغانستان را دشمن پاکستان خواند، چقدر می تواند از قوت صداقت بهرمند باشد تا به اعتماد تمام و کامل کابل مبدل شود؛ اما مردم افغانستان هنوز به صداقت اسلام آباد باور ندارند. این وعده ها را "وعده های سرخرمن"میان دو کشور دارای یک دشمن می خوانند که پاکستان پیش از این از بازی با این دشمن دست بردار نبوده است. به همگان آشکار است، در صورتی که پاکستان خواسته باشد، تمامی هراس افگنان طالب و داعش را چند شبه نابود می کند. افغانستان را از شر طالبان و داعش رهایی می بخشد. این در حالی است که پاکستان در داخل با دشواری های زیادی رو به رو بوده و شماری گروه های مذهبی پاکستان پشتیبان طالبان هستند. پاکستان برای نابودی کامل لانه های تروریستی به یک اجماع ملی نیاز دارد که هنوز از آن در این کشور خبری نیست. دشواری های کابل کمتر از اسلام آباد نبوده و بهبود مناسبات کابل با اسلام آباد بهایی کمتر از قطع روابط با هند نمی خواهد. هدفی که آخرین تلاش های پاکستان را در برقرار بهبود مناسبات با کابل فقط قربانی هند تشکیل می دهد. در حالی که رابطه میان کابل ودهلی اقتصادی و تجاری و میان کابل و اسلام آباد سیاسی بوده و آسیب شدید اقتصادی و حتا نظامی به کابل وارد می کند. چنانکه رییس جمهور غنی همین حالا صدور اسلحه از هند به کابل را به حالت تعلیق درآورده است.
حال پرسش این است که کابل به چه میزانی توانسته تا در روشنایی و سبک و سنگینی روابط میان دهلی و پیکنگ، ایران و سعودی، پاکستان و هند و روسیه و امریکا، باب مذاکرات با اسلام آباد را گشوده است که بر تمامی نگرانی های کشور های یاد شده نقطۀ پایان گذاشته و توازن منافع میان همه رادر منطقه و بویژه در افغانستان و پاکستان حفظ نماید؛ زیرا دراز راۀ منافع تمامی کشور های مذکور از کابل و اسلام آباد می گذرد. این که آقای غنی چقدر توانسته است تا در سفر های اخیرش به چین پاکستان، امارات متحدهء عربی و عربستان سعودی به آن پرداخته و در سفر های نزدیکش به هند و ایران نظریات آنان را جلب و افکار آنان را در پیوند به حل منطقه یی افغانستان شناسایی خواهد کرد و یاخیر. این سوالی است که زمان در آینده به آن پاسخ خواهد گفت. آخر این که آیا فصل بازی بزرگ در منطقه به پایان رسیده و اجماع جهانی برای خاتمه دادن به سناریوی طالبانی با توافق آرا فراهم گردیده است. انکشافات اخیر و همکاری های تازه در سطح جهان و منطقه و گفت وگو های آشکارا و پنهان در دوبی، اسلام آباد و سایر جاها نشانگر اجماع و تغییرات جهانی و منطقه یی در پیوند به صلح درافغانستان و زدودن بحران در منطقه است که پروسۀ صلح کشور را وارد مرحلۀ جدید نموده و روند صلح را به گونه یی از "خم خم رفتن و صلح را دزدیدن" و یا به تعبیر دیگر "صلح را با چراغ در شب نمی توان دزدید" به سوی شفافیت در حرکت است و اظهارات اخیر آقای غنی هم گواه بر آن است که گفت، صلح را نمی توان دزدانه و پنهان در کشور تامین کرد. بنابر این فصل تازه یی از بازی آغاز شده و بازی پیشینه هم بازی کنانش را به قربانی می گیرد و بالاخره دو کشورافغانستان و حکومت ملکی و نظامیان پاکستان دریافته اند جز کنار آمدن باهم و پایان دادن به تشنج های قبلی ، برای خاتمه بخشیدن به دشواری های داخلی هر دو کشور راۀ سومی وجود ندارد؛ زیرا دیگر طالبان خوب و بد وجود ندارد و طالبان فراتر از قبایل تهدیدی جدی برای هردو کشور است؛ اما در کل یک هراس هنوز باقی است که هرگاه قدرت های بزرگ در عقب بازی کابل و اسلام اباد منافع شوم شان را در خطر ببینند. آقای غنی در کابل و آقای شریف در اسلام آباد به گونۀ اوایل دهۀ هشتاد به سرنوشت خلف شان یعنی محمد داوو و بوتو مواجه خواهند شد و یا خیر. این نکته یی است که باید سیاستگران در کابل و اسلام آباد به آن توجه ودفت داشته باشند. یاهو
بالا
بازگشت